رسول محمدجعفری

رسول محمدجعفری

مدرک تحصیلی: استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۷ مورد.
۱.

بررسی و نقد برداشت های مخالفان افزایش جمعیت از آیات و روایات دال بر تحدید نسل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده سال ۱۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۶۷ 11 - 34

کلید واژه ها: فرزندآوری تحدید نسل مخالفان افزایش جمعیت آیات روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۴
جمعیت، یکی از مولفه های راهبردی هر کشوری به شمار می آید و یکی از مهم ترین منابع قدرت ملی و منشا افزایش نفوذ سیاسی در بین جوامع بین المللی است. قائلان نظریه تحدید نسل متأثر از فضای جامعه قرار گرفته و در دوره ای که جمعیت در ایران رشد فراوانی یافت و دولت های مستقر در پی اتخاذ سیاست های کنترل جمعیت برآمدند، آنان از آموزه های دینی برای تأیید این سیاست ها بهره گرفتند. پژوهش حاضر با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی در پی بررسی و نقد برداشت های مخالفان افزایش جمعیت از آیات و روایات تحدید نسل برآمده است. یافته های پژوهش حکایت از آن داشت که مخالفان افزایش جمعیت معتقدند در قرآن آیاتی وجود دارد که اگر چه ارتباط مستقیم با کنترل جمعیت ندارند، اما به طور قهری به نوعی به تنظیم خانواده منجر می شود. با بررسی های انجام شده روشن گردید که برداشت های صورت گرفته از آیات، نادرست و ناتمام هستند و به آن ها نقد وارد است. مخالفان افزایش جمعیت همچنین به روایاتی برای اثبات تحدید نسل استشهاد کرده اند، بررسی اسناد و محتوای روایات نشان داد که اسناد برخی روایات ضعیف و اسناد برخی روایات صحیح هستند، بر فرض تمامیت و صحت همه اسناد، برداشت هایی عرضه شده از روایات نادرست هستند.
۲.

ارزیابی نقدهای علامه شوشتری بر ادعیه محرَّف در کتاب الاخبارالدخیله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۶۰) 173 - 199

کلید واژه ها: شوشتری الاخبارالدخیله ادعیه تحریف نقدالحدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۵۰
الاخبار الدخیله یکی از آثار محمدتقی شوشتری است که با هدف نمایاندن روایات مجعول و محرَّف، در سه باب تنظیم شده است. باب سوم این اثر به نقد و بررسی دعاها اختصاص یافته است و شامل دو زیر مجموعه: «ادعیه محرَّفه» و «ادعیه موضوعه» است. در این بخش از کتاب، شوشتری به نقد ادعیه محرَّف و مجعول با بهره گیری از دلایل قرآنی، روایی، عقلی، لغوی و ادبی پرداخته است. با توجه به جایگاه سترگ دعا در هندسه معرفتی شیعه و نظر به لزوم ارزیابی دقیق و جامع نقدهای علامه شوشتری، این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی، ادعیه تحریف یافته الاخبارالدخیله را مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج پژوهش از ناتمامی و نادرستی برخی نقدهای شوشتری حکایت دارد. چنان چه شوشتری جامع نگری و استفراغ وسع می داشت در ارائه دلایل قرآنی (توجه به مجموع آیات قرآن و سیاق آیات)، دلائل روایی (تشکیل خانواده حدیثی و دعائی)، استدلال عقلی (عنایت به تنوع تحلیل های عقلی)، آراء لغوی (بررسی مجموع دیدگاه های لغویان) و ادبی (دقت در وجوه مختلف نَحوی)؛ به تحریف در برخی فقرات دعاها حکم نمی راند. به علاوه حتی با فرض وجود تغییر و دگرگونی در نمونه های محل بحث، این تغییرات ناشی از تصحیف،  نه تحریف، بوده و دلیل استواری بر رخ داد تحریف عامدانه در آن ها وجود ندارد.  
۳.

تحلیل روابط بینامتنیِ «فهم و فضل» در خطبهٔ غدیر و غدیریه کساییِ مروزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش دینی دوره ۲۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۶ 183-204

کلید واژه ها: خطبه غدیر غدیریه کساییِ مروزی روابط بینامتنی غدیریه فهم فضل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷ تعداد دانلود : ۹۰
واقعه غدیر از مهم ترین رویدادهای تاریخ اسلام و آخرین مجلس عمومی رسول خدا $ جهت معرفی جانشین پس از خود در قالب امامت است. اهمیت این حادثه و منزلت ولایت و امامت در جامعه اسلامی، شاعران بسیاری ، از جمله شاعران فارسی زبان را برآن داشته که در اشعار خود به معرفی و تبیین این واقعه مهم بپردازند. کسایی مروزی شاعر قرن چهارم هجری قمری نیز از جمله شعرای شیعی فارسی زبان است که قصایدی را با بهره گیری مضمونی، سبکی و واژگانی از خطبه غدیر سروده است و از طریق روابط بینامتنی می توان به تحلیل آن ها پرداخت. بینامتنی نظریه ای است که به بررسی روابط و تعامل بین متن ها می پردازد. بر اساس این نظریه، هر متن بر پایه متونی که پیشتر خوانده شده است، معنا می دهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال برآمده است که تحلیل روابط بینامتنیِ «فهم و فضل» در خطبه غدیر و غدیریه کساییِ مروزی چگونه است؟ نتایج پژوهش بیان گر آن است که حضور و تسلط واژگان و اصطلاحات حوزه مفهومی فضل و فهم و بسامد به کارگیری و پیوند این دو واژه و مفهوم نشان از اهمیت آن ها در هر دو متن حاضر و غائب دارد.
۴.

بررسی اصول و روش های تربیت اخلاقی در روایات امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال دهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴۰ 107 - 136

کلید واژه ها: تربیت اخلاقی روایات امام رضا (ع) اصول تربیتی روش های تربیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۹۷
پرورش اخلاقی مسلمانان یکی از اهداف اساسی آموزه های قرآنی و حدیثی است. استخراج این آموزه ها و تبیین آن ها به صورت روشمند در قالب اصول و روش های تربیت اخلاقی، زمینه آگاهی از نظام اخلاقی در اسلام را فراهم می آورد. در میان روایات ائمه(ع) و روایات به جای مانده از امام رضا(ع)، گزاره ها و گزارش های فراوانی در موضوع اخلاق وجود دارد. این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که اصول و روش های تربیت اخلاقی در روایات امام رضا (ع) کدام است؟ برای پاسخ به پرسش تحقیق، احادیث ایشان استخراج و دسته بندی و تحلیل شد. یافته های تحقیق حاکی است که اصول تربیت اخلاقی عبارت است از: تغییر رفتارهای ظاهری، تحول باطن، مداومت و محافظت بر عمل، اصلاح شرایط، مسئولیت، آراستگی، فضل، عدل، عزت و تعقل. تحقق این اصول، روش هایی مانند تلقین به نفس، تحمیل به نفس، اعطای بینش، دعوت به ایمان، فریضه سازی، محاسبه نفس، زمینه سازی، تغییر موقعیت، اسوه سازی، مواجهه با نتایج اعمال، تحریک ایمان، ابتلا، آراستن ظاهر، آراستن سخن، توبه، تبشیر، مبالغه در پاداش، تکلیف به قدر وسع، انذار، مجازات به قدر خطا، تغافل، تزکیه، تعلیم حکمت به عنوان روش های دفع و درمان رذایل شناسایی شده است.
۵.

تحلیل روابط بینامتنی روایات کتاب الامامه «مسند الإمام الرضا(ع)» و قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۷ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۴) 92 - 117

کلید واژه ها: بینامتنیت واژگانی بینامتنیت گزاره ای بینامتنیت اشاره ای قرآن امامت مسند الإمام الرضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۴
پدیده بینامتنیت از تحولات دنیای ادبیات است. بر مبنای این پدیده هر متنی اثرپذیر از متن های قبلی و اثرگذار بر متن های بعدی می باشد و هیچ متن منحصر به فردی وجود ندارد، این همان حقیقتی است که در گذشته با تعابیری چون: اقتباس، سرقت ادبی، تلمیح و انتحال شناخته می شد. از آن جا که سخنان معصومان(ع) متأثر از آیات قرآن هستند می توان با استفاده از روابط بینامتنی به تحلیل چگونگی ارتباط آن ها با آیات پرداخت. نظر به اهمیت تبیین اثرپذیری روایات امام رضا(ع) از آیات قرآن در موضوع امامت، این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که تحلیل روابط بینامتنی روایات کتاب الامامه مسند امام رضا(ع) و قرآن چگونه است؟ با تحلیل آیات قرآن و روایات کتاب الامامه مسند امام رضا(ع) در قالب سه نوع رابطه بینامتنی: واژگانی، گزاره ای(متنی) و اشاره ای روشن گردید
۶.

تحلیل العلاقات التناصیه لـ «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه الرابعه خریف و شتاء ۱۴۰۰ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۹) 17 - 29

کلید واژه ها: نهج البلاغه القرآن الدنیا التناص الکامل التناص الکامل المعدل التناص الإشاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۷ تعداد دانلود : ۱۵۹
إن التناص هو نظریه تبحث فی العلاقات والتفاعلات بین النصوص وفقًا لهذه النظریه، یعطی کل نص معنى بناءً على النصوص التی تمت قراءتها من قبل ولطالما کان للقرآن تأثیر فی الأعمال الإسلامیه، خاصه فی أحادیث الأئمه. ومن النصوص التی یمکن تحلیل علاقتها مع آیات القرآن بشکل کبیر هو نهج البلاغه. ومن الموضوعات التی تأثر بها نهج البلاغه بشکل کبیر بالقرآن هی «الدنیا» حیث یتم فی کلا النصین رسما ثلاث صور للدنیا: «عالم الممدوح» و«عالم المذموم» و«سبب مدح الدنیا وذمها». یحاول البحث الحاضر الذی یرکز على موضوع «الدنیا» باستخدام المنهج الوصفی التحلیلی للإجابه على سؤال وهو کیفیه تحلیل العلاقات التناصیه ل «الدنیا» فی نهج البلاغه والقرآن؟ وأشارت نتائج البحث إلى أنه فی مثال التناص الکامل، حیث استخدم الإمام علی۷ آیه: ﴿أَرَضیتُمْ بِالْحَیاه الدُّنْیا مِنَ الْآخِره﴾ دون تغییر بنیتها. وفی التناص الکامل المعدل نوقش مثالان، من بینهما قول الإمام ۷: «قَدْ خَسِرْتَ دَارَ الدُّنْیَا ودَارَ اﻵْخِرَه» مأخوذ من الجمله القرآنیه: ﴿خَسِرَ الدُّنْیا والْآخِره﴾، مع اختلاف أن بعض التغییرات قد طبقت فی هیکل الآیه. لکن التناص الإشاری له الحجم الأکبر، ولهذا المستوى من العلاقه التناصیه تمت مناقشه ثلاثه أمثله، بما فی ذلک ت قول الإمام ۷: «خُذْ مِنَ الدُّنْیَا مَا أَتَاکَ» مستوحى من الجمله القرآنیه: ﴿وَ لا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیا﴾.
۷.

بررسی و ارزیابی تطبیق های مسائل امامت بر روایات تشابه اُمَم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت کلامی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 57-74

کلید واژه ها: روایات تشابه امم تطبیق نبوت وصایت امامت امام عصر (عج) تحریف قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۲ تعداد دانلود : ۱۴۴
از پیامبر گرامی (ص) روایاتی نقل شده که در آنها از مشابهت حوادث امت اسلام با حوادث امت های پیشین سخن گفته شده است. این روایات شهرت فراوانی یافته و گویا علت آن تطبیق های گسترده ای است که از صدر اسلام تاکنون به وسیله امامان معصوم(ع)، صحابه و عالمان فریقین در این باره صورت گرفته است. به سبب جایگاه موضوع امامت در میان شیعیان، بیشتر انطباق ها در مصادر شیعی بر محور امامت است. بدین روی این تحقیق با هدف بررسی و ارزیابی انطباق حوادث و رخدادهای مسائل امامت بر روایات تشابه اُمَم سامان یافته و مصادر شیعی، اعم از جوامع حدیثی، شروح روایات، تفاسیر و کتاب های کلامی مطالعه و بررسی شده اند. برای این منظور، ابتدا روایات اهل بیت(ع)، شروح روایات و آراء عالمان این مصادر استخراج و سپس دسته بندی و در نهایت تحلیل شده اند. روش کار توصیفی، تحلیلی و بررسی اسنادی بوده است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که انطباق رخدادها بر مسائل امامت در سه محور بوده است: الف) تطبیق رخدادها بر اوصیای پیامبران؛ ب) تطبیق مسائل مرتبط با امام عصر (عج)؛ ج) تطبیق تحریف قرآن پر چالش ترین تطبیق مربوط به تحریف قرآن بوده که بر این تطبیق نقدهای فراوانی وارد شده است.
۸.

بررسی و ارزیابی آرای مفسران اهل سنت درباره روایات آیه رجم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 342 - 321

کلید واژه ها: آیه رجم تحریف قرآن تورات مفسران اهل سنت نقد سندی نقد محتوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۱۴۴
یکی از مسائل چالش انگیز در مطالعات قرآنی و حدیثی، روایاتی هستند که بر تحریف آیات قرآن اشاره دارند. از معروف ترین آن ها، روایاتی هستند که از قرآنی بودن آیه موسوم به «رجم» سخن می گویند. بسیاری از مفسران اهل سنت، ضمن گزارش و پذیرش این روایات، نظریه نسخ التلاوه را مطرح نمودند. یافته های پژوهش حاضر حکایت از آن دارند: 1. از مجموع 58 تفسیر اهل سنت که روایات را گزارش کرده اند، سه رویکرد وجود دارد: الف) نسخ تلاوت و عدم نسخ حکم: 40 تفسیر، ب) گزارش روایات بدون بیان نظر: 12 تفسیر؛ ج) تشکیک در صحت روایات: 6 تفسیر؛ 2. وجه مشترک اسناد همه روایات، ختم آن ها به صحابی است و احتمال اعمال نظر صحابه وجود دارد؛ 3. محتوای روایات آیه رجم با ادله قرآنی، روایی، فقهی، عقلی و ادبی در معرض نقد هستند؛ 4. به نظر می رسد روایات آیه رجم ریشه در تورات داشته و به مصادر اسلامی راه یافته است.
۹.

اعتبار سنجی روایات ضربه پیامبر اکرم(ص) و درخواست قصاص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۷ 199 - 221

کلید واژه ها: سیره پیامبر اکرم (ص) روایات درخواست قصاص نقد سندی نقد عقلی نقد قرآنی نقد فقهی نقد تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۹۲
در جوامع حدیثی فریقین روایاتی درباره سیره پیامبر(ص) نقل شده است که بر اساس آن ها رسول خدا بر شخصی ضربه ای(طبق پاره ای نقل ها سهوی و طبق پاره ای دیگر عمدی) فرود آورده است و از فرد مضروب می خواهد تا ببخشاید یا قصاص کند. این روایات در بعضی ابواب فقهی شیعه مستند برخی دانشیان بوده اند. این در حالی است که استناد به آن ها می باید مسبوق به ارزیابی سندی و محتوایی باشند؛ لذا این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که اعتبار سنجی روایات ضربه پیامبر(ص) و درخواست قصاص چگونه است؟ طبق یافته های پژوهش، این روایات از نظر سند و محتوا در معرض نقد هستند. از شش روایت نقل شده تنها یک روایت سند صحیح دارد و اسناد باقی روایات مخدوش بوده و ضعیف هستند. به محتوای شش روایت دو دسته، نقدهای مشترک و اختصاصی وارد است. نقدهای مشترک عبارتند از: 1- اضطراب در روایات؛ 2- تعارض با عصمت پیامبر(ص)؛ 3- تعارض با این قاعده فقهی که ضربه بدون جرح قصاص ندارد. نقدهای اختصاصی به روایات اول و دوم تعلق گرفته است. محتوای دو روایت نخست، اولاً با این قاعده فقهی فریقین تعارض داشتند که شرط قصاص عامدانه بودن جرح است؛ ثانیاً دست کم با سنت قطعی تعارض داشتند. روایات سوم تا ششم با آیات و روایاتی که از سیره اخلاقی پیامبر(ص) چون حسن خُلق، مهربانی و دلسوزی، عفو و گذشت، فروتنی و تواضع در تعامل و معاشرت با مردمان سخن گفته اند، در تعارضند.
۱۰.

نقد و بررسی روایات نهی امام حسین(ع) از حضور مدیونان در واقعه کربلا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هجدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 181 - 211

کلید واژه ها: امام حسین (ع) کربلا روایات نهی مدیونان نقد سندی نقد محتوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۲۶۸
نظر به اهمیت حادثه کربلا و گستره اثرگذاری آن، دقت در گزارشهای مربوط به این واقعه اهمیتی دو چندان دارد، به علاوه با توجه به تحریفهای صورت گرفته به نقد کشاندن گزارشهای ناسازگار با سیره امام حسین(ع) و حوادث مربوط به کربلا ضروری به نظر میآید. از جمله گزارههای منسوب به امام حسین(ع) در جریان حادثه عاشورا، منقولاتی است که بر اساس آنها امام(ع) اعلام میدارد کسانی که دَین بر ذمّهشان است از همراهی ایشان در پیکار با دشمنان کناره گیرد. در پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی، اَسناد و محتوای این روایات مورد ارزیابی قرار گرفت. یافتههای تحقیق حکایت از آن داشتند که این روایات از هر دو جهت سند و متن در معرض نقدهای جدی قرار دارند. از نظر سندی، اسناد تمام روایات ضعیف هستند و از نظر محتوایی، مضمون روایات با قرآن کریم و سنت در تعارض هستند. تعارض آنها با دو دسته از آیات: 1) آیات وصیت، 2) آیات جهاد روشن گردید و تعارض آنها با چهار دسته از روایات اهل بیت(ع): 1) شهادت اهل بیت(ع) با دَین بر ذمّه، 2) تصدی اهل بیت(ع) در پرداخت دَین اصحاب، 3) دعوت امام حسین(ع) از مدیونان برای پیکار با یزدیان، 4) جواز ضمانت یا وصایت زنان، آشکار گردید.
۱۱.

وظایف تمدنی حکومت در قبال کم توانان جسمی و ذهنی از منظر آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین تمدن نوین اسلامی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۷) 171 - 196

کلید واژه ها: کم توانان جسمی و ذهنی وظایف حکومت تمدن نوین اسلامی نابرابری طبیعی توزیع عدالت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۲۰
بخشی از مردم در جوامع بشری، کم توانان جسمی و ذهنی هستند که چون دیگر مردمان از تمام حقوق برخوردار هستند؛ لذا حکومتها مهم ترین نقش را در استیفای حقوق آنان دارند. در آموزه های دینی به وظایف حکومت در قبال کم توانان جسمی و ذهنی اشاره شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که، از منظر آیات و روایات، وظایف حکومت در تمدن نوین اسلامی در قبال کم توانان جسمی و ذهنی چیست؟ یافته های تحقیق حکایت از آن دارد؛ که بر اساس آموزه های دینی، کارگزاران دولتی در قبال کم توانان، دست کم پنج تکلیف دارند: 1- وظایف اقتصادی، 2- وظایف اجتماعی، 3- وظایف سیاسی، 4- وظایف آموزشی، 5- وظایف حقوقی و قضایی. در حوزه اقتصادی تمام نیازهای مادی آنان را مورد حمایت قرار دهد. در عرصه اجتماعی زمینه حضور آنان در اجتماع را با اموری چون واگذاری مسؤولیت های اجتماعی فراهم کند. در زمینه آموزشی با تسهیل امکانات آموزشی، ارتقای فکری و معرفتی آنان را مورد توجه داشته باشد. در عرصه سیاسی آنان را از وظایف دشواری هم چون جهاد معاف کند. در حوزه حقوقی قضایی، مدبرانه عمل نماید؛ به طوری که از سویی در مقام استیفای حقوق آنان برآید و از سوی دیگر به سبب دلسوزی به کم توانان حقوق دیگران را ضایع نگرداند. کارگزاران دولت اسلامی با الگو قرار دادن این توصیه ها وظیفه دارند؛ در قانونگذاری ها و دستورالعمل های اجرایی با توجه به این آموزه ها، زمینه آسیب پذیری روحی و عاطفی ایشان را برطرف کرده؛ یا به حداقل برسانند.
۱۲.

بررسی و تحلیل معیارهای امام رضا (ع) در نقد روایات عرضه شده بر ایشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هشتم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 153 - 176

کلید واژه ها: امام رضا (ع) روایات عرضه شده تحریف جعل معیارهای نقد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۲۹۷
با گسترش نظام مند احادیث مجعول و محرَّف در عصر امام رضا(ع)، در موارد فراوان راویان اصالت احادیث را از آن حضرت جویا می شدند. در صورت وقوع جعل و تحریف در روایت، امام به صورت روشمند و با بهره گیری از معیارها و ملاک های متقن، محرَّف و مجعول بودن آن را بیان کرده اند. به طور کلی امام دو معیار درونی و بیرونی را در نقد این روایات به کار بسته اند. ایشان نقد درونی را که با دقت در مضمون حدیث صورت می پذیرد، با دو دسته از معیارها: 1. معیارهای درون دینی 2. معیارهای برون دینی انجام داده اند؛ معیارهای درون دینی را قرآن، روایات و مسلمات دینی و مذهبی و معیارهای برون دینی را عقل و حس و تجربه می توان دانست. نقد بیرونی که ارزیابی احادیث با استفاده از مراجعی مثل سند، منبع و مأخذ حدیث است، در سیره امام رضا(ع) با نقد راویان تحقق یافته است، ایشان با اشاره به منشأ جعل و تحریف که همان وجود راویان کذاب باشد، احادیث را نقد کرده اند. امام گاه به صورت ترکیبی از چند معیار برای نقد روایات بهره گرفته اند که در بین معیارهای به کار گرفته از دو معیار روایات و عقل بیش از دیگر معیارها استفاده کرده اند.
۱۳.

اعتبارسنجی روایات سوگند به مُثله قاتلان حمزه، عموی پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰۵ 229 - 249

کلید واژه ها: روایات سوگند به مثله مثله حمزه نقد سندی نقد محتوایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۱۲۴
عالمان فریقین اتفاق نظر دارند که در تاریخ اسلام، جعل و تحریف از مهم ترین آسیب هایی است که روایات بدان دچار شده و تقریباً سراسر موضوعات اسلامی از جمله حوادث صدر اسلام را فراگرفته است. نمونه بارز آن ، روایاتی است که بر طبق اغلب آن ها پیامبر (ص) و بر اساس پاره ای دیگر مسلمانان یا هم پیامبر (ص) و هم مسلمانان در پایان جنگ احد پس از مشاهده پیکر مثله شده حمزه سوگند یاد کردند که با جمعی از مشرکان مقابله به مثل کنند. در پی آن رخداد، خداوند با فرو فرستادن آیات پایانی سوره نحل از این سوگند نهی کرد. لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که نقد سندی و محتوایی روایات سوگند به مُثله قاتلان حمزه چگونه است؟ یافته های تحقیق حکایت از آن دارند که سند همه این روایات ضعیف است؛ به گونه ای که سند آن ها یا مرسل است یا در اَسناد راویان ضعیف حضور دارد. روایات از نظر محتوایی اولاً با آیات رعایت مساوات در قصاص و دأب قرآن در «خطاب به پیامبر (ص)» و «تشریک پیامبر (ص) و امت» در تعارض اند. ثانیاً با مکی بودن سوره نحل سازگاری ندارند. ثالثاً با روایات نهی از مثله که فریقین نقل کرده اند در تناقض اند. رابعاً درون مایه روایات در مقایسه با یکدیگر تعارضات غیر قابل جمع دارند. 
۱۴.

رویکردهای سلبی علامه طباطبایی در گزینش و گزارش روایات تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 330 - 311

کلید واژه ها: المیزان روایات تفسیری رویکردهای سلبی علامه طباطبایی گزینش و گزارش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۳۲۹
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان پس از تفسیر آیات به گزارش و تبیین روایات پرداخته است. علامه بخشی از روایات را گزینش و گزارش کرده است. ضوابط روی گردانی از نقل برخی روایات یا همان رویکردهای سلبی به تصریح یا تلویح در المیزان آمده است. یافته ها نشان می دهد که دست کم دوازده رویکرد وجود دارد: 1. عدم گزارش روایات مخالف با سیاق؛ 2. اجتناب از نقل روایات غیرمرتبط با آیه؛ 3. اجتناب از نقل روایات غیر مؤثر در فهم آیات؛ 4. اجتناب از نقل روایات مخالف با دیدگاه تفسیری؛ 5. اجتناب از نقل روایات مشابه؛ 6. قلّت گزارش روایات فقهی؛ 7. اجتناب از گزارش روایات اسباب نزول دال بر جری و تطبیق؛ 8.پرهیز از گزارش گسترده روایات قصص قرآن؛ 9. عدم ذکر روایت به دلیل مخالفت با قرآن؛ 10. عدم نقل روایت به دلیل مخالفت با عقل؛ 11. عدم نقل به دلیل احتمال جعل در آن؛ 12.  عدم نقل روایت به دلیل ادراج در آن.
۱۵.

بررسی دیدگاه امام خمینی درباره مرسلات فقهی شیخ صدوق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره شانزدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 249 - 273

کلید واژه ها: امام خمینی دیدگاه ها شیخ صدوق مرسلات جزمی مرسلات ظنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۱ تعداد دانلود : ۵۰۱
شیوه محدثان فریقین، نقل روایات با ذکر سلسله سند است. در این بین، شیخ صدوق از برجسته ترین محدثان شیعه، در «کتاب من لایحضره الفقیه»، روایات را بدون سند و به صورت مرسل گزارش کرده اند. وی اگرچه بعدها با نگاشتن «مشیخه»، در صدد رفع اشکال مقدر برآمد، مرسلاتی که بدون ذکر راوی گاه با واژه «قَالَ» و گاه با واژه «رُوِیَ» نقل کرده بود، محل مناقشه عالمان شد. قائلان به وثوق سند روایت (سندگراها) همه منقولات بدون راوی صدوق را از حجیت ساقط کردند و قائلان به وثوق صدور روایت (صدورگراها) همه آنها را یک سر حجت دانستند. در این بین امام خمینی دیدگاهی میان آن دو اتخاذ کردند. یافته های تحقیق حکایت از آن دارند که از نظر امام خمینی، اولاً، تنها مرسلات جزمی صدوق -با تعبیر «قَالَ»- معتبر هستند؛ ثانیاً، صدوق نه تنها یک محدث، بلکه عالمی رجالی برتر از نجاشی و طوسی است، لذا مرسلات جزمی وی، گویای توثیق راویان حذف شده از سند هستند؛ ثالثاً، صدوق اهل اجتهاد به معنای متعارف نزد اصولیان و به ویژه متأخران آنها نبود، لذا مرسلات جزمی را بر اساس حدس و ظن نقل نکرده است؛ رابعاً، مرسلات جزمی صدوق همسنگ مرسلات ابن ابی عمیر هستند؛ خامساً مرسلات جزمی صدوق، برابر با مسانیدش محسوب می شوند و بلکه بر آنها رجحان دارند.
۱۶.

مؤلفه های آمادگی دفاعی فرماندهی و مدیریت نظامی در نهج البلاغه با تأکید بر سرمایه انسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت نظامی سال بیستم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۷۹ 115 - 144

کلید واژه ها: امیرالمؤمنین علی (ع) آمادگی دفاعی نهج البلاغه فرماند هی سرمایه انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۷ تعداد دانلود : ۳۶۴
دنیای کنونی دنیای توسعه در پیوند با ناامنی ها است. برای تحقق امنیت و تأمین نیازهای توسعه ای در آینده ی جامعه، حضور هوشیارانه و مؤثر نیروهای مسلح در عرصه های گوناگون، به ویژه در حوزه دفاعی نیازی ضروری است. لذا قائم نمودن سازمان نیروهای مسلح بر مبنای تعالیم رفتار علوی، در جهت اداره امور از اهمیت بالایی برخوردار است. امام علی (ع) که در تلقّی صحیح دینی پس از پیامبر اکرم( ص) بزرگ ترین مفسّر قرآن و معارف دینی به شمار می رود، در نهج البلاغه بیانات ارزنده ای در تبیین مؤلفه های آمادگی دفاعی فرماندهی و مدیریت نظامی با تأکید بر سرمایه انسانی، با محوریت آموزه های اصیل قرآن و سنّت وجود دارد که شناسایی آن ها مورد توجه نویسندگان پژوهش حاضر قرارگرفته است. لذا این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی به منظور بازشناسی جایگاه حقیقی مؤلفه های آمادگی دفاعی در نهج البلاغه، به شناسایی و تحلیل این مؤلفه های پرداخته است. به این ترتیب با مطالعه سطر به سطر کتاب نهج البلاغه 147 کد مفهومی کشف و با ترکیب مفاهیم مرتبط، در نهایت 16 مؤلفه تشکیل و سپس این مؤلفه ها از نظر فراوانی و درصد فراوانی نسبی و تجمعی مفاهیم تشکیل دهنده آن ها مورد محاسبه قرار گرفت که در نتیجه در مؤلفه های سرمایه انسانی « تقوا» با فراوانی 10.9 درصد بیش ترین فراوانی را نسبت به سایر مؤلفه ها به خود اختصاص داده و بارزترین ویژگی فرماندهان و مدیران نظامی از نظر فراوانی در کلام حضرت علی (علیه السلام) است و مؤلفه «انتقادپذیری» با فراوانی 2.1 درصد از کمترین فراوانی برخوردار بوده اند.
۱۷.

نقد و بررسی روایات انقطاع نبوت از دودمان یوسف (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲

کلید واژه ها: یوسف (ع) روایات تکبر والدین انقطاع نبوت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۰ تعداد دانلود : ۳۱۵
از بنیادی ترین موضوعات در عقیده راهنماشناسی، باور به عصمت پیامبران است، با این وجود روایاتی- که مقدار آن ها نیز اندک نیست- در آثار فریقین انعکاس یافته است که لازمه پذیرش آن ها، خدشه دار شدن عقیده عصمت پیامبران الهی است. اگرچه پاره ای از این روایات را عالمان و پژوهشگران از نظر سند و متن نقد کرده اند، اما همچنان پاره ای دیگر از روایات بلا تکلیف مانده اند. از جمله چند روایتی است که برابر با مفاد آن ها حضرت یوسف (ع) به هنگام ملاقات پدرش یعقوب (ع) تحت تأثیر عظمت زمامداریش از مرکب فرود نیامد و خداوند با خارج کردن نور نبوت از دودمانش، او را تنبیه کرد. برخی از شارحان روایات نیز در صدد توجیه این روایات برآمده و رفتار یوسف (ع) را بر ترک اولی حمل کرده اند. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی تمام روایات از مصادر اولیه- که در کتاب هایی چون کافی، علل الشرایع و امالی گزارش شده- گردآوری گردیده است و آن گاه به بررسی اسناد و محتوایی آن ها پرداخته است. نتایج تحقیق در بررسی سندی از ضعف اسناد تمام روایات حکایت دارد و در بررسی محتوایی تعارض آن ها با دلایل نقلی و عقلی را نشان می دهد.
۱۸.

تحلیل انتقادی ادلّه اشاعره و معتزله درباره رؤیت الهی مبتنی بر روایات اهل بیت (علیهم السلام)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 83 - 107

کلید واژه ها: نقد حدیث رؤیت خداوند اهل بیت (ع) اشاعره معتزله

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۳۶۰
از برخی آیات قرآن، امکان رؤیت خداوند و از برخی دیگر امتناع آن قابل برداشت است، این امر موجب گردیده است تا باورهای مختلفی در جامعه اسلامی مطرح گردد. گروهی با استدلال به دسته اول آیات و استشهاد به برخی روایات نبوی(صل الله علیه و آله) و اقامه براهین عقلی، امکان رؤیت را نتیجه گرفتند و گروهی دیگر با بهره گیری از دسته دوم آیات و طرح استدلال های عقلی، امتناع مطلق رؤیت را استنتاج کردند. اشاعره باورمندان دیدگاه نخست و معتزله معتقدان دیدگاه دوم می باشند. به دلیل طرح هر دو دیدگاه در دوران حضور اهل بیت(علیه السلام) هر دوی آن ها با نقد ایشان مواجه گردید، لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی در پی آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که تحلیل ادله اشاعره و معتزله درباره رؤیت الهی و نقد آن ها با روایات اهل بیت(علیه السلام) چگونه است؟ پس از تحلیل ادله عقلی، قرآنی و حدیثی اشاعره و معتزله روشن گردید که استدلال های آن ها با دو مواجهه سلبی و ایجابی روایات اهل بیت(علیه السلام) مورد نقد است. در مواجهه سلبی؛ اولاً، رؤیت جسمانی خداوند خواه در دنیا، خواه در خواب و خواه در بهشت غیرممکن است، ثانیاً، تمام روایاتی که خداوند را چون مخلوقاتش توصیف می کنند، نقد و ردّ می شوند، ثالثاً، رؤیت غیر جسمانی امری مطلقاً محال نمی باشد. در مواجهه ایجابی نیز طبق روایات، خداوند با قلب پیراسته از زنگار گناهان و آلودگی های شبهات قابل رؤیت است و این مهم برای اولیای دین و تطهیر یافتگان الهی محقق گردیده است.
۱۹.

شیوه ی تعامل جامعه با کم توانان جسمی و ذهنی در آموزه های دینی(مقاله پژوهشی وزارت بهداشت)

نویسنده:
منبع: پژوهش در دین و سلامت دوره ۵ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 138-147

کلید واژه ها: جامعه دین شیوه ی تعامل کم توانان جسمی کم توانان ذهنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۱ تعداد دانلود : ۱۴۶
سابقه و هدف: کم توانان جسمی و ذهنی بخشی از بدنه ی جامعه هستند که شیوه ی زندگی آنان اقتضائات ویژه ی خود را دارد. یکی از مسائل مهم در این زمینه، کیفیت تعامل افراد جامعه با آنان است. این مسئله از دیرباز در جوامع بشری مطرح بوده و در آموزه های دینی نیز به آن توجه شده است. واکاوی آیات و روایات برای یافتن وظایف افراد جامعه در تعامل با آنان یکی از بایسته های تحقیق است که کمک بسیاری به کیفیت زندگی آنان خواهد کرد؛ ازاین رو، این پژوهش به یافتن دیدگاه قرآن و روایات در زمینه ی چگونگی تعامل افراد جامعه با افراد کم توان می پردازد. روش کار: در مطالعه ی حاضر، آیات و روایات مرتبط با کم توانان استخراج؛ و با روش توصیفی و تحلیلی از نوع تحلیل مفهومی و اسنادی تبیین شد. نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته های تحقیق نشان داد که افراد جامعه وظیفه دارند نیازهای کم توانان را تأمین نمایند. این نیازها عبارت است از: نیازهای مادی مانند حمایت مالی؛ نیازهای معنوی مانند رفتار احترام آمیز و به دور از تحقیر و توهین؛ نیازهای عاطفی مانند مهرورزی و محبت؛ و نیازهای اجتماعی مانند ارتباط و دوری نگزیدن و یاری رسانی و آزار نرساندن به کم توانان. نتیجه گیری: وظایف افراد جامعه در قبال کم توانان در تأمین نیازهای مادی، معنوی، عاطفی و اجتماعی آنان نقش بسزایی دارد. انجام این وظایف از سوی افراد جامعه موجب شکل گیری ویژگی های مثبتی همچون اعتماد به نفس، بازگشتن به آغوش جامعه، قدرتمندترشدن و احساس رضایتمندی در افراد کم توان می شود.
۲۰.

بررسی مصادر روایی تفسیر المیزان و انعکاس با واسطه روایات از مصادر اولیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 171 - 200

کلید واژه ها: تفسیر المیزان روایات منابع روایات مصادر واسطه اخذ با واسطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۵۰۵
بی گمان از جمله ارزشمندترین تفاسیری که تاکنون نگاشته شده، تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی می باشد. در این اثر به روایات توجه ویژه ای شده است و مفسر پس از تفسیر دسته ای از آیات، تحت عنوان «بحث روائی»، با ارجاع به منابع فریقین روایات را گزارش و تبیین کرده است. به رغم پژوهش های متعددی که درباره روایات المیزان صورت پذیرفته، در هیچ اثری مصادر روایات آن تحقیق نشده است، لذا در این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی مصادر روایات این تفسیر مورد واکاوی قرار گرفته و بر اساس دلایل و شواهد متعددی بر این حقیقت رهنمون گردیده که علامه طباطبایی در نقل روایات شیعه غالباً به الصافی، البرهان، نورالثقلین و بحارالانوار رجوع داشته و بدون اینکه این منابع واسطه را ذکر کند، از طریق آن ها مستقیماً به مآخذ اصلی روایات ارجاع داده است. در نقل روایات اهل سنت نیز چنین روشی داشته و از منابع واسطه ای چون: البرهان، بحارالأنوار، الاتقان و الدرّ المنثور استفاده کرده است. گفتنی است هدف این پژوهش درصدد خرده گرفتن بر شیوه علامه طباطبایی نیست، زیرا روش عالمان سلف بر این منوال بوده است، بلکه در پی نشان دادن این نکته است که پژوهشگران به هنگام بهره گیری از روایات تفسیری المیزان خود را از توجه و مراجعه به منابع اصلی روایات بی نیاز ندانند .

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان