مریم برهمن

این نوشتار بر آن است تا ماهیت ساختار خانواده را مبتنی بر رویکردی غایت شناسانه با بهره گیری از آیات قرآن به روش تحلیلی استنتاجی تبیین کند. در این راستا از تفکر سیستمی و در پرتوی آن، نگاه به خانواده استفاده شده است. طبق این دیدگاه برای انتخاب ویژگیهای ساختاری، گام نخست، توجه به اهداف تشکیل دهنده سیستم است؛ زیرا بررسی اهداف، راهنما و آسا ن کننده گزینش ساختار است. بهره مندی از آموزه های اسلامی با تأکید بر دو اصل توحید و معاد، ضمن بهبودی، سبب ارتقا و رشد این تفکر می شود. هم چنین غایات برگرفته شده از آیات قرآن به عنوان اهداف سامانه خانواده اسلامی، خود در چشم اندازی وسیعتر، رو به سوی هدف متعالی آفرینش یعنی قرب الی الله دارد و زمینه ساز برخورداری از حیات طیبه خواهد بود. بر این اساس، مهمترین ویژگیهای بایسته در ساختار اسلامی، که در تعامل با اهداف و غایت نهایی است، عبارت است از: ایمان، تقوا، پاکدامنی و حسن خلق.

کودکی یکی از دوران های سرنوشت ساز و حساس زندگی انسان می باشد. در دنیایی که بسیاری از افراد بزرگسال از ناراحتی جسم و روان و تبعات آن رنج می برند، توجه به دوره های حساس کودکی و نوجوانی برای آموزش فلسفه به افراد، امری ضروری به نظر می رسد. برای آم وزش تفک ر به کودکان برنامه های متع ددی ت دوین و اس تفاده ش ده است. یکی از موفق ت رین و پرک اربردترین برنام ه ه ای موجود برنامه «فلسفه برای کودکان » است. فلسفه ب رای کودکان، شاید تازه ترین و بزرگترین گامی اس ت ک ه در راستای تلاش برای ک اربردی ک ردن فلس فه و آم وزش عملی تفکر انتقادی و با هدف تقویت و بالا بردن مهارت های استدلال، داوری و قدرت تمیز برداشته ش ده اس ت. این برنامه، نمونه روشنی از کاربرد فلسفه در تربیت است اما با دیگر برنامه های فلسفه کاربردی تفاوت اندکی دارد و آن اینکه این برنامه می خواهد به شاگردان کمک کند تا خودشان کار فکری انجام دهند و مسائل را خودشان حل کنند در ادامه به رویکردهای حاکم بر برنامه درسی فلسفه برای کودکان اشاره شد. ه دف کل ی برنامه فلسفه برای کودکان، ایج اد مباحث ه فلس فی ب ه وسیله آفرینش اجتماع پژوهشی در سطح ک لاس اس ت. در ادامه ضمن ذکر پژوهش های متعدد در این زمینه نتیجه گرفتیم آموزش فلسفه برای کودکان قابل انجام و ضروری است و پیشنهاد می شود به عنوان یکی از برنامه های درسی اجباری برای دانش اموزان در نظر گرفته شود.

تفکر انتقادی به منزله یک مهارت اساسی برای تربیت عاقلانه انسان در جامعه اسلامی شناخته شده است. قرآن کریم به عنوان منبعی جهت دعوت به تفکر برای همه انسان ها حاوی مؤلفه های تفکر انتقادی است. هدف پژوهش حاضر ارائه مؤلفه های تفکر انتقادی باتوجه به تربیت آیه ای مستخرج از سوره مبارکه بقره است. روش پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است. توصیفی به این دلیل که هدف پژوهشگر توصیف عینی، واقعی و منظم موضوع بوده است و ازسوی دیگر تحلیلی، به این دلیل که هدف آن تبیین ویژگی تفکر انتفادی حاصل از بررسی آیات سوره مبارکه بقره بود. برای رسیدن به هدف پژوهش، آیات مرتبط به صورت هدف مند از قرآن کریم انتخاب شده است، سپس ازطریق تحلیل کیفی، با استفاده از تحلیل محتوایی استقرایی قیاسی به شیوه کدگذاری باز داده های جمع آوری شده تجزیه وتحلیل شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تفکر انتقادی ازجمله موضوعاتی است که در آموزه های اسلام تصریح و در قرآن مؤلفه هایی برای تفکر انتقادی ذکر شده است. درنهایت برای هریک از مؤلفه ها مصادیقی از سوره مبارکه بقره استخراج شد. نتایج پژوهش به تبیین مؤلفه هایی برای تفکر انتقادی انجامید که عبارتند از: قصه گویی، پرسشگری، داوری با معیار مشخص، تمثیل، استدلال، تحلیل انتقادی، پرهیز از تعصب و اغراض شخصی، عدالت ورزی و حقیقت جویی.

مقدمه: یکی از مهمترین عناصر طراحی برنامه درسی با رویکرد فطرت گرای توحیدی، راهبردهای تدریس و یادگیری است که نقش کلیدی در اجرا و کارایی برنامه درسی دارد. روش های تدریس باید با اهداف و محتوای مورد تدریس مطابقت داشته باشد و براساس نیازهای فراگیران طراحی شود. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف تبیین راهبردهای یاددهی-یادگیری در تدوین برنامه درسی فطرت گرای توحیدی صورت گرفته است. روش کار: تحقیق حاضر به صورت آمیخته و شامل بخش های کیفی و کمی است. در بخش کیفی از روش تحلیل محتوای کیفی به صورت قیاسی و در بخش کمی از روش تحقیق پیمایش استفاده شد. در تحلیل محتوی، 42 مقاله مطابق معیارهای مورد نظر بررسی شد. برای تشکیل الگوی پیشنهادی، داده های حاصله تلفیق شدند. ابزار تحقیق پیمایش، پرسش نامه محقق ساخته بود که روایی آن به تایید 5نفر متخصص حوزه علوم تربیتی رسید . برای اعتباربخشی الگوی پیشنهادی، 20نفر از متخصصان حوزه علوم تربیتی به صورت هدفمند انتخاب شدند که الگوی پیشنهادی براساس نظرات آنها اعتباریابی شد. نتایج با استفاده از نرم افزار SPSS 18 مورد تحلیل قرار گرفت . یافته ها: نتایج به دست آمده بر اساس مطالعات منابع مختلف در این حوزه مشخص شد که ، راهبردهای یاددهی -یادگیری در نگاه فطرت گرای توحیدی با سایر دیدگاهها کاملا متفاوت است، زیرا مهمترین مولفه های آن این است که نمی تواند جدای از ارزشها و هدفها تدوین شود و بطور خلاصه دارای ویژگیهای زیر است: نتیجه گیری: در نظر گرفتن تفاوتهای فردی در فرایند یاددهی-یادگیری؛ انسانها دارای توانائیها و استعدادهای مختلف هستند بگونه ای پیامبر گرامی اسلام(ص) از آن بعنوان معادن سیم و زر یاد می کند لذا برنامه درسی فطرت گرای توحیدی در فرایند تدریس به آن توجه دارد.

این پژوهش با هدف تبیین شاخصه ها ی انسان دانشگاهی متعهد (استاد دانشگاه) ازمنظر تربیت اسلامی انجام شده است. بدین منظور، چهار محور اساسی ماهیت، آفرینش، هدف از زندگی و طبیعت انسان در شکل گیری نظام ها ی مختلف انسان شناسی از دیدگاه ها ی مختلف و خاصه اندیشه و تربیت اسلامی بررسی شده است. در تربیت اسلامی، به ازای شایستگی ها و برتری ها ی انسانی، تعهداتی نیز بر ذمه وی خواهد بود. وفای به تعهدات، وظیفه و پاسخی در مقابل تفوق ها ی نامبرده است. در تربیت اسلامی، انسان متعهد باید علاوه بر دانستن تعهدات، نسبت به آنها با التزامی درونی، عامل باشد . مصادیق تعهد در شاخصه ها ی رابطه انسان با خدا، خود، خلق و خلقت جلوه گر می شود. ذیل هرکدام از روابط یادشده، مؤلفه ها یی برای انسان متعهد احصا شده است که نشان دهنده شاخصه ها ی انسان دانشگاهی ازمنظر تعلیم وتربیت اسلامی است. روش بررسی این مقاله توصیفی تحلیلی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه سبک زندگی خانواده ها ی شاهد و ایثارگر با خانواده ها ی عادی مشابه از نظر موقعیت اجتماعی در شهر اهواز است.روش زندگی از مفاهیم مشابه سبک زندگی است که از طریق ارزش ها و روش های مصرف شناخته می شود. روش این تحقیق از نوع مطالعات توصیفی همبستگی است. جامعه آماری در این پژوهش 24794 خانواده شامل 12397 خانواده شاهد و ایثارگرو 12397 خانواده عادی می باشد . نمونه گیری به روش نمونه گیری احتمالیِ طبقه بندی شده می باشد. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 387 نفر(خانواده) می باشد. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه کتبی استفاده شد. به منظور تحلیل داده های پژوهش از از روش همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون استفاده شد. یافته ها: پس از بررسی مشخص شد که پایگاه اقتصادی- اجتماعی، مدیریت بدن، مشارکت مذهبی و سرمایه فرهنگی به ترتیب، بیشترین نقش را در سبک زندگی دارا می باشند. نتیجه گیری: سبک زندگی خانواده های شاهد و ایثارگر از نظر موقعیت اجتماعی تفاوت معناداری با سبک زندگی خانواده ها ی عادی ندارد.

هدف این پژوهش بررسی و نقد اهداف تربیت فرهنگی بوردیو بر اساس دیدگاه های امام خمینی(ره) است. روش این پژوهش تحلیلی و استنتاجی است. بر اساس یافته های پژوهش، مفاهیم عمده اندیشه بوردیو شامل عادت واره، خشونت نمادین، ذائقه، میدان، سرمایه و مفاهیم توحیدمحوری، حق محوری و فطرت با اتکا به مبانی انسانشناسی و هستی شناسی امام در تبیین تربیت فرهنگی لحاظ شده است. نتایج نشان داد که اهداف تربیت فرهنگی در دیدگاه بوردیو بر رویکرد انسان مدارانه و موقعیتی متکی و در دیدگاه امام نشأت گرفته از حق مداری و غایت گرایی است. بوردیو ذیل هدف سلطه زدایی بر نقد روابط سلطه بین نظام آموزشی و جامعه، بر بعد اجتماعی و کاهش نابرابریهای طبقاتی تأکید می کند در حالی که امام روابط سلطه جامعه و نظام کشورهای سلطه گر را نقد، و بر بعد اجتماعی (جامعه توحید محور) و بعد فردی (تزکیه) و کاهش نابرابریهای طبقاتی تأکید می کند. در هدف آگاهی بخشی، نگاهی سلبی به جامعه، ابزار کشف روابط پنهان، تهدید دولتمردان و پرورش افراد منتقد مدنظر بوردیو است؛ ولی امام در هدف آگاهی بخشی، نگاه ایجابی به جامعه، ابزار رشد، تقویت و تثبیت حکومت، یاری رساندن به دولتمردان، ویژگی اقتدار و پرورش افراد با بصیرت را مطرح می کند. احترام به تنوع فرهنگی هدف مشترک دو دیدگاه است که از دیدگاه امام در پرتو تحقق اهداف الهی پذیرفتنی است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش با مدل تغییر مفهومی بر میزان درک فلسفی مفهوم معاد در دانش آموزان پسر پایه دوم دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه صورت گرفت. روش پژوهش، شبه آزمایشی و از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان پسر پایه دوم دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه می باشد. به منظور انجام نمونه گیری تعداد 120 نفر دانش آموز به صورت تصادفی خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب و به روش تصادفی ساده در چهار گروه 30 نفری(دو گروه آزمایشی و دو گروه گواه) جایگذاری شدند. جهت جمع آوری داده ها از آزمون محقق ساخته استفاده شد. روایی این پرسش نامه براساس روایی محتوایی، مورد تایید متخصصین قرار گرفت و پایایی آن براساس ضریب کودر ریچاردسون محاسبه گردید. داده های حاصل با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد پردازش قرار گرفت. نتایج نشان داد که آموزش با مدل تغییر مفهومی بر میزان درک فلسفی مفهوم معاد در دانش آموزان موثر است. بدین معنی که اثر پیش آزمون معنادار بوده و با حذف اثر پیش آزمون بین گروه کنترل و آزمایش از نظر میزان درک فلسفی معاد تفاوت معناداری مشاهده شد.

چارچوب طرح های کلی موفقیت دانش آموزان، دربرگیرنده چندین عنصر شخصیتی، معنوی، اخلاقی شناخته شده است که بالقوه در موفقیت دانش آموزان تأثیرگذار است؛ در این خصوص می توان به شایستگی، آخرت-نگری، بلوغ اخلاق و عاطفی اشاره کرد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه شایستگی اجتماعی، آخرت نگری با بهزیستی مدرسه: نقش واسطه ای ، بلوغ عاطفی و اخلاقی نوجوانان در مدارس می باشد. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه مورد مطالعه پژوهش را کلیه دانش آموزان مقطع متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی 1398 تشکیل می دهند. نمونه پژوهش 600 نفر (250 پسر و 350 دختر) از دانش آموزان مقطع متوسطه دوم شهر تهران بود که به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. دانش آموزان به پرسشنامه های مقیاس بهزیستی مدرسه کاپلان و ماهر (1999)، بلوغ عاطفی سینگ و بهارگاوا (1990)، رشد اخلاقی دانش آموزان معنوی پور (1391)، آزمون آخرت نگری ابراهیمی (1390)، ادراک شایستگی (هارتر، 1982) پاسخ دادند. پس از جمع آوری داده ها، تحلیل آن ها با نرم افزار Spss-22 و Amos-21 و با روش آماری ضریب همبستگی پیرسون و معادلات ساختاری انجام گرفت. مدل مفروض در جامعه پژوهش برازنده بود. نتایج تحلیل ها نشان داد که نقش میانجی گر بلوغ اخلاقی و عاطفی در پیوند بین آخرت نگری و ادراک شایستگی و بهزیستی مدرسه، مثبت و معنادار است و الگوی پیشنهادی 65 درصد واریانس بهزیستی مدرسه دانش آموزان را تبیین می کند. برپایه یافته های پژوهش مشخص شد تأثیر آخرت نگری و ادراک شایستگی بیش از آن که مستقیم باشد غیرمستقیم و از طریق بلوغ اخلاقی و عاطفی است. در نتیجه با افزایش ادراک شایستگی و آخرت نگری، بلوغ اخلاقی و عاطفی و بهزیستی مدرسه دانش آموزان افزایش می یابد.

حقیقت جویی و طلب دانش از ویژگی های ذاتی و فطریِ بشر است که براساس موقعیت او و میزان بهره مندی اش از پرورش، به صورت های متفاوت در وجودش رشد می کند. شدت و ضعف این ویژگی بر بینش افراد اثر می گذارد و مسئله ای قابل بررسی است. بسیاری از شاخصه های رفتاری نیز در بینش انسان ها ریشه دارند. تحقیق حاضر به منظور تبیین مبانی ضعف بینشیِ انسان، و اصول و روش های تربیتیِ اصلاح آن براساس قرآن کریم صورت گرفته است. این پژوهش به لحاظ رویکرد درزمره پژوهش های کیفی قرار دارد و برای انجام دادن آن از روش تحلیلی با به کارگیری روش تحلیل مضمون استفاده کرده ایم. جامعه مطالعاتیِ تحقیق، مشتمل بر نمونه هایی از آیات مرتبط با ضعف بینشیِ انسان بوده است. برای پاسخ گویی به سؤال ها داده های اولیه را کدگذاری کردیم و طبقه بندی مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر را در سه محور مبانی، اصول و روش ها انجام دادیم. طبق یافته های پژوهش، درحوزه مبانی ضعف بینشی، پنچ مبنا به دست آمد: ضعف قوای علمی از تولد تا پیری، تقلید کورکورانه، شرک ورزیدن به خداوند متعال، شک کردن به قرآن و تردیدداشتن در واقعی بودنِ عذاب های الهی. درحوزه اصول، پنج اصل، شامل ارتقای سطح معرفت متناسب با ظرفیت یادگیرنده، بصیرت، تعقل، تفکر و عدالت ورزی تعیین شد. درحوزه روش نیز هفت روش تربیتی، شامل گفت وشنود، بیان داستان های اخلاقی و ضداخلاقی، توجه دادن به منابع هوشیارکننده، تدبیر، تعلیم حکمت، تلاوت قرآن کریم توأم با تأمل در آن و انذار درباره مرگ شناسایی شد. براساس نتایج پژوهش، مبانی مذکور، خاستگاه اصول یادشده هستند و از اصولی که برشمردیم، روش های تربیتی استخراج شده اند که در شناخت و تسریع اصلاح ضعف های بینشی، مؤثرند.

هدف از انجام این پژوهش ارائه الگوی تحوّل وجودی انسان با تکیه بر اندیشه عرفانی علامه طهرانی ودلالت های تربیتی آن می باشد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و استنتاجی انجام شده است. منظور از تحوّل وجودی صیرورت و حرکت استعلایی وجود انسان به سوی خداگونگی در قوس صعود و عروج نفس انسان از سلسله مراتب عالم برای دستیابی به مقام فنای فی الله و بقای بالله می باشد. تحوّل وجودی ناظر بر استکمال وجود آدمی و احسن شدن نظام بینشی، گرایشی و کنشی اوست. براساس نظریه حرکت جوهری ملاصدرا، آدمی موجودی همواره در حرکت و بالتبع هستیِ سلسله مراتبی اش، موجودی ذومراتبی است که در سیر استکمالی خویش و با تغییر و دگرگونی در جوهر خود، قادر به طی مراتب مختلف وجودی و در نهایت قرب الی الله خواهد بود. پس از تبیین مفهوم تحول وجودی، مبانی فلسفی تحول وجودی انسان با تکیه بر اندیشه عرفانی علامه طهرانی ارائه شده ؛ سپس به کمک روش استنتاجی پیش رونده دلالتهای تربیتی (اهداف، اصول و روشهای تربیتی) ناظر بر تحوّل وجودی انسان استخراج شدند.این اصول تربیتی شامل کسب معرفت و بینش توحیدی، محبت و عشق ورزی، تبعیت، مراقبت، ملازمت یاد خدا با انسان، کمال گروی، کفایت الهی، عقلانیت و وحدت می باشد. در نهایت براساس موارد بدست آمده، الگوی تحول وجودی انسان ترسیم گردید.

هدف این پژوهش، تبیین ضعف های رفتاری انسان و روش های اصلاح آن بر اساس قرآن کریم است. جامعه آماری پژوهش، مشتمل بر قرآن کریم و نمونه پژوهش، آیات مرتبط با ضعف رفتاری است. این تحقیق به لحاظ رویکرد در زمره پژوهش های کیفی قرار داشته، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. بدین منظور، داده های اولیه شامل آیات مرتبط با موضوع، با بهره مندی از تفاسیر دست اول، کدگذاری گردیده، سپس طبقه بندی بر اساس مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر در سه محور مبانی، اصول و روش ها صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ضعف های رفتاری در حوزه فردی شامل غفلت در زندگی، ناسپاس بودن، غرور و تکبر، عجول بودن، حریص بودن، کم طاقتی و یأس در مواجهه با سختی ها است. در حوزه اجتماعی، مبانی مسخره کردن، عیب جویی، کینه توزی و نفاق از ضعف های رفتاری انسان می باشد. متناظر با مبانی، جهت اصلاح ضعف های رفتاری در حوزه روش یاد حق، شکرگزاری، هوشیاری، شکیبایی، قناعت ورزی، بالابردن آستانه تحمل در مواجهه با دشواری ها، بخشش، ارشادپذیری، ستّاریّت، تأثیرگذاری قلبی، سکوت مدبرانه و راست گویی شناسایی شد. نتایج حاکی از آن است که برای تحقق رشد واقعی انسان ها، برنامه ای جامع و همه جانبه لازم است تا ابتدا مبانی ضعف رفتاری شناخته شود و سپس متناسب با آن، روش های تربیتی برای اصلاح این ضعف ها با توجه به کلام خداوند اتخاذ شود، به نحوی که روش های تربیتی به دست آمده در تسریع رفع و اصلاح انحراف از وجود انسان هم در حوزه فردی و هم در حوزه اجتماعی بکار گرفته شود.

بهره مندی از الگو یکی از عوامل مؤثر بر تربیت انسان به شمار می آید و الگوهای شایسته، اثری مطلوب و ماندگار بر ابعاد مختلف وجودی و شخصیت افراد برجای می گذارند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی شاخص های شخصیتیِ شهید قاسم سلیمانی با تأکید بر دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی، جهت الگودهی در تربیت بود. این پژوهش ازلحاظ رویکرد، درزمره تحقیق های کیفی قرار داشته و تحلیل داده ها در آن نیز تحلیل محتوای کیفی ازنوع استقرایی بود. برای انجام دادن تحقیق، بیانات مقام معظم رهبری درباره شاخص های شخصیتیِ سردار سلیمانی بررسی شد و درقالب مؤلفه های مختلف قرار گرفت. براساس یافته های تحقیق، شاخص های شخصیتیِ سردار سلیمانی را ذیل چهار ساحت کلی بدین شرح می توان طبقه بندی کرد: ساحت تربیت عقلانی (شامل مؤلفه های فکر، منطقی بودن، و بادرایت و هوشیاربودن)؛ ساحت تربیت اعتقادی و عبادی (شامل مؤلفه های اخلاص و صدق و دوری از تظاهر و ریا، پیروزیِ درونی، حفظ تقوا و معنویات دفاع مقدس در سال های بعد، شهادت طلبی و مجاهدت)؛ ساحت تربیت اجتماعی، سیاسی و انقلابی (شامل مؤلفه های دشمن شناسی و پروانداشتن از دشمن، وفاداری به اسلام و انقلاب، انقلابی گری، تربیت شده برجسته اسلام و مکتب امام خمینی (ره) بودن، برخورداری از روحیه تعاون، خنثی کننده نقشه های دشمنان بودن، تعلیم دهنده مقاومت بودن و جهادگریِ بزرگ)؛ ساحت تربیت اخلاقی و رفتاری (شامل مؤلفه های شجاعت، نماد امید و اعتمادبه نفس بودن، تلاش بی وقفه درطول سالیان خدمت، ایثار و فداکاری، مراقب حفظ جان انسان ها بودن و تعدی نکردن به آن ها). علاوه بر آنچه گفتیم، یک شاخصه کل نگر نیز وجود دارد که در آن، ساحت های مختلف تربیت، اعم از تربیت شناختی، عقلانی، اعتقادی- عبادی، اجتماعی، سیاسی، انقلابی و اخلاقی- رفتاری در یک نظام متحد، منسجم و یکپارچه قرار می گیرند؛ لذا شهید سلیمانی در ابعاد بینشی، گرایشی و کنشی، الگوی تربیتیِ شایسته ای برای همگان هستند.

پژوهش حاضر با هدف مطالعه درک و تصور دختران از حضور در فضای مجازی با رویکردی کیفی (مطالعه موردی) انجام شده است. روش نمونه گیری غیر احتمالی هدفمند می باشد، بدین صورت که با 15 نفر از دختران مجرد دانشجو که از فضای مجازی، اینترنت و شبکه های اجتماعی استفاده می کنند مصاحبه نیمه ساختار یافته به عمل آمده است و فرآیند اخذ مصاحبه هم تا زمانیکه به اشباع داده منجر شود، ادامه داشته است که در مجموع 5 مقوله های عمده تحت عنوان: میزان استفاده دختران از فضای مجازی، مضامین موجود در فضای مجازی، پیامدهای فضای مجازی برای دختران، سواد رسانه دختران و دیدگاه کلی دختران نسبت به گسترش فضای مجازی در جامعه و 9 مقوله فرعی تحت عنوان: تمایل به مدیریت استفاده، موضوعات کمتر دنبال شده توسط دختران، موضوعات مجازی مورد علاقه دختران، مزایای فضای مجازی، معایب ارتباطی فضای مجازی، تاثیرات منفی و فردی فضای مجازی برای دختران، عدم ابراز خشونت در فضای مجازی، دیدگاه چند بعدی نسبت به فضای مجازی و ضرورت ارتقا سواد رسانه آحاد جامعه استخراج شده است.