مطالب مرتبط با کلیدواژه

التفات


۱.

موارد خروج کلام از مقتضاى ظاهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قلب تغلیب التفات مقتضاى ظاهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷۷ تعداد دانلود : ۱۰۸۷
اصل آن است که سخن مطابق مقتضاى ظاهر آورده شود یعنى، مثلأ در مقام خبر، جملا خبرى و در مقام طلب، جملة انشائی بکار رود، ولى کاهى اسبابى بلاغى، گوینده بلیغ را وادار مىکندکه از این قاعده خارج شده و بر خلاف مقتضاى ظاهر سخن بگوید، این را اصطلاحأ خروج کلام از مقتضاى ظاهر مى نامند. نگارنده در این مقاله به سبب اهمیت موضوع، کوشیده است موارد خروج کلام از مقتضاى ظاهر را به طور مفصل مورد بحث و بررسى قرار داده و فایده هر یک را ذکرکند. اهم مسائل این پژوهش عبارتند از: ا) نهادن خبر در جاى انشاء2) نهادن انشاء در جاى خبر 3) نهادن ضمیر به جاى اسم ظاهر 4) نهادن اسم ظاهر به جاى ضمیره) نهادن مفرد به جاى مثنى 6) نهادن مفرد به جاى جمع 7) نهادن مثنى به جاى مفرد 8) نهادن مثنى به جاى جمع 9) نهادن جمع به جاى مفرد 10) نهادن جمع به جاى مثنى 11) نهادن ماضى به جاى مستقبل 12) نهادن مستقبل به جاى ماضى 13) نهادن اسم فاعل یا اسم مفعول به جاى مستقبل 14) التفات 15) تغلیب 16) قلب.
۲.

هرمنوتیک علوم انسانی« درآمدی بر هرمنوتیک ویلهم دیلتای»

کلیدواژه‌ها: فهم علوم انسانی هرمنوتیک تبیین التفات دیلتای فلسفه حیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶۹ تعداد دانلود : ۲۴۷۴
ویلهم دیلتای از نظریه پردازان مهم علوم انسانی و مباحث هرمنوتیکی است که در علوم انسانی، معرفت شناسی مستقلی را ایجاد کرد. نگاه دیلتای به هرمنوتیک از زاویه عینیت بخشیدن به علوم انسانی است. هسته اصلی پروژه دیلتای، تفاوت گزاردن بین علوم انسانی و علوم طبیعی است؛ لذا موضوع اصلی در هرمنوتیک دیلتای، نه شناخت متن و نه شناخت معنای متن، بلکه شناخت زندگی و حیات متبلور شده و ظهور یافته در متن است. دغدغه مهم دیلتای، هجمه پوزیتیویسم بر عینیت و واقعیت علوم انسانی است. او تلاش کرد با ارائه ضابطه و ملاکی برای عینی کردن علوم انسانی، نشان دهد که این علوم نیز در ردیف علوم طبیعی، عینی، ارزشمند، معتبر و واقع نما هستند. از منظر دیلتای، معرفت به علوم انسانی از طریق جایگزینی خود به جای مؤلف (به معنای عام) صورت می گیرد و بطور کلی، پیش فرض هر علم انسانی، وجود قابلیت جایگزین کردن انسان در زندگی ذهنی و درونی دیگران است. به دیگر سخن از دیدگاه دیلتای فهمیدن عبارت است از کشف خود در درون مؤلف. این نوشتار ضمن پرداختن به پیش زمینه های اثرگذار بر هرمنوتیک دیلتای، گزارشی کوتاه از مبانی هرمنوتیکی وی را ارائه می کند.
۳.

بررسی شگرد قرآنی التفات در پرتو ساختار اطلاعات گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: التفات ساختار اطلاعات گفتمان ساخت مبتدایی قاعدة حفظ موضوع زاویة دید میزان همدلی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی تفسیر و ترجمه قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط زبان شناسی در هنر و ادبیات
تعداد بازدید : ۱۷۸۸ تعداد دانلود : ۱۰۴۷
این مقاله، شگرد قرآنی التفات را در پرتو ساختار اطلاعات گفتمان بررسی می کند. پرسش اصلی این است که به چه ترتیب می توان شگرد التفات را در پرتو ساختار اطلاعات گفتمان تبیین کرد؟ از این رو، ابتدا به پیشینة مطالعاتی و تعریف التفات اشاره می شود، سپس ساختار اطلاعات گفتمان و مؤلفه های آن یعنی ساخت مبتدایی و قاعدة حفظ موضوع بررسی می شود، از زوایای دوربین/ کانونی شدگی سخن به میان می آید و پس از آن انواع التفات از جمله التفات در پرتو ساخت مبتدایی، قاعدة حفظ موضوع و زوایای دید بررسی و تحلیل می شوند، به نظر می آید در عمدة آیات قرآنی، خداوند با تغییر موقعیت که به واسطة انواع التفات انجام می شود، نحوة ارائة اطلاعات به خواننده را تغییر می دهد و خواننده نیز پیام را با چینشی تازه دریافت می کند و همین امر میزان همدلی او را با صحنه تغییر می دهد. یافته های این پژوهش عبارت اند از: 1) در شگرد التفات، اطلاعات با بسته بندی جدید در اختیار خواننده قرار می گیرند؛ 2) مبتداسازی و قاعدة حفظ موضوع، دلایلی زبان شناختی برای التفات ارائه می دهند؛ 3) التفات نه خطایی دستور زبانی، بلکه کاربرد خلاقانة زبان است؛ 4) انواع التفات بر اینجا و اکنون بودن گفتمان شفاهی قرآن و نقش فعالانة خواننده در مقام مخاطب حی و حاضر کلام خداوند، تأکید می گذارند.
۴.

نقد و تحلیل پدیدارشناختی عرفان روزبهان با تأکید بر مبحث «تجلیات التباسی» در عبهرالعاشقین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان پدیدارشناسی التفات روزبهان عبهرالعاشقین التباس فروکاست وصل و فصل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۲ تعداد دانلود : ۱۰۵۵
پدیدارشناسی با همة گستردگیای که دارد، نمیتواند با همة ابعاد برای بازنمایی و تشریح رخدادهای شهودی (تجلیات) به کار آید. از این رو، ما این مقاله را تنها به بحث و بررسی درباره برخی از وجوه آن، یعنی وجه التفاتی و فروکاست و نیز ارتباط عین و ذهن -که در عرفان روزبهان بقلی در قالب وصل و فصل بیان میشود- محدود کرده و کوشیده ایم تا آنجا که ممکن است، از امکان های این روش برای شکوفایی و فعلیت بخشیدن به ظرفیت های عرفان اسلامی، به ویژه نقش شناختی تجلیات عرفانی مدد جوییم؛ و سرانجام، با اتکا به مبانی عرفانی- فلسفی یادشده در این روش، به برداشتی متفاوت از بحث تجلیات جمالی و جلالی (در قالب پدیدارهای التباسی) دست یابیم.
۵.

بازنگری معنایی در «التفات» بلاغی و اقسام و کارکردهای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: التفات علوم بلاغی وا گردانی توسعه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹۶ تعداد دانلود : ۲۹۶۷
التفات یکی از شگرد ها و آرایه های ادبی است که با در هم شکستن روال معمول کلام، نقش بسیار مؤثری در بیداری و جذب مخاطب دارد. این صنعت در بیشتر کتاب های بلاغی عربی و فارسی با عنوان انتقال گوینده از خطاب به غیبت و بر عکس، تعریف و انواع محدودی برای آن برشمرده شده است که هریک از این انواع در یکی از حوزه های بلاغت (معانی و بدیع) و دستور قابل بررسی است. این مقاله کوشیده است با در نظر گرفتن توسعة معنایی التفات، ضمن ارائة تعریفی نو برای این شگرد ادبی، تصویری روشن از گونه های مختلف آن ارائه دهد؛ سپس در کنار فواید سنتی مطرح در کتاب های بلاغی، به کارکرد های جدیدی، همچون آشنایی زدایی، هنجار گریزی، افزایش انسجام متن، ایجاد ابهام هنری و... نیز اشاره کند. حاصل تحقیق نشان می دهد که بدیع سنتی با رویکرد های فرسودة خود، دیگر توان پاسخ گویی به نیازهای متون ادبی معاصر را ندارد. از این رو، ضرورت بازنگری همه جانبه و نقد و تحلیل آرایه های بدیعی از جمله صنعت التفات کاملاً احساس می شود.
۶.

روند تاریخی و بازنگری معنایی التفات بلاغی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: التفات علوم بلاغی وا گردانی توسعه معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۵ تعداد دانلود : ۸۶۹
التفات یکی از شگرد­ ها و آرایه های ادبی است که با در هم شکستن روال معمول کلام، نقش بسیار مؤثّری در بیداری و جذب مخاطب دارد. این صنعت در بیشتر کتاب های بلاغی عربی و فارسی با عنوان انتقال گوینده از خطاب به غیبت و بر عکس تعریف و انواع محدودی از تغییرات و وا گردانی ها برای آن برشمرده شده است که هریک از این انواع را در یکی از حوزه های بلاغت (معانی و بدیع) و دستور می­توان بررسی کرد. این مقاله کوشیده است، ضمن بررسی روند تاریخی آرایه التفات در کتب بلاغی، با در نظر گرفتن توسعه معنایی آن، تعریفی نو و تصویری روشن از گونه های مختلف التفات ارائه داده، به انواع آن اشاره کند و التفات دستوری را از بلاغی جدا کرده، بر اساس تعریفی توسّعی، یکی از انواع آن را در کنار صورت های خیالی بگذارد که در علم بیان بحث می شوند. پس در کنار فواید سنّتی مطرح در کتابهای بلاغی برای التفات، به کارکرد های جدیدی همچون انسجام متن، ابهام هنری، آفرینش کلام ادبی و... پرداخته است. این کارکرد ها نشان از آن دارد که بدیع سنّتی با رویکرد­های فرسوده خود دیگر توان پاسخ گویی به نیازهای متون ادبی معاصر را ندارد. از این رو، ضرورت بازنگری همه جانبه و نقد و تحلیل آرایه های بدیعی از جمله صنعت التفات کاملاً احساس می شود
۷.

الظواهر الأسلوبیة فی سورة الأنعام (نمودهای سبک شناختی در سوره ی انعام)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: گفتگو تکرار التفات استفهام نمودهای سبک شناختی سوره انعام تقدیم و تأخیر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات علوم ادبی سبک شناسی مفاهیم کلی سنتی سطح ادبی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب نثر
تعداد بازدید : ۱۸۰۰ تعداد دانلود : ۱۴۰۷
سبک شناسی یکی از شاخه های نقد ادبی است که از دانش زبان شناسی و بلاغت در تحلیل متن بهره جسته و در بررسی نقدی و ادبی اثر برسه عنصر اصلی متن، نویسنده و مخاطب تکیه می کند. سوره انعام یکی از سوره های بلند قرآن کریم است که موضوع اصلی آن بیان اصول سه گانه عقیده اسلامی است، و تمام واژگان و عبارات و تصاویر هنری موجود در آن در پی اثبات یگانگی و حقانیت خداوند است. این پژوهش با تکیه بر روش تحلیل سبک شناختی توصیفی بعد از مقدمه ای کوتاه در بررسی مبانی نظری سبک شناختی و ظواهر آن به بررسی مهمترین ظواهر سبک شناختی در سوره انعام پرداخته و با تکیه بر پنج مبحث تکرار، تقدیم و تأخیر، استفهام، التفات و گفتگو تلاش می کند تا سبک های ارائه شده در سوره را واکاوی نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که تکرار واژگان و عبارت ها و جمله ها از مهمترین ظواهر سبک شناختی است و سبب انسجام موضوعی و هنری در بیان و تأکید توحید شده است. تقدیم و تأخیرها در سوره به هدف تاکید وحدانیت خداوند آورده شده است و مخاطب را به تامل در موضوع مورد بحث وا می دارد. گفتگو در سوره ابزاری هنری برای بیان حقانیت خداوند و پیامبر(ص) می باشد که گاهی با تصویرهای حقیقی در آمیخته می شود تا روشی مؤثر برای تبلیغ دین اسلام و اعتراف مشرکان و منکران به حقانیت خداوند باشد.
۸.

بررسی جایگاه و سیر تحول مفهوم «اگو» در اندیشه هوسرل

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آگاهی التفات تقلیل اگو اگو محض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۱۹ تعداد دانلود : ۶۷۶
سیر تطور مفهوم «اگو[1] » در اندیشه هوسرل به مانند سایر مفاهیم موجود در تفکر او تحت تأثیر تحولات فکری اوست. این مقاله در سه فصل براساس سه دوره فکری اندیشه هوسرل جایگاه عنصر «اگو» را مورد تحلیل قرار داده است. به منظور درک بهتر اگوی هوسرلی در بستر معرفت شناسی غربی با نگرشی تطبیقی، این مسئله را در سه دوره مورد بررسی قرار می دهیم. در دوره اول که تحت عنوان دوران ضدیت با کانت و همنوایی با هیوم از آن یاد می شود، هوسرل حضور یک من در جریان اندیشه را منتفی می داند. سپس در دوران دوم التفات به نگرش کانتی و تبعیت از آن به زیرنهادی برای عادات و افعال قایل می شود که با التفاتی که به اشیا دارد به ادراک آنها می پردازد و همان من می اندیشمی است که کانت آن را همراه همیشگی ادراکات می داند و در نهایت دوران سوم با فراروی از اندیشه کانتی و پردازش اگو استعلایی مطلق و تأثیرپذیری از اندیشه هگلی آغاز می شود اگوی این دوران کم کم با ورود به عرصه های فرهنگ و تاریخ خود را از خود تنها انگاری حاکم بر اندیشه های سوبژکتیویستی رهایی می بخشد.
۹.

فن التفات و نقد و بررسی آن در ترجمه های معاصر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: التفات التفات در قرآن التفات در ترجمه های قرآن نقد ترجمه های معاصر قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات مفهوم شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر فعالیت های حدیثی
تعداد بازدید : ۱۵۶۰ تعداد دانلود : ۶۰۸
صنعت التفات به معنای دگرگونی و تغییر خلافِ ظاهر در اسلوب کلام، ازجمله پرکاربردترین صنایع ادبی به کار رفته در قرآن و از ویژگی های سبکی آن به شمار می آید. دشواری کاربرد این فن سبب شده است تا آن را «شجاعات العربیه» بنامند و در ادبیات عرب پیش از قرآن، کمتر استفاده شود. از این رو کاربرد فراوان آن در قرآن با توجه به فایده های عام و خاصش، نشان دهنده فصاحت و بلاغت بی نظیر قرآن است؛ اما بااین وجود ، در ترجمه های قرآن به زبان فارسی، کمتر مورد توجه قرارگرفته شده است. البته از میان گونه های این فن، برخی مانند التفات در ادوات؛ التفات در ساختار نحوی و التفات در معجم به دلیل کاستی های زبان فارسی نسبت به عربی، در ترجمه قابل انتقال نیستند؛ اما برخی دیگر مانند التفات در ضمایر؛ التفات در عدد و التفات در صیغه ها قابل انتقال اند و مترجم قرآن باید تلاش کند این گونه موارد را منتقل کند تا خواننده ترجمه بتواند از این محسنات معنوی قرآن و فایده آن ها بهره مند شود. این تحقیق بر آن است تا با استفاده از دیدگاه های مفسران و محققان قرآنی درباره آیات التفات و حکمت آن ها، برخی از مهم ترین ترجمه های فارسی قرآن کریم در دوره معاصر را مورد بررسی و نقد قرار دهد تا پس از بیان نکات ضعف و قوت هر یک، هم شاخص ترین آن ها را در توجه به التفات و انتقال آن مشخص کند و هم برای مترجمان آینده قرآن راهنما باشد.
۱۰.

آگاهی مرتبه بالاتر در فلسفه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آگاهی مرتبه بالاتر ادراک هوشیارانه تنبه التفات ابن سینا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۱ تعداد دانلود : ۴۰۰
تبیین آگاهی از نظر ابن سینا با آگاهی مرتبه بالاتر میسر است. از نظر ابن سینا انسان به بخشی از دانسته های خود آگاهی هوشیارانه ندارد. ناهوشیاری هم در آگاهی های طبعی یعنی آگاهی به ذات و بدیهیات و هم در ادراکات حسی، خیالی و عقلی وجود دارد. آنچه باعث تمایز آگاهی هوشیارانه از آگاهی ناهوشیارانه می شود، حضور نفس به مثابه ناظر ادراکات در اولی و عدم حضور آن در دومی است؛ بنابراین، کسب آگاهی تنها با تنبه و توجه و التفات نفس ممکن است، یعنی تا زمانی که انسان نداند که می داند، آگاهی حاصل نشده است؛ از این رو، آگاهی مستلزم آگاهی مرتبه بالاتر است.
۱۱.

بررسی بلاغی التفات معرفه و نکره در کلمات مشابه و متضاد قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم بلاغت التفات تعریف تنکیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۲ تعداد دانلود : ۴۳۹
مبحث تعریف و تنکیر همواره مورد توجه اهل بلاغت قرار گرفته و برای این مبحث علاوه بر اغراض اصلی، اغراض فرعی نیز ارائه شده است. در این پژوهش سعی شده است تا با روش توصیفی – تحلیلی و با استناد به تفاسیر و کتب بلاغی و لغوی، بحث التفات تعریف و تنکیر در کلمات مشابه (اشتراک لفظی) و کلمات متضاد موجود در یک آیه، از دریچه علم بلاغت در قرآن کریم بررسی گردد. این پژوهش نشان می دهد که در آیات بررسی شده، معرفه و نکره در اغراض فرعی خود بیش تر به کار برده شده اند. کلمات نکره در بین اغراض فرعی خود، بیشتر بار معنایی کثرت و تعظیم و تقلیل را به دوش می کشد و کلمات معرفه که در این آیات، تماماً با (ال) تعریف همراه هستند، بیشتر بار معنایی کمال و تعظیم را به همراه دارد. در مواردی التفات میان معرفه و نکره بیانگر نوع نگرش موجود در یک مسأله است به این معنی که خداوند متعال با به کارگیری بجای مباحث زبانی و ادبی و التفات معرفه و نکره میان کلمات متضاد، از نگرش و اعتقاد درست پرده برداشته و نگرش و عقیده نادرست دیگران را نیز افشا نموده است.
۱۲.

نظریه مانستربرگ: «ذهن» ماده خام سینما،یا سینما هنرِ«ذهن» به مثابه کنش ادراکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: مانستربرگ التفات ذهن واقعیت ادراک استعلایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸۳ تعداد دانلود : ۶۵۱
هوگو مانستربرگ در سال ۱۹۱۶ به عنوان نخستین نظریه پرداز فیلم بر مبنای فلسفه ایده آلیستی کانت به تجزیه و تحلیل هنر نوپدیدار سینما مبادرت ورزیده است. بسیاری از تحلیل گرانی که پس از وی به تحلیل و واکاوی نظریه فیلم وی «فتو پلی: بررسی روان شناسی و زیبایی شناسی فیلم» پرداخته اند، بر این اعتقاد بوده اند که مانستربرگ علت مادی یا ماده خام سینما را «ذهن» تلقی می کند. بنای این نوشتار بر آن است که ثابت کند، مانستربرگ همچون نظریه پردازان نئورالیست ماده خام سینما را واقعیت می داند، اما به این علت نظریه خود را مبتنی بر ادراک استعلایی کانت استوار کرده است و اعتقاد بر القای وحدت کامل به شیء دیداری را بر پرده سینما از طریق غلبه بر واقعیت بیرونی و اعطای شاکله درونی به شیء بر قاعده ساختارهای پیشینی فاهمه قرار داده است، سینما را چونان «فرایند ذهنی»، هنر نمایش «ذهنیت» بازشناسی می کند. پس برخلاف نظر عمده شارحان وی، مانستربرگ علت مادی یا ماده خام سینما را «ذهن» تلقی نمی کند، اینکه وی سینما را هنر ذهن باز می شناسد معطوف به کارکردهای سینما متناظر با تجربه ادراکی و سایر کنش های ذهنی است. روش تحقیق در این نوشتار برمبنای پژوهش کتابخانه ای و تحلیلی توصیفی است.
۱۳.

زیبایی شناسی فراهنجاری های نحوی در سوره مبارکه «توبه»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سوره توبه سبک شناسی آشنایی زدایی تضمین نحوی التفات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۷ تعداد دانلود : ۴۶۴
فراهنجاری، یکی از اصطلاحات متدوال در سبک شناسی است که در نتیجه خروج از نُرمِ (norm) عادی زبان به وجود می آید. این پدیده در لایه های «آوایی»، «نحوی»، «واژگانی» و «معنایی» رخ می دهد، اما مقاله حاضر، پدیده فراهنجاری نحوی «اللانحوی»، را مورد بررسی قرار داده است. مقصود از فراهنجاری نحوی یعنی خروج از قوانین حاکم بر نحو زبان هنجار و از آنجا که «تناوب»، «تضمین» و «التفات» پدیده هایی پر بسامد در سوره مبارکه توبه هستند و منجر به «ادبیت» یک اثر ادبی می شوند؛ لذا مقاله حاضر تلاش کرده است تا با روش سبک شناسی و شیوه توصیفی – تحلیلی، این سه پدیده را مورد بررسی قرار دهد. هدف اصلی از نگاشتن این مقاله، بیان زیبایی شناسی و اغراض دلالی این سه پدیده هنجارگریز است. برآیند این جستار حاکی از آن است که تضمین نحوی در مقایسه با تناوب و التفات از بسامد بیشتری برخوردار بوده و زیبایی شناسی آن علاوه بر تکرارزدایی، ایجاز در اسلوب و شمولیت در معناست. همچنین در این سوره مبارکه سه نوع التفات (معجمی، ضمائر و عددی) به کار رفته است که اغراضی چون تاکید، تکرارزدایی و جلب توجه مخاطب را موجب شده است.  
۱۴.

تطور تاریخی عوامل انس دال و مدلول در میراث منطقی مسلمانان(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: دلالت التفات انس عقل طبع وضع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۳ تعداد دانلود : ۳۹۹
  فرایند تحقق دلالت، از عناصر گوناگونی تشکیل شده است که انس دال با مدلول مهم ترین آنهاست؛ چراکه انس، ربط دهنده دال و مدلول به یکدیگر و زمینه ساز اصلی برای انتقال ذهنی است. این انس، همچون هر پدیده امکانی دیگر برای تحقق نیازمند علت است؛ ازاین رو این پرسش پدید می آید که عوامل تحقق انسِ دال با مدلول چه اموری هستند؟ منطق دانان مسلمان، در صدد برآمده اند با شناسایی گونه های مختلف علت انس دال و مدلول، راه را برای تقسیم دلالت هموار سازند. آنان عناصر سه گانه عقل، طبع و وضع را به عنوان عوامل ایجادکننده انس دال و مدلول معرفی کرده اند و بر اساس آن دلالت را به سه دسته عقلی، طبعی و وضعی تقسیم نموده اند. به جهت گنجانده شدن بحث دلالت در مباحث الفاظ در منطق، اهتمام منطق دانان بیشتر به اقسام دلالت های وضعی لفظی- یعنی مطابقی، تضمنی و التزامی- معطوف شده است و تقسیم اولیه دلالت از نگاه آنان دور مانده است. این نوشتار در صدد آن است با روش کتابخانه ای، ابتدا به بررسی سیر تاریخی تقسیم دلالت در میراث منطقی مسلمانان بپردازد و سپس با رویکرد تحلیلی، هویت دلالت های مذکور را بررسی و نقد کند. بر اساس این مقاله هیچ یک از عقل، طبع و وضع، علت انس نیستند، بلکه عامل ایجاد کننده انس دال با مدلول عبارت است از: التفات مکرّر و هم زمان به دال و مدلول یا التفات شدید و هم زمان به دال و مدلول.  
۱۵.

کار کرد التفات قرآنی در ایجاد پیوستگی و فضاسازی معنایی با خروج از زبان هنجار(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: التفات هنجار برجسته سازی پیوستگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۳۹۸
التفات از مختصات سبکی قرآن کریم و یکی از مصادیق برجسته سازی است که با خروج از زبان هنجار و آشنایی زدایی، شبیه به طرح بی مقدمه موضوع و موجب گسست اجزای کلام می شود. این مقاله با روش تحلیلی- توصیفی، نمونه هایی از آیات حاوی التفات سیاقی در قرآن را مطالعه می کند. التفات در نگاه تجویزی به نحو، عامل تضعیف پیوستگی اجزای جمله است. نویسنده بر این باور است که اگر این صنعت با نگاه توصیفی به نحو و مبتنی بر نظام زبانی قرآن و مناسبات معنایی و متکی بر کارکرد سلیقه و ذوق ادبی بررسی شود، نتیجه متفاوت می شود. با این نگاه، این صنعت به صورت نامرئی، در ماورای عبارت ها، لایه های معنایی ایجاد می کند و اجزای کلام را به هم پیوند می دهد و به حس زیبایی شناختی مخاطب پاسخ می دهد.  
۱۶.

بررسی التفات در تفسیر «التحریر و التنویر»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: التفات التحریر و التنویر روش ها نکات تعداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۲۴۲
التفات از صنعت های علوم بلاغت است که یادگیری آن به فهم عمیق تر اعجاز بلاغی قرآن و ساختار کلام خداوند و درک صحیح آیات الهی نایل می سازد. شناخت التفات، اقسام و اهداف آن سبب رفع ابهام در پاره ای از آیات می شود. تفسیر «التحریر و التنویر» ابن عاشور، از جمله تفاسیری است که به این مهم پرداخته است. وی 188 مرتبه با نام التفات و 28 نوبت با نام عدول، با شیوه ایجابی - که در پی اثبات التفات بوده است- و شیوه سلبی- که در پی اثبات عدم التفات بوده است- التفات را در ضمایر و عدد تبیین کرده است. وی همچنین در تفسیر خود کوشیده است به نکات تفسیری التفات در ضمایر: مخاطب به غایب، غایب به مخاطب، متکلم به مخاطب، متکلم به غایب، غایب به متکلم، اسم ظاهر به متکلم و ضمیر به اسم ظاهر و التفات و در عدد: التفات از مفرد به جمع و از جمع به مفرد، اشاره کرده و آن ها را تبیین کند.
۱۷.

زیبایی شناسی فرازهایی از دعاهای صحیفه سجادیه

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: صحیفه سجادیه زیبایی شناسی آرایه های بیانی التفات حسن الابتداء حسن النسق حسن الختام موسیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۷ تعداد دانلود : ۴۲۸
از مهم ترین مسایلی که مورد عنایت پژوهشگران و تحلیلگران متون ادبی قرار گرفته، زیبایی شناسی است. زیبایی شناسی از مهم ترین ارکان ادبیات به شمار می رود که جنبه های مختلف متن را، از جمله واژگان و موسیقی آواها و تخیل و تصویر و فاصله و التفات و جز این موارد را که بلاغت عهده دار برخی از آن ها در متون ادبی است، شامل می شود. اگرچه صحیفه سجادیه به عنوان کتاب دعا و مناجات به درگاه خداوند شناخته شده ولی به اسلوب ادبی و بیانی متمایز شده است که در عین سادگی و روانی، از زیبایی های هنری ویژه ای برخوردار است، از یک سو دعا امری وجدانی و درونی است که با زیبایی های روح و روان انسان درآمیخته می باشد و از سویی دیگر چون خطاب دعا به خداوند است، این تجربه درونی بی واسطه با منبع لایزال در ارتباط می باشد که خود سرچشمه همه زیبایی ها به شمار می آید. شکی نیست که همه ابعاد زیبایی شناسانه در کلام گهربار امام جلوه گر شده است، اما پژوهش حاضر به بررسی جلوه هایی چند از زیبایی شناسی در برخی فرازهای دعاهای صحیفه سجادیه در قالب آرایه های بیانی التفات، حسن ابتدا و حسن نسق و حسن ختام و نیز موسیقی موجود در آن به شیوه تحلیلی خواهد پرداخت و انتظار می رود به این نتیجه دست یابد که امام سجاد7 با بهره گیری از عناصر ادبی و بیانی گوناگون در راستای زیباسازی متن و ایجاد پیوند میان علوم بلاغت و معنا و آفرینش موسیقی دلنشین توانسته است نقش زیبایی شناسی را در کنار نقش معنارسانی به کمال رسانیده و در نزدیک ساختن آموزه ها و معارف والای دینی و اخلاقی و عرفانی به ذهن مخاطبان و تفهیم آن ها موفق عمل کرده است.
۱۸.

شک در معرفت بدیهی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: شک بدیهی التفات توجه فاعل شناسا شرایط بداهت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۴ تعداد دانلود : ۱۷۱
آیا تردید در بدیهیات با بداهت آنها تنافی دارد؟ آیا ممکن است بدیهی ترین امور نیز مورد تردید واقع شوند و این با بداهت آنها تنافی نداشته باشد؟ آنچه موجب تفاوت میان گزاره های بدیهی و نظری است، نیاز و عدم نیاز به تعریف و استدلال است. سرِّ بازگشت معرفت های نظری به معرفت های بدیهی را نیز در این ویژگی مهم باید جست وجو کرد. اما تعمیمِ ناخودآگاهِ این بی نیازی به بی نیازی در سایر امور، موجب بروز مشکلاتی در معرفت به گزاره های بدیهی شده است. به همین دلیل ضروری است از میان کلمات اندیشمندان، مباحثی درباره این ویژگی و تمایز آن با ویژگی های دیگرِ این نوع از علوم داشته باشیم. با این بررسی آشکار می شود که تصدیق بی واسطه گزاره های بدیهی بر خلاف تصور اولیه که آسان به نظر می آید دارای شرایطی است که توجه نکردن به آنها موجب اشتباه در تشخیص و تصدیق بدیهیات می شود. در این مقاله پس از بررسی تعریف و بیان ویژگی های گزاره های بدیهی، به شرایط و امور مورد نیاز بدیهیات اشاره شده است.
۱۹.

نگاهی تطبیقی به التفات در برجسته ترین کتب بلاغی زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بلاغت التفات خطاب و غیاب واگردانی ترجمان البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۵
نظر به اینکه بلاغت از دیرباز معیاری برای زیبایی شناسی عناصر ادبی و نقد و ارزشیابی شعر و نثر فارسی و عربی بوده، مباحث و مسائل این دانش، زمینه سار نوعی نقد روشمند و معتبر در ادبیات فارسی شده است. هدف این پژوهش اثبات این مطلب است که علمی ترین تعریف درزمینه صنعت ادبی «التفات»، تعریف «محمد بن عمر رادویانی» است که در اولین کتاب بلاغت زبان فارسی، ترجمان البلاغه بیان شده است؛ درحالی که علمای بلاغی بعد از رادویانی با تأثیرپذیری مستقیم از بلاغت زبان عربی و بدون توجه به آنچه در کتاب ترجمان البلاغه برای زبان فارسی آمده است، عمدتاً تغییر زاویه دید و از خطاب به غیاب رفتن یا بالعکس را در تعریف اصطلاحی این صنعت پذیرفته اند و تلاش خود را به افزودن تقسیم بندی های غیرضروری از این صنعت منحصر ساخته اند. بر این اساس، پژوهشگران در این جستار علمی برمبنای سیر تاریخی به بررسی تطبیقی برجسته ترین آثار بلاغی زبان فارسی از ترجمان البلاغه تا ابدع البدایع پرداخته اند.
۲۰.

باز تحلیل واکاوانه شگرد ادبی التفات در بلاغت فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: التفات متن ادبی علم معانی نقش نشانه معناشناختی فرایند مکالمه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳
یکی از شگردهای ادبی که در تعریف، نامگذاری، بیان انواع و کارکردهای آن اختلاف نظر زیادی وجود داشته و دارد شگرد ادبی التفات است که با توجه به شعر و ادب فارسی و التفات خاص به متن، نیازمند بازنگری، بازتعریف و تبیین وجوه بلاغی بیشتری است. با بررسی و مطالعه ی بسیاری از متون شعر فارسی به این نتیجه رسیدیم که التفات محدود به یک صنعت بدیعی نیست، بلکه دارای نقشی نشانه معناشناختی در طبقه بندی و تحلیل متون ادبی است؛ بدین معنی که هم در تفسیر متن ادبی، عنصری کلیدی به شمار می رود و هم در طبقه بندی انواع ادبی، فصل ممیز و معیاری نشانه شناختی محسوب می شود. همچنین در این پژوهش از طریق تطبیق اصطلاح «حرکت» با التفات، این شگرد را شامل هر نوع تغییر و حرکتی دانسته ایم که در محور افقی و عمودی متن ادبی روی می دهد. از دیگر یافته های این پژوهش، قرار دادن این شگرد ادبی ذیل یکی از مباحث علم معانی، یعنی فصل و وصل و بیان کارکردهای جدید التفات نظیر کارکرد تفسیری، گفتمانی، سمبولیکی، انسجامی و مکالمه ای است.