حسین جلایی نوبری

هدف از مطالعه حاضر بررسی یکی از راههای شناختی امید آفرینی در قرآن کریم می باشد و در این نوشتار از اندیشه های متفکر بزرگ اسلام، آیت الله جوادی آملی استفاده شده است. امید در قرآن حالت نفسانی است که فرد امیدوار را به تلاش جدّی وا می دارد. انسان امیدوار در دنیا از زندگی سالم، و در آخرت از نعمت های فراوان الهی بهره مند می گردد. با بررسی های انجام شده کتابهایی در این خصوص به رشته ی تحریر در آمده ولی در هیچ یک از آنها راهکارهای شناختی افزایش امید آن هم با محوریت اندیشه های آیت الله جوادی آملی سخن به میان نیامده است بر همین اساس نوشتار حاضر درصدد تبیین راهکارهای شناختی امید آفرینی در قرآن کریم با تکیه بر اندیشه های آیت الله جوادی آملی بوده است. از بررسی های به عمل آمده چنین حاصل شد که مسائل اعتقادی نه تنها سبب تقویت امید می شود بلکه منشأ پیدایش آن می باشد ایمان به اصول اعتقادی انسان را از حالت پوچی و بی تفاوتی خارج می کند و به زندگی معنا می بخشد در این نوشتار از روش کتابخانه ای بهره گرفته ایم.

صحابه رسول خدا(ص) از فضای نزول و لغات بکار رفته در آیات قرآن، آگاه بودند و در اکثر موارد، مراد آیات الهی را می فهمیدند، اما با گذشت زمان و روی آوردن اهل عجم به دین اسلام، معنای برخی از آیات برای مخاطبان نسل های بعدی مشکل گردید. یکی از راه های شناخت معنای آیات الهی، دقت در تک واژه های قرآنی و مطالعه سیاق کلمات و عبارات قرآنی است. از این روی، نوشتار حاضر، به روش توصیفی تحلیلی در صدد تبیین واژه خَسِرَ و خُسران از آیات قرانی با تأکید بر سوره عصر انجام گرفته و با مفهوم شناسی این واژه و دیدگاه مفسران برجسته در مورد وجوه خسران در قران، و مصادیق خاسران بدین نتیجه رسید که؛ خسران در لغت به معنای کم شدن و زیان کردن و نیز گمراهی و ضلالت است. واژه خَسِرَ با مشتقات اش 65 بار در قرآن به کار رفته و سوره عصر نیز به طور ویژه به عوامل خسران و راه های نجات از آن پرداخته است. بنابراین خسران به معنای باختن سرمایه اعم از سرمایه های مادی یا معنوی است. سرمایه معنوی انسان عمر اوست که با ایمان به خدا، پیامبر، قرآن کریم، ولایت امام علی(ع) و انجام اعمال صالح است که عامل نجات از زیان می باشد همانگونه که توصیه به حق و صبر سبب فلاح و رستگاری در دنیا و آخرت می گردد.

تربیت اصل بسیار بنیادی در شکل گیری شخصیت هر فرد دارد. تربیت هر انسانی می تواند زمینه ساز سعادت یا شقاوت او در دنیا و آخرت باشد. تربیت نسلی صالح و شایسته از وظایف مهم والدین است. دین اسلام دین جامع و کاملی است که در بردارنده تمامی نکات تربیتی و اخلاقی است. هر کس در تربیت فرزند خویش از منابع غنی اسلامی بهره بگیرد بی شک منافع بسیاری خواهد برد. در این مقاله تلاش شده تا با بهره گیری از یکی از منابع غنی شیعیان نهج البلاغه، در خصوص تربیت صحیح فرزند با تاکید بر نامه امام علی علیه السلام به امام حسن علیه السلام چندین توصیه مهم ذکر شود. این مقاله از نوع توصیفی و کتابخانه ای است و هدف از نگارش آن بیان برخی از توصیه های امام علی در خصوص تربیت فرزند است.

دین بزرگترین محبت الهی به بشر است که انسان را به سوی سعادت ابدی رهنمون می سازد. دینداری به انسان شرافت و عزت می بخشد و او را از اسارت ها و تعلقات و وابستگی های انسانی و حیوانی آزاد می سازد. این برنامه ی سعادت و رستگاری بشر است اما پیوسته عواملی به صورت پیدا و پنهان دینداری را تهدید می کند. از نگاه امام علی (علیه السلام) عواملی چون اکراه و اجبار در دین ،بد فهمیدن و نفهمیدن دین ، تحریف معنوی مفاهیم دینی، ایجاد تکلف در دین ، رفتار خود کامانه حاکمان دین از جمله آفاتی هستند که دینداری را تضعیف می کند. دینداری با رعایت شرایط و اصول و معیارهای خاص خود امکان پذیر است و عدم رعایت این اصول موجب آفت زدگی معرفت دینی می شود.نهج البلاغه ،دریای معرفت بی انتها و نور هدایت که بدون خاموشی است و دستورالعملی برای سیادت این جهانی و سعادت آن جهانی است ، پاسخگوی مسائل و مشکلات گوناگون مسلمانان و جوامع بشری در همه زمانها و مکانها می باشد امید است با یاری خداوند آفات دینداری را شناخته و به مقابله با آن ها با یاری کلام مولا بپردازیم.

هدف از مطالعه حاضر بررسی راههای رفتاری امید آفرینی در قرآن کریم می باشد و در این نوشتار از اندیشه های متفکر بزرگ اسلام، آیت الله جوادی آملی استفاده شده است. امید در قرآن حالت نفسانی است که فرد امیدوار را به تلاش جدی وا می دارد انسان امیدوار در دنیا از زندگی سالم، و در آخرت از نعمت های فراوان الهی بهره مند می گردد. با بررسی های انجام شده کتابهایی در این خصوص به رشته ی تحریر در آمده ولی در هیچ یک از آنها راهکارهای رفتاری افزایش امید آن هم با محوریت اندیشه های آیت الله جوادی آملی سخن به میان نیامده است بر همین اساس نوشتار حاضر درصدد تبیین راهکارهای رفتاری امید آفرینی در قرآن با تکیه بر اندیشه های آیت الله جوادی آملی بوده است از بررسی های عمل آمده چنین حاصل شد که در رأس همه امیدها، امید داشتن لقاء پروردگار، بالاترین درجه امید آفرینی است، امید آفرینی در سایه عمل صالح و عبادت تقویت می شود و به عبارت دیگر فرآیند آفرینش و ایجاد امید در فرد تحت تاثیر عمل صالح قرار می گیرد و نیرومندتر می شود.

از دیدگاه اسلام، مسئولیت تربیت فرزند در دوران کودکی بر عهده ی پدر و مادر است. تربیت، یکی از حقوق فرزندان بر والدین به شمار می رود. امروزه یکی ازبحران های جدی درجوامع انسانی، مسأله سلطه تکنولوژی وسبک زندگی است.این مسأله دربرنامه زندگی دینی،که با محدودیتهایی روبروست جدی ترمی باشد.هدف ازاین مقاله بررسی فرزند پروری برمبنای سبک زندگی اسلامی با توجه به تکنولوژی امروزه می باشد.دراین مقاله، ابتدا تاثیر شیوه های مختلف فرزند پروری برروی کودکان وسپس سبکهای رایج فرزند پروری و درادامه، سبک زندگی اسلامی مورد بررسی قرار گرفته ودر سرآخر راهکارهای استفاده درست ومناسب از تکنولوژی ارائه گردیده است. روش استفاده شده روش کتابخانه ایی بوده است وطی بررسی بعمل آمده به این نتیجه رسیدیم که فرزند پروری برمبنای سبک زندگی اسلامی بهترین روش تربیتی می باشد؛ زیرا بر اساس فطرت و برمحور تعادل است و برای داشتن نسلی سالم ومقیّد حایز اهمیت است .

«خواب» و «رؤیا» مضامینی هستند که در قرآن، احادیث، روایات، متون عرفانی، ادبی و از جنبه علمی بسیار موردتوجه بوده به طوری که کتب و مقالات فراوانی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. خواب و رؤیا از نشانه های خداوند است برای اینکه ما انسان ها درک بهتری از مرگ و روز رستاخیز داشته باشیم. روزانه همه ما حداقل ۵-۶ ساعت از ۲۴ ساعت شبانه روز را می خوابیم و بدن ما طوری طراحی شده که به خواب نیازمند است و بدون خوابیدن سیستم ایمنی بدن به هم می ریزد. حال هنگام خواب ما رؤیاهایی را می بینیم که مثل این می ماند که در دنیایی دیگر سیر می کنیم. به جاها و مکان های دیگر می رویم و یا افرادی را که می شناسیم و یا نمی شناسیم را می بینیم این ها همان رؤیاهایی هستند که به هنگام خواب مشاهده می کنیم. پس بحث مقاله ما درباره حجیت این خواب ها و رؤیاهایی است که می بینیم و ما می خواهیم این حجیت را از دیدگاه آیات و روایات و قرآن کریم مورد بحث قرار دهیم. امید است خوانندگان این پژوهش هرچند کوچک از بحث شیرین رؤیا بهره کافی را ببرند.

هر آرزو اگر از حد بگذرد و به صورت آرزوی دور و دراز درآید، بدترین عامل انحراف و بدبختی است و درست همانند آب باران است که اگر از حد گذشت مایه غرق شدن و نابودی خواهد شد. لذا بسیار نیاز هست که عوامل میل به آرزوهای طولانی بررسی شود تا بتوان با سد کردن راه این عوامل ، زمینه های اجتناب از آرزوی طولانی را فراهم کرد. مقاله پیش رو جهت بررسی و یافتن علل و عوامل میل به آرزو های طولانی، به صورت مطالعه کتابخوانه ای گردآوری شده است. تفاوتی که این مقاله با مقالات و کتب دیگری که در این زمینه تألیف شده دارد در این است که در مقاله حاضر آرزو ی طولانی از باب های متفاوتی بررسی شده است. هم از منظر قرآن و هم از منظر روایات و نهج البلاغه و هم از منظر دو علم اخلاق و روانشناسی. نتایج به دست آمده بر این دلالات دارند که اسلام نه تنها امید و آرزو را نفی نمی کند و با آن مخالف نیست، بلکه تشویق به داشتن آرزو های خوب و پسندیده هم می کند. تنها چیزی که اسلام در مورد آرزو نهی کرده و با آن مخالف است، داشتن آرزوی طولانی است.

اشتغال و داشتن حرفه و شغل مناسب از جمله مسائلی که از ابتدای آغاز زندگی بشریت مورد توجه همه انسان ها بوده و هست و در این میان اشتغال جوانان که آینده سازان این جامعه بشریت هستند از اهمیت دو چندان برخوردار است شغل و حرفه مناسب علاوه بر تأمین نیازمندی های اقتصادی آثار تربیتی روان شناختی اجتماعی و معنوی نیز دارد. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سوال که آیا کسب کار حرام و مکره از نظر شرع مبین اسلام در زندگی انسان ها پیامدی دارد؟ هستیم و با استفاده از آموزه های دینی و اسلامی و با روش توصیفی وکتابخانه ای این آثار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. کسب در آمد از راه ارائه برخی خدمات و دادوستد بعضی از کالا ها ، ممنوع و حرام یا تنزیه شده و مکروه است. و باتوجه به ارزش بالای کار از نظر قرآن و روایات در این مجموعه به ارزش کسب و کار از نظر اسلام و مفهوم شناسی کسب و کار حرام و مکره و معرفی کسب و کار های حرام و مکره و آثار منفی کسب و کار های حرام و مکروه از دیدگاه اسلام پرداخته شده است ؛که گویا ی ارزش کار از نظر اسلام است و این ویژگی های کار، موجب کمال و تکامل وجودی انسان و عقل ،عزت ، سعادت، خوشبختی و رحمت الهی است.

بررسی متون اسلامی به روشنی نشان می دهد که طب پیشگیرانه از اهمیت ویژه ای در گفتار و رفتار ائمه معصومین علیهم السلام برخوردار است. باوجود چنین توصیه هایی در مورد رعایت بهداشت فردی و به خصوص بهداشت دهان و دندان، در کتب و مقالات علمی، هنوز هم از این دستورات به نحو مؤثری در جهت ارتقای بهداشت دهان و دندان بهره برداری نشده است. لذا مطالعه حاضر باهدف سیره معصومین علیهم السلام در سفارش به بهداشت دهان و دندان طراحی و اجرا گردید. نتایج حاصل از مطالعه مروری در منابع و کتب اسلامی در قالب چهار گروه 1) تعداد دفعات مسواک زدن، 2) روش های مسواک زدن 3) فواید مسواک زدن 4) آثار، فواید و روش خلال دندان تقسیم بندی و ارائه شد. توجه به این توصیه ها و ترویج سیره معصومین علیهم السلام در بین آحاد مردم، می تواند تأثیر مثبت و شگرفی در ارتقای سلامت دهان و دندان و کاهش هزینه های تحمیل شده بر جامعه داشته باشد. درزمینه بهداشت دهان و دندان، دین اسلام بر پیشگیری تأکید کرده است و آن را بر درمان ارجحیت داده است. علم امروزه دندانپزشکی نیز بر اصل پیشگیری استوار است که همسو با تعالیم دینی است.مقاله به شکل مروری و تحلیل و گزینشی از احادیث معصومین علیهم السلام استخراج شده است.

مقاله پیش رو با روش توصیفی تبیینی و به صورت کتابخانه ای و اسنادی به بررسی معناشناسی فتنه در قرآن و نهج البلاغه می پردازد. در این مقاله ابتدا به بررسی لغوی و اصطلاحی واژه فتنه پرداخته شده و سپس ضرورت بحث فتنه شناسی ارائه می گردد. در بخش بعدی به معناشناسی واژه فتنه از حدود ۱۰ کتاب لغت شناسی و معناشناسی عربی و فارسی پرداخته شده است و مهم ترین معانی واژه فتنه در قرآن بیان می گردد. این معانی عبارت اند از: آزمایش و امتحان، فریب دادن، شرک و بت پرستی، شکنجه دادن، مصیبت، شرک به خدا، فساد کبیر، اغفال که درآیات موردبررسی قرار می گیرند و درنهایت ویژگی های واژه معنا در نهج البلاغه بیان می گردد. هدف اساسی از این مقاله بیان معانی فتنه و آشنایی با این واژه هست تا با شناخت این واژه در این زمانه به خصوص از فتنه های آخرالزمان اطلاعات کافی در دست داشته باشیم چراکه فتنه های آخرالزمان بسیار بزرگ تر هست و در این شناخت نسبت به فتنه شناخت معنای فتنه اولین قدم در بحث فتنه شناسی اجتماعی است.

از منظر امام علی علیه السلام چاره ای جز این نیست که در هر جامعه ایی امیری حاکم باشد صالح و سالم باشد، یا فاجر و فاسد. چراکه حتی حاکم فاسد بهتر از بدون حاکمیت (هرج ومرج) است. در اندیشه سیاسی امام علی علیه السلام دولت و نهاد دارنده قدرت و حکومتی که این قدرت را اعمال می کند، همه و همه وسیله ای است برای خدمت و اصلاح زندگی این جهانی و آن جهانی مردمان هست. امام علی علیه السلام به مناسبت هایی، وظایف حاکم را، در قالب نامه ها و خطبه ها بیان کرده و هیچ عذری را برای تخلف آن ها باقی نگذاشته است. از نظرگاه حضرت علی علیه السلام حاکم به طور عمده سه وظیفه خطیر بر عهده دارد:1. وظیفه حاکم در قبال آموزه های دین که زیربنای حاکمیت را تشکیل می دهد. 2. وظیفه حاکم در مقابل عموم مردم که پشتوانه ای قوی و ستون های استوار حکومت می باشند. 3. وظیفه حاکم در برابر کارگزاران (اجرایی، قضایی، نظامی) که هرکدام وظیفه ای خاص بر عهده دارند و هیچ کدام از دیگری بی نیاز نیستند؛ و سؤال اصلی این مقاله این است که؛ از منظر نهج البلاغه حاکم اسلامی چه وظایفی را در برخورد با مردم دارد؟ البته لازم به ذکر است که مهم ترین و اساسی ترین وظیفه حاکم اجرای دقیق و بی کم وکاست فرمان ها الهی و صیانت از آن ها به وسیله نظارت دقیق و جدی بر حُسن اجرای آن هاست. این مقاله از سری تحقیقات کتابخانه ای با استفاده از اسناد و مدارک و با شیوه بررسی محتوایی، هست.

نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون می باشد، و هر کس به اندازه تشنگی خود، از این دریا چشیده است. تاریخ عقل و تعقل، همزاد تاریخ بشری است؛ وجه ممیز انسان از موجودات دیگر، عقل او است، و آدمی با تعقل به حیات انسانی خویش ادامه می دهد . به فرموده امام علی علیه السلام الانسان بعقله «انسان به عقل خود انسان است.» بنابراین تاریخ تعقل با پیدایش آدم آغاز می شود .معمولا در کتاب های تاریخ فلسفه گفته می شود تعقل در سواحل آسیای صغیر و در منطقه ایونیا باظهور طالس و آناکسیمندرشروع شده است و پیش ازآن مردم در دوران تخیل می زیسته اند. این سخن اگر درست باشد، که چنین نیست، تنها درباره شروع نوع خاصی از تعقل صادق است، نه درباره پیدایی تعقل و خردورزی به معنای کلی آن. البته توجه به عقل و تعقل فلسفی و به سخنی دیگر، تعقل در باب تعقل فلسفی و نقد و بررسی آن امری متاخر است و بر اساس اطلاعات مکتوب و باقیمانده، ابتدا در زمان سوفسطائیان و سقراط به شکلی ناقص مطرح شده است. پس از آن در عصر جدید با فرانسیس بیکن و رنه دکارت و جان لاک بار دیگر مسئله معرفت و به خصوص تعقل، مورد توجه جدی قرار گرفت و درآثار ایمانوئل کانت به اوج خود رسید و مساوی با فلسفه شد و در نهایت به علم معرفت شناسی جدید انجامید .هنگامی که به مباحث مطرح شده در تاریخ فکر و فلسفه نظر می کنیم، می بینیم که عقل افلاطون با عقل ارسطو، عقل متکلمان با عقل عارفان، عقل دکارت با عقل کانت و ... تفاوت می کند و هر کس معنای خاصی از آن را اراده کرده است. لازمه این اختلاف نظر آن نیست که بگوییم هر کس عقل خاصی داردکه متفاوت و متباین با عقل دیگران است؛ بلکه می توان گفت این اختلاف به دلیل اختلاف در تفسیر عقل است .اختلاف در تفسیر را نیز می توان به کارکردهای متفاوت عقل و قابلیتهای گوناگون آن بازگرداند . بدین سان اهمیت بررسی عقل و تعقل از دیدگاه امام علی علیه السلام روشن می شود؛ چرا که خداوند متعال با فضل خویش آن امام حکیم را از عالی ترین درجه عقل بهره مند ساخته است و هم اواست که می تواند مفسر عقل و تبیین کننده تعقل و مسیرهای درست آن باشد.

انسان برای ادامه حیات روی این کره خاکی ناگزیر از بهرمندی از طبیعت است. نقش حیوانات در تامین بخش مهمی از سبد غذایی انسان در سلامت جسمی و روحی انسان بر کسی پوشیده نیست. هر دین و آیینی پیروان خود را به رعایت قوانین، حقوق و اخلاقیاتی در باب استفاده از طبیعت به معنای اعم، و کشتار حیوان به معنای اخص راهنمایی کرده است. در این میان آموزه-های اسلامی جامعیت، ظرافت و کاملیتی دارند که کمتر در دیگر ادیان و مذاهب دیده می شود. نویسندگان این مقاله با تحقیق کتابخانه ای و جستجو در منابع روایی و فقهی، شاخصه های اخلاق زیستی کشتار حیوان را مورد پژوهش قرار دادند و به این نتیجه رسیدند که اخلاقیات زیستی کشتار حیوان در آموزه های اسلامی در سه بخش، قبل ذبح، حین ذبخ و بعد ذبح قابل بررسی است. تمام این شاخصه ها بر کاستن آزار و رعایت حقوق حیوان تاکید دارند.

نگارنده در این مقاله بر آن است اخلاق حکومت را در جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر بیانیه گام دوم انقلاب به دست آورد و با ارائه راهکار مناسب به نتیجه مطلوب برسد. وی در ابتدا با بیان پیشینه مقاله و با نگاهی اجمالی به بیانیه گام دوم انقلاب سه شاخص اخلاقی را که رهبری در بیانیه به آن ها تاکید کرده است را انتخاب کرده که عبارتند از شجاعت، ساده زیستی، و عدل و مبارزه با فساد اداری و آن ها را با توجه به آیات و روایات موجود و همچنین با تاکید به بیانیه گام دوم توضیح و شرح داده است و در آخر برای هر کدام راهکار های ارائه کرده است. روشی که در این مقاله به کار رفته کتابخانه ای بود و تحلیلی - توصیفی می باشد و نگارنده بعد ازاستفاده از منابع یاد شده به این نتیجه می رسد که اگر در جامعه ای این اخلاقیات به عنوان سرمشق و ملکه ذهنی زمامدارانش باشد آن جامعه و کشور، کشوری آزاد و آباد خواهد بود.

نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون می باشد، و هر کس به اندازه تشنگی خود، از این دریا چشیده است. یکی از مباحثی که بایستی بدان توجّه کرد، عواملی است که مربوط به اقبال و ادبار جوامع می شود. هر جامعه و حکومتی، برای این که سالیان بیشتری حکومت کند و استوار بماند، لازم است اصول و روش هایی را به کار بندد، تا اقبالش بر ادبارش غلبه کند و بر اریکه قدرت، مدّت زمان بیشتری تکیه زند. حضرت علی علیه السلام، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامعه اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دسته بندی و مرتّب شود و آن ها را به صورت منسجم آورد. تشخیص مسیر درست و جلوگیری از انحراف، گمراهی و افراط و تفریط، حکومت را به اهداف عالیه خویش می رساند و یک زندگی راحت را به جامعه ارزانی می دارد. مقاله حاضر به شیوه کتابخانه ای و توصیفی تهیه و به سئوال،عوامل فرو پاشی جوامع از منظر علی ع چیست؟پاسخ می دهد.

یکی از پدیده های اجتماعی در جوامع معاصر در حوزه روابط بین شخصی، پدیده نوظهور معاشرت و دوستی دختر و پسر پیش از ازدواج است. این مطالعه با هدف بررسی و شناخت نگرش دینی نسبت به معاشرت و روابط دختر و پسر پیش از ازدواج و همچنین بررسی رابطه عوامل اجتماعی و فرهنگی با نگرش به این گونه معاشرت ها انجام شده است. پژوهش حاضر به روش تحقیقی- توصیفی و با رویکرد کتابخانه ای صورت گرفته است، یافته های پژوهش نشان می دهد که روابط دختر و پسر قبل از ازدواج باعث برخی آسیب های جدی به جامعه و خانواده و روح و روان فرد می شود که در برخی موارد اثرات مخربی بر فرد و جامعه وارد می کند. در قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام راه های درست حضور در جامعه و ارتباط بین افراد مشخص شده که هر یک از این مسائل در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار می گیرد.