سید ابوالفضل رضوی

سید ابوالفضل رضوی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی تهران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۸۰ مورد.
۱.

اهمیت بازار در اقتصاد و جامعه عصر ایلخانی

کلید واژه ها: اقتصاد تجارت بازار مغول ایلخانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۹۸
بازار یکی از مراکز مهم زندگی شهری بوده است و بازاریان سهم فراوانی در چگونگی ساختار شهری داشته‌اند. این پدیده در عهد حکم‌رانی ایلخانان در ایران نیز مهم بود و حتی از ویژگی‌های برجسته‌تری برخوردار شد. ایلخانان در نگاه نخست، بازماندگان مغولانی گمان می‌روند که با هجومشان، ویرانی‌های گسترده‌ای در شهرهای ایران به‌وجود آوردند و با اقتصاد و جامعه ایرانی بیگانه بودند و به بازار ایرانی؛ یعنی فعال‌ترین عرصه زندگی شهری و دارای کارکردهای هم‌زمان اقتصادی و اجتماعی توجه نمی‌کردند، اما آنان پس از آشنایی نسبی با تجارت و نمودهای این زندگی و بر پایه ملاحظات سیاسی و اقتصادی، از توجه به بازار و بازاریان ناگزیر شدند. این مقاله، در پی پاسخ گفتن به این پرسش است که آیا بازارهای روزگار ایلخانی نیز همچون گذشته رونق داشته و اهل بازار در اقتصاد و جامعه این عصر تأثیرگذار بوده‌اند.
۲.

طبقات اجتماعی در نظرگاه خواجه نصیرالدین طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خواجه نصیرالدین طوسی طبقات اجتماعی ایلخانان حکمت مدنی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه اندیشه و فقه سیاسی اندیشه سیاسی اسلام فلسفه سیاسی
تعداد بازدید : ۳۳۸۲ تعداد دانلود : ۱۴۱۸
خواجه نصیرالدین طوسی از جمله بزرگ ترین اندیشمندان قرون میانه است که در زمینه علم و ادب جایگاه رفیعی داشته و از شهرت جهانی برخوردار است. نصیرالدین طوسی تنها به علم و اندیشه اکتفا نمی کرد و در سیاست عملی نیز دخیل بود. دو دهه آخر حیات خواجه نصیر در دستگاه ایلخانان، دوران فعالیت علمی و عملی خواجه بود و در مهار رفتار مغو ل ها و احیای فرهنگی ایران نقش مؤثری داشت. شخصیت متساهل و مدارای اعتقادی خواجه که زمینه های فعالیت او را با اندیشمندان سایر اقوام و ملل هموار میکرد نیز در موفقیت و ارتقای موقعیت او سهم زیادی داشت. خواجه نصیر دانشمندی جامع الاطراف بود و در زمینه دانش های مختلف، از جمله حکمت نظری و عملی خبرگی تام داشت. نصیرالدین طوسی در حکمت عملی، وجوه مختلف ساختار حیات اجتماعی را بررسی کرده و در ذیل حکمت مدنی به طبقات اجتماعی و جایگاه آن ها در اجتماع پرداخته است. در میان فلاسفه و اندیشمندان مسلمان دوران میانه، خواجه نصیرالدین طوسی کامل ترین دیدگاه را نسبت به مقوله عدل داشته و با در نظر داشتن وجوه نظری و عملیِ مفهوم عدل، به طبقات اجتماعی و جایگاه آن ها در دوران میانه پرداخته است. به ظن نگارنده جایگاه عدل در اندیشه های ایرانشهری و مهم تر از آن تأکید مبانی اسلامی و به ویژه تشیع بر این مقوله موجب نگاه خاص خواجه نصیر به طبقات اجتماعی و جایگاه آن ها در جامعه (از منظر حکمت عملی) شده است. این مقاله پس از مختصر نگاهی به جامعه و حکومت در عصر خواجه نصیر، به جایگاه و کارکرد فرهنگی او پرداخته و سپس ساخت طبقاتی را در نظرگاه وی بررسی میکند.
۴.

تاریخ نگاری محلی در دوری ایلخانیان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری ایلخانان تاریخ نگاری محلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸۶ تعداد دانلود : ۱۲۴۳
تاریخ نگاری محلی یکی از اشکال تاریخ نگاری اسلامی _ ایرانی است که تالیف آن در نیمه اول قرن سوم هجری و بیشتر برای تعیین نوع تسخیر ممالک توسط مسلمانان و تعیین وضع خراج این مناطق آغاز شد. بعدها و به خصوص با به وجود آمدن حکومت های مستقل و نیمه مستقل و قدرت گیری آنها در دوره حکومت سلجوقیان مؤلفان به ادامه این تالیفات با انگیزه های دیگری همچون ثبت وقایع تاریخی محل زندگی شان پرداختند. در عهد ایلخانان، این شکل از تاریخ نگاری، مانند دیگر اشکال آن، رو به رشد و تحول نهاد. ایلخانان و در کنار آنان دیوان سالاران و بزرگان ایرانی مستقر در دربار آنان، به دلایلی مانند به وجود آوردن شرایط لازم، تشویق، حمایت مؤلفان و دادن برخی امکانات به آنان، در رشد و تحول تاریخ نگاری محلی این عصر نقش مؤثری داشتند. برخی منابع تاریخ نگاری محلی این دوره عبارت اند از: تاریخ نامه هرات تالیف سیفی هروی در سال های723 تا 724 هجری، سمط العلی للحضره العلیا تالیف ناصرالدین منشی کرمانی در سال های 715 تا 716 هجری، مسامره الاخبار و مسایره الاخیار تالیف آقسرایی در سال 723 هجری، شیرازنامه تالیف ابن زرکوب در فاصله سال های 745 تا 754 هجری، التدوین فی اخبار قزوین تالیف ابوالقاسم رافعی در سال های 675 تا 676 هجری.
۵.

نگرشی بر حیات شهری در ایران دوران اسلامی ( از آغاز اسلام تا قرن هفتم ه . ق )

کلید واژه ها: شهر بازار ربض کهندژ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۴۷
شهر به عنوان دستاورد حیات جمعی انسان سهم زیادی در روند تکاملی تمدن او داشته است. شهرنشینی در ایران هم که در نتیجه تحولات تاریخی دوران اشکانی و ساسانی شکل مشخص به خود گرفت نقش مهمی در روند تمدنی ایران داشته است. از زمان ساسانیان به بعد شهر و روستا فاصله محسوسی پیدا کرده و شهرها کارکرد مشخص تری به خود گرفته اند. ساختار زندگی شهری نیز در همین دوره و تحت تاثیر شرایط تاریخی آن صورت مشخص یافته است. از این زمان فرم و ساختار زندگی شهری صورت منسجمی تری به خود گرفته و تحت تاثیر چهار عامل اصلی «کاخ»، «معبد»، «استحکامات» و «بازار» که می توان آنها را در سه بخش «کهندژ»، «شارستان» و «ربض» معرفی کرد، نمود عملی پیدا کرده است. ساختار زندگی شهری که از اراده حکومتی تاثیرپذیری زیادی داشت البته بعد از مرتبه حکام از نوعی پویایی اجتماعی و اقتصادی برخوردار بود در دوران اسلامی نیز تداوم یافت. با وجـود این فرهنگ و نگرش اسلامی شهرنشینی را تحت تاثیر قرار داد و تا اندازه ای بافت و ساخت آن را دگرگون کرد. از این پس شهر ایرانی به لحاظ ساختاری ترکیبی از ویژگی های عصر ساسانی و ویژگی های خاص دوران اسلامی را در خود داراست. در هر دو دوره ساخت سیاسی حاکم که با نهاد دین نیز ارتباطی تنگاتنگ داشت تاثیر بیشتری بر ساختار حیات شهری می گذاشت و موجب می شد که شهرهای مملکت ایران بیشتر به عنوان یک مرکز سیاسی که کارکرد اداری- اجرایی پر رنگتری داشتند، مطرح باشند. در این مقاله که ساختار زندگی شهری در تاریخ ایران دوره اسلامی تا قرن هفتم هجری مورد بررسی قرار گرفته، روشن کردن ارتباط میان ساخت سیاسی جامعه و چگونگی ساختار حیات شهری مورد نظر می باشد.
۶.

هولاکو و شکست سیاست ایلخانان در جبهه شام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مصر ایلخانان شام جزیره ممالیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹۳
ماموریت هولاکو در غرب آسیا تصرف و نظم بخشیدن به نواحی حد فاصل جیحون تا مصر بود. از این روی به دنبال تسخیر قلعه های اسماعیلیه و فتح عراق عرب، به لشکرکشی در شام پرداخت. این در حالی بود که پس از تصرف بغداد، حکام ایوبی شام را به اطاعت از مغول ها فراخوانده بود. تصرف شام و رسیدن به دریای مدیترانه به عنوان جزیی از ماموریت هولاکو به سرعت انجام گرفت و نیم دهه ای از آمدن خان مغول نگذشته بود که قلمرو او از جیحون تا حوالی مدیترانه را در بر می گرفت. با این حال، خان مغول به این حد راضی نبود. او اهدافی فراتر را داشت و با بلندپروازی خواهان تصرف مصر و تسلط کامل بر دریای مدیترانه بود. حضور سپاهیان هولاکو در نواحی شام و تلاش های توسعه طلبانه مغول ها، آنها را با مملوکان(1) مصر روبه رو کرد. رویارویی آنها به درگیری نظامی انجامید و در میدان نبرد، پیروزی از آن مملوکان شد. پیروزی مملوکان و شکست ایلخانان در جبهه شام ـ که مدام سعی در جبران آن داشتند ـ طرفین را به در پیش گرفتن سیاست هایی وادار کرد که بر جوانب مختلف حیات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بخش مهمی از جهان اسلام تاثیرگذار بود. آنچه در این مقاله بررسی می شود، زمینه های شکست هولاکو در جبهه شام و ناکامی سیاست خارجی ایلخانان در برابر ممالیک، با در نظر داشتن تاثیر آن بر روند تحولات قلمرو اسلامی است.
۷.

تأملی بر زمینههای ورود تشیع به خوزستان در قرون نخستین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران خوزستان عراق علویان شیعیان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۲۴۴۹ تعداد دانلود : ۱۰۶۴
گسترش اندیشه تشیع در خارج از شبه جزیره عربستان و عراق معلول عوامل چندی از جمله مهاجرت شیعیان به سرزمین های دیگر بود و تقابل آنها با خلفای اموی و عباسی این روند مهاجرت را تسریع کرد. در خصوص ورود تشیع به ایران، میتوان گفت که اندیشه شیعی نخست مناطق همجوار با سرزمین عراق را تحتتأثیر قرار داد. اگرچه گذرگاه های طبیعی غرب فلات ایران یکی از مجاری اصلی ورود تشیع به ایران بود، اما ولایات خوزستان به قدری اهمیت داشت که این منطقه را به اولین توقفگاه علویان تحت تعقیب تبدیل کرده بود. از این رو، می توان خوزستان را دروازه ورود تشیع به ایران قلمداد کرد. بررسی زمینه های ورود تشیع به خوزستان حاکی از این است که موقعیت راهبردی و تعدد مسیرهای ارتباطی خوزستان با مناطق جنوبی عراق، به عنوان پایگاه اصلی شیعیان، که امکان آشنایی مردم منطقه را با اندیشه شیعی و آمدوشد راحتتر شیعیان فراهم میکرد؛ به علاوه زمینههای تاریخی و اجتماعی حاکم بر منطقه که موجب نارضایتی مردم خوزستان از سلوک خلفا میشد، در ورود فکر و فرهنگ شیعی به خوزستان نقش مؤثری داشت. در این میان مهاجرت یا تبعید خاندانهای شیعی به خوزستان و شکلگیری حکومتهای شیعه مذهب نیز در تکوین مراکز اولیه تشیع و گسترش فرهنگ شیعی سهم تعیینکننده ای داشت.
۸.

بینش و نگرش در تاریخ نگاری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فلسفه تاریخ تاریخ‏نگاری علم تاریخ تاریخنگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۳۳۱
هرچند تاریخ‌نگاری اسلامی هم زمان با تکوین تمدن اسلامی به سرعت رو به رشد نهاد، اما پویایی و رشد فلسفی چندانی نداشت. در بهترین حالت با رویکردی کلامی و با روشی متأثر از قاعده علوم حدیث و رجال بررسی می‌شد. البته چهره‌هایی استثنایی همانند ابن مطهر مقدسی تا حدودی متفاوت‌تر از دیگران عمل کرده و نگاه مشخص‌تری به موضوع داشته‌اند. ابن مطهر در کتاب البدء و التاریخ، نوعی نگاه معرفت‌شناسی به موضوعات داشته و با وجود این‌که در بخش‌های تاریخی کتاب، بُعد معرفت‌شناسی ضعیف‌تر می‌شود، در مقایسه با دیگر مورخان نگاه تحلیلی و انتقادی‌تری به وقایع تاریخی داشته است. در این مقاله، ابتدا نگرش عمومی حاکم بر تاریخ‌نگاری اسلامی مورد نظر قرار می‌گیرد و در ادامه بینش تاریخ‌نگاری ابن مطهر بررسی می‌شود.
۹.

بررسی تاریخ نگاری مسکویه در تجارب الامم با تأکید بر منابع(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری تجارب الامم مکتوب مسکویه منابع شفاهی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : ۲۳۲۲ تعداد دانلود : ۱۰۳۹
اگرچه بررسی کارنامه تاریخ نگاری مسکویه منحصر در کتاب تجارب الامم نیست، می توان گفت شاکلة اصلی تاریخ نگاری وی را در بر می گیرد. مسکویه مورخ برجستة سده های چهارم و پنجم هجری از بنیان گذاران تاریخ نگاری انتقادی به شمار می رود که با تألیف آثار خود نگرشی خاص را در تاریخ نگاری اعمال کرده است. شیوه ای که او در تاریخ نگاری استفاده کرده در روند تکوین افق ها و کلیت تاریخ نگاری تأثیری بسزا بر جای گذاشته است. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع اطلاعات تاریخ نگاری مسکویه در تجارب الامم است. استفاده از متون منابع ادبی و تاریخی ایران باستان، به کار گرفتن متون تاریخ نگاری اسلامی و استفاده از تحقیقات میدانی چون فراگرفتن اخبار و شواهد تاریخی از شاهدان و ناظران قضایا و تأمل در رویدادهای زمانه، آن هم در ارتباط با تحولات و رخدادهای دوره های تاریخی، از جملة محورهای اصلی منابع و شیوه های ابن مسکویه در کسب اخبار و معرفت تاریخی برای نوشتن تاریخ بوده که وی را میراث دار سنت تاریخ نگاری ایرانی و اسلامی ساخته است.
۱۰.

راه های تجاری دورن مرزی در عصر ایلخانان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: تجارت ایلخانان راه های تجاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷۵ تعداد دانلود : ۱۱۸۹
شرایط تاریخی و ملاحظات خاصی که برای این حکومت مطرح بود، توجه به تجارت و طرق تجاری مورد اهتمام ویژه ای قرار گرفت و از همان ابتدای حکومت ایشان، معیشت تجاری نگاه ویژه ای را به خود معطوف کرد. ایلخانان به عنوان میراث به جای مانده ای از سنن استپ و در راستای نیازهای خویش به تجارت علاقه مند بودند و ماهیت عمل تجار و برخورد محافظه کارانه آنان نیز شرایط لازم را در این راستا فراهم میکرد. تمرکز قدرت و امنیت لازم در مسیرهای تجاری هم مزید برعلت بود و به موازات توجه همگانی مغول ها به مقوله تجارت، در ایران نیز زمینه های رشد و توسعه اقتصاد تجاری فراهم شد. به علاوه، ایلخانان در منطقه ای با ساختار حیات شهری حکومت میکردند و سابقه دیرین معیشت تجاری در این منطقه، به رشد بیشتر تجارت کمک مینمود. رونق تجاری عصر ایلخانان بدون وجود راه هایی که فعالیت های تجاری در بستر آنها انجام گیرد، امکان پذیر نبود. از این روی، حکام مغولی اهتمام ویژه ای به طرق تجاری داشتند، و لذا برخی از این مسیرهای تجاری در پناه امنیت حاصل از حاکمیت مغول ها به اوج رونق رسیدند. آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار میگیرد، مسیرهای تجاری است که در درون مرزهای قلمرو ایلخانی مورد استفاده قرار میگرفته و با اتصال به راه های تجاری برون مرزی به رونق تجارت و فرهنگ و اقتصاد این عصر کمک میکرده است.
۱۱.

علل ناکارکردی پول کاغذی در اقتصاد و جامعه عصر ایلخانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسکناس چاوه نظام پولی عصر ایلخانی ساخت سیاسی- اقتصادی عصر ایلخانیعصر ایلخانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۸۱ تعداد دانلود : ۱۲۲۱
رواج اسکناس برای اولین بار در تاریخ ایران در زمان حکومت ایلخانان صورت گرفت. طبقه حاکمه ایلخانی که در یک دوره با بحران شدید اقتصادی روبه رو شده بود درصدد برآمد با انتشار پول کاغذی این بحران را مهار کند، اما از آن جهت که ظهور اسکناس برخاسته از واقعیت های اقتصادی، اجتماعی و سیر متداوم ساختار جامعه نبود، به علاوه اقتباس ناقصی از نظام پولی رایج در چین محسوب می شد، نه تنها بحران را مهار نکرد بلکه دامنه آن را وسیعتر کرده، عرصه های سیاسی و اجتماعی را نیز در برگرفت. این گونه نوآوری اقتصادی که به بستر و فضای امنیتی مناسبی نیاز داشت در جامعه ایرانی امری تحمیلی محسوب می شد و پاسخگوی شرایط ناپایدار اقتصاد ایران، به طور عام و بحران اقتصادی این عهد، به طور خاص نبود. مقاومت مردم و اهل بازار در برابر این وضعیت نیز ضمن نشان دادن شدت بحران و ناکارآمدی این ابتکار، بر وجود چالش با مغولان بیگانه در عرصه های مختلف دلالت داشت. این مقاله در پی آن است با در نظر داشتن زمینه های موضوع و مقایسه میان شرایطی که موجب پذیرش اسکناس در چین و عدم پذیرش آن در ایران شده بود علل ناکامی و ناکارآمدی پول کاغذی در زمان ایلخانی گیخاتو (94- 690 هجری قمری) را با نگاهی جامع بررسی کند.
۱۳.

از طبرستان تا مازندران؛ تأملی بر دگرگونی مفهومی و جغرافیایی طبرستان از آغاز تا قرن هشتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مازندران طبرستان تپورستان تاریخ محلی پتشخوارگر تپوری ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴۶ تعداد دانلود : ۵۴۲۵
سرزمین طبرستان از جمله مناطقی است که وجه تسمیه و حدود جغرافیایی آن مورد مناقشة بسیاری بوده است. این عنوان به طور رسمی در دوران قبل از اسلام و بخشی از دوران اسلامی (تا پایان سدة هشتم هجری) کاربرد عام داشته است. از این زمان به عللی نه چندان مشخص جای آن را کلمة مازندران گرفت. دگرگونی در نام و نشان این منطقة راهبردی از حیث اهمیت تاریخ و هویت محلی مسئلة مهمی است که هدف نوشتار حاضر قلمداد می شود. این نوشتار با رویکرد توصیفی  تحلیلی، ضمن توجه به پیشینة طبرستان و ماهیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن، جایگزینی عنوان مازندران را برای حدود جغرافیایی مورد نظر بررسی می کند. حاصل تحقیقات نشان می دهد که وجة تسمیة طبرستان با ساکنان حاضر در آن و نام گذاری مازندران با ویژگی های جغرافیایی آن تناسب بیشتری داشته است. گسترة سیاسی این محدودة جغرافیایی به ویژه در دورة اسلامی نیز، بنابر عللی همچون رقابت های خاندانی، درگیری های داخلی و توسعه طلبی حکام، در نوسان بوده است.
۱۴.

نظام پولی در عصر ایلخانان ( 654-736هـ.ق و 1256-1238 میلادی)

کلید واژه ها: چاو نظام پولی اقتصاد پولی اقتصاد کالایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۵۴
صلح و امنیتی که با ظهور سلسله ایلخانی، در نیمه قرن هفتم هجری به وجود آمد، موجبات رونق اقتصاد شهری را در بخش وسیعی از قلمرو ایلخانان فراهم آورد. رشد اقتصاد شهری در این بخش از مناطق که در پرتو ملاحظات سیاسی- اقتصادی مورد نظر ایلخانان حاصل شد، به بهبودی نظام پولی این عصر انجامید و در بخشی از دوران حاکمیت آنها ثبات در خور توجهی را در این عرصه ایجاد کرد. با وجود این، برخی محققان، اقتصاد عصر ایلخانان را اقتصاد کالایی به حساب آورده، بدون در نظر داشتن شرایط مختلف حاکم بر این عهد، اقتصاد این عصر را غیر پولی می دانند؛ همین طور در خصوص مسکوکات رایج در این عصر و میزان رواج آنها، به ویژه مسکوکات زرین اغراق کرده و برخی به فقدان این دسته از مسکوکات در حیات اقتصادی این عصر سخن گفته اند. این مقاله با نقد چنین نظریاتی، در پی آن است تا با در نظر داشتن ارتباط متقابل اقتصاد شهری و نظام پولی، چگونگی نظام پولی عصر ایلخانان، رونق یا رکود آن و جایگاه هر کدام از مسکوکات سیمین و زرین را در اقتصاد و جامعه این عصر مورد مطالعه قرار دهد. همین طور به انتشار اولین اسکناس موسوم به «چاو» در تاریخ این عهد می پردازد و علل ناکارکردی آن را مورد ملاحظه قرار می دهد.
۱۶.

جایگاه علم تاریخ در حکمت مشاء(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: تاریخ علم تاریخ حکمت نظری حکمت علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۲۴ تعداد دانلود : ۷۲۸
ارتباط تاریخ و فلسفه، دو دانشی که هر یک در شناخت و تحول زندگی بشری نقش مهمی ایفا می کنند، در ارتقای دانش تاریخ و رویکرد معرفتی بدان سهم اساسی دارد. بدبینی عمومی فلاسفه یونان به تاریخ در وجه معرفت شناسی و میراث خواری حکمای مسلمان از فلسفه یونان موجب شد که فلاسفه و البته مورخان مسلمان چندان توجهی به فلسفه علم تاریخ نکنند و در خصوص وجوه نظری و معرفتی تاریخ به تامل نپردازند. این مهم مانع از آن شد که علم تاریخ بتواند مسائل را در پیوند مستمر حال و گذشته بررسی کند و در یک نگاه ساختاری برای نیازهای موجود راه حل کارآمد ارائه دهد. این در حالی است که فلاسفه یونان توجه به تاریخ را برای شناخت بهتر زمان حال با اهمیت می دانستند. چنین برداشتی، اگر چه با رویکرد معرفت شناسی همراه نبود، اما بسیار جالب بود و از یک منظر با اندیشه تاریخی فلاسفه انتقادی تاریخ در قرن بیستم و به ویژه رویکرد معرفتی ایده آلیست ها برابری می کرد. در این مقاله ضمن بررسی جایگاه تاریخ در نزد فلاسفه و مورخان یونان و نگرش ساختاری آنها به این مقوله، غفلت عمومی فلاسفه (مشاء) مسلمان و به ویژه فارابی و ابن سینا از معرفت تاریخی و بی توجهی آنها به این دانش در تقسیم بندی های علوم و همین طور عدم نگرش ساختاری آنها به تاریخ مورد بررسی قرار می گیرد.
۱۷.

طبقات نگاری، شیوه ای از تاریخ نگاری اسلامی و تأثیرپذیری از ساختارهای اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طبقات اجتماعی تاریخ نگاری اسلامی طبقات نگاری تطور طبقات نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۸ تعداد دانلود : ۵۰۳
طبقات نگاری، شیوه ای از تاریخ نگاری اسلامی محسوب می شود که به خصوص برای زیست نگاری بسیار مورد استفاده نویسندگان مسلمان قرار گرفته است. این شیوه، در طی سده های متوالی، از قرن سوم هجری تا دوره معاصر حیات داشته و سبک ها و روش های مختلفی را تجربه نموده است. نویسندگان، در اصناف و رشته های مختلف، برای ارائه داده های رجالی، تاریخی و زندگینامه ای از این قالب بسیار سود بردند که حاصل آن، حجم بزرگی از میراث مکتوب اسلامی می باشد. صاحبان این آثار، تحت تأثیر فضای اجتماعی و سیاسی زمانه و باورهای خویش، روشهای مختلفی را برای طبقه بندی کتابها انتخاب می کردند. در این نوشته با درنظر داشتن چگونگی شکل گیری طبقات نگاری اسلامی و شیوه های مختلف آن، مراحل طبقات نگاری و تأثیر فضای اجتماعی بر نویسندگان بررسی شده است. در بخش پایانی هم امکان برقراری ارتباط بین طبقات نگاری و مسئله طبقات اجتماعی جامعه اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.
۱۸.

درآمدی بر تاریخ نگاری اقتصادی

کلید واژه ها: تاریخ نگاری تاریخ علم تاریخ تاریخ نگاری اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۱ تعداد دانلود : ۸۸۹
آنگاه که تاریخ نگاری اقتصادی در حوزه مطالعات تاریخی مفهوم پیدا کند و حدود و ثغور منطقی بحث تحدید شود، شناخت و تحلیل بخشی از کنش های جمعی انسان هاست که در راستای تامین معیشت آنها در اعصار گذشته صورت گرفته است. چنین مفهومی هنگامی موضوعیت می یابد که با رویکرد میان رشته ای به تاریخ پرداخته شود و در راستای فهم ساختاری جامعه در ادوار گذشته، وجه اقتصادی کنش انسان ها مورد مطالعه قرار گیرد. مورخین هنگامی که تاریخ را در وجه ساختاری آن که همانا با حکمت در مفهوم عملی آن برابری می کند و سه وجه سیاست مدن، اخلاق و تدبیر منزل و یا همانا اقتصاد را در بر می گیرد در نظر داشته باشند، از گذشته های دور به وجه اقتصادی حیات انسانی توجه داشته اما عنوان مستقلی که بتوان آن را تاریخ نگاری اقتصادی نام نهاد برای کار خود به کار نبرده اند. به کار بردن چنین مفهومی حتی در شرایط کنونی گفتمان علمی حاکم بر محافل تاریخی نیز جای تامل دارد، اما با در نظر داشتن تلاش آن دسته از مورخینی که از دوران گذشتـه اهتمام ویژه ای بـه وجه اقتصادی حیات انسان داشته اند و مهمتر رویکرد فیلسوف مورخانی که از سده 18م به بعد نوعی درک ساختاری را از گذشته انسان مورد ملاحظه قرار داده اند می توان چنین مفهومی را با تسامح به کار برد و در جهت هرچه بیشتر تخصصی و دقیق تر شدن مطالعات تاریخی از آن استفاده نمود. در همین جهت مقاله حاضر در پی آن است که با بررسی سیر تحول مطالعات تاریخی که رویکرد اقتصادی به موضوع داشته و زمینه های تکوین چنین رهیافتی را فراهم کرده اند، به تاریخ نگاری اقتصادی و سهم آن در ارتقای سطوح کیفی و معرفتی دانش تاریخ بپردازد.
۱۹.

نقش شیعیان امامی اثنی عشری دراسلام پذیری ایلخانان

۲۰.

جایگاه بازاریان در اقتصاد و جامعه عصر ایلخانان

کلید واژه ها: تجارت بازرگانان ایلخانان ارتاقها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰۱ تعداد دانلود : ۱۲۷۶
نظر به اهمیت بازار در ساختار حیات شهری، بازاریان نقش موثری در حیات اقتصادی و اجتماعی شهرها داشته، مطالعه جایگاه آنها در هر عصری، در شناخت بهتر ساختار سیاسی ـ اقتصادی آن عصر سهم بسزایی دارد. در عصر ایلخانان، در پرتو ملاحظات اقتصادی و نظامی و مقتضیات سیاسی مربوط بدان، بازاریان جایگاه برجسته ای به دست آورده و صرف نظر از فعالیتهای تجاری، در امور سیاسی و اجتماعی نیز منشا اثر بوده اند. در پرتو توجه عمومی مغولها به تجارت و امنیتی که در این زمینه به وجود آوردند، بازرگانان فعالیتهای خود را وسعت بخشیدند و نظر به ارتباط تجارت و پیشه، موجبات رونق فعالیت محترفه و اهل پیشه را فراهم کردند. بازرگانان و پیشه وران عصر ایلخانی دارای تشکیلات و سلسله مراتب خاص خویش بودند و این نیز عملکردهای آنها را جهت داده، به آنها نظم بیشتری بخشید. به همین سبب، علاوه بر امور اقتصادی در جریانهای سیاسی و اجتماعی نیز دخالت فعالتری داشتند و در رشد بیشتر این دسته از جریانها سهیم بودند. گزارشهای تاریخی حاکی از این امرند که در عهد ایلخانی بنابر ملاحظات خاص موردنظر ایلخانان و تاثیرات ناشی از تهاجم مغولها، اهل بازار جایگاه برجسته ای به دست آورده و بازاریان پویایی اقتصادی - اجتماعی بیشتری از خود نشان داده اند. در این مقاله، همین مهم یعنی جایگاه بازاریان در اقتصاد و جامعه عصر ایلخانی و علل تعالی موقعیت ایشان بررسی میشود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان