کاووس روحی برندق

کاووس روحی برندق

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران
پست الکترونیکی: 14rohi@gmail.com

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۹۵ مورد از کل ۹۵ مورد.
۸۱.

بازخوانی قرآنی- عرفانی گناه ناکرده آدم (ع)؛ دیدگاهی نو در سازگاری دیدگاه صدر المتالهین و علامه طباطبایی

نویسنده:
منبع: اندیشه علامه طباطبایی سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۸ 7-30

کلید واژه ها: عصمت حضرت آدم (ع) دستور ارشادی تحریص ترک اولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۲۲۴
بر اساس ظهور ابتدایی آیات متعدد قرآن، حضرت آدم (ع) با نافرمانی در برابر دستور الهی مبنی بر عدم نزدیکی به شجره، دچار وسوسه شیطان و ظلم و معصیت شد. این آیات خاستگاه یکی از مهم ترین شبهات مطرح پیرامون عصمت حضرت آدم (ع) گردیده است که چگونه پیامبر خدا که معصوم است دچار چنین خطای فاحشی شده است. این مقاله انواع برون رفت هایی را که توسط دانشمندان اسلامی در پاسخ شبهه نامبرده ذکر شده است، پس از گردآوری و تحلیل، مورد نقد و ارزیابی قرار داده و سرانجام به دیدگاهی نو در این زمینه و به این نتیجه دست یافته است که تنها دیدگاه بی اشکال در برون رفت از شبهه نامبرده تفسیر نهی مورد اشاره در آیات به دستور ارشادی با هدف تحریص و ایجاد انگیزه و ترغیب حضرت آدم (ع) بوده و آن بزرگوار هیچ گناهی را مرتکب نشده است و این دیدگاه در واقع ترکیب دیدگاه صدر المتالهین و علامه طباطبایی می باشد.
۸۲.

ناکارآمدی «معرفت عرفانی منهای شریعت» از نگاه انسان شناسی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انسان پژوهی دینی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 147 - 165

کلید واژه ها: معرفت عرفانی شریعت عرفان منهای شریعت موسی و خضر (ع) رهبانیت مقام یقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۰۵
برخی از عارف نمایان، پایبندی به احکام و آداب و مناسک خاصّ را در نیل به کمالات عرفانی غیرضروری برشمرده، بلکه با استناد به برخی آیات قرآنی به مخالفت با لزوم شریعت برخاسته است، پژوهش حاضر  در مقام از دفاع از عرفان راستین و با استناد به دلایل عقلی برون دینی و دلایل نقلی و آیات قرآنی به نقد عرفان منهای شرعت پرداخته و به این نتیجه رسیده است که برای رسیدن به معرفت عرفانی، التزام به شرایع عملی ضروری بوده و دلایل مورد استناد مدعیان عرفان های شریعت گریز، سست  و نادرست است. روش این نوشتار  در گردآوری داده ها، کتابخانه ای و در تجزیه وتحلیل مطالب، شیوه تحلیلی انتقادی است.
۸۳.

الکرامه الإنسانیه فی القرآن من وجهه نظر الحافظ الشیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۰ سال ۱۴۳۴ شماره ۱ 39-57
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۲۶۲
این مقاله با تتبع و جست و جوی کامل در دیوان حافظ شیرازی، معانی کرامت انسانی را مورد بحث قرار داده است. برای این منظور نخست معانی متعدد کرامت در علوم و فنون گوناگون ذکر شده است. این معانی عبارت اند از معنای کرامت در لغت که به معنای شرافت و برتری ذاتی شیء یا شرافت در یکی از صفات اخلاقی انسانی است و معانی کرامت در اخلاق، که به معنای تهذیب اخلاق و دوری از دوستی امور پست دنیوی است و معنای کرامت در فقه و حقوق که عبارت از التزام عملی به ارزش های انسانی می باشد و کرامت در حکمت نظری که به معنای عالم عقلی مشابه عالم عینی گردیدن انسان است، و بالاخره کرامت در عرفان -اعم از نظری و عملی - و تصوف اسلامی و در راس این اصطلاحات، معنای کرامت در قرآن و حدیث ذکر شده است. بنابراین کرامت دارای معانی گوناگون است که در علوم و موارد استعمال مختلف کاربرد دارد، و اما کرامت از دیدگاه حافظ شیرازی اگر چه غرض عمده حافظ کرامت عرفانی است، لیکن کرامت در اشعار و غزلیات حافظ منحصر به این معنا نیست ، بلکه حافظ کرامت اخلاقی را در اشعار خود ذکر و در لباس عرفان طرح کرده است و انسان ها را به التزام به آن دعوت کرده است. و این کرامت که در اشعار حافظ طرح شده به واسطه ی انتشار اشعار حافظ در زمان او در بلاد اسلامی و غیر آن انتشار یافته و اشعار او دست به دست چرخیده و تاثیر مضاعف در دل ها گذاشته است. و این همه از اشعار حافظ قابل استفاده است.
۸۴.

معنای ساختار أرأیت و فروع آن: مطالعه انتقادی آراء تفسیری

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵) 166 - 186
تعداد بازدید : ۱۹۱ تعداد دانلود : ۸۴
در قرآن کریم تعبیر أرأیت و امثال آن مکرر به کار رفته است. این تعبیرات از ترکیب های دشواریاب قرآن به شمار می آیند. بنا داریم در مطالعه پیشِ رو کاربردهای این ترکیبات را در قرآن مطالعه کنیم و تحلیل ها از معنای تک تک موارد کاربرد قرآنی آن ها را با نگاهی انتقادی بازخوانیم. در این مطالعه مشخصاً می خواهیم تحلیل های بازتابیده در چهار اثر الدر المصون سمین حلبی، اعراب القرآن الکریم وبیانه محیی الدین درویش، التحریر و التنویر ابن عاشور، و المیزان طباطبایی از کاربردهای این ساختارِ زبانی را با هم دیگر مقایسه کنیم؛ آثاری که به نظر می رسد می توانند بازتاباننده تحلیل های مذکور در کتب اِعراب القرآن، تفاسیر ادبی، و تفاسیر معاصر فریقین باشند. هدف آن است که دریابیم کاربردهای مختلف این ساختار دقیقاً چه معنایی را افاده می کند و کدام یک از مفسران تحلیل دقیق تری از این کاربردها کرده اند. بنا ست از این فرضیه دفاع کنیم که درعین توجه هرچهار مفسر به ظرائف بلاغی کاربردها و تأثیر آن بر معنای آیات، و درعین تمایز کاربردهای متنوع أرأیت در ساختارهای شبیه به هم، سهم تفسیر الدر المصون سمین حلبی در تحلیل ادبی کاربردها، و سهم دو تفسیر معاصر، التحریر و التنویر ابن عاشور و المیزان طباطبایی، در توجه به تطابق معنای تفسیری با نکات ادبی شایان توجه است.
۸۵.

نقد و تحلیل انگاره گناهان اعتقادی پیامبران (ع) در قرآن

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵ 144 - 113

کلید واژه ها: عصمت گناهان اعتقادی گمراه گری اعتراض به خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۵۴
بر اساس دلایل استوار عقلی و نقلی، انبیای الهی معصوم از ارتکاب گناه هستند و مذاهب اسلامی با وجود اختلاف در محدوده آن، عصمت انبیای الهی را پذیرفته اند. این پژوهش، که در روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد، برون رفت های مربوط به گناهان اعتقادی غیر از شرک ورزی و عمل مشرکانه را که شامل 1) عدم یقین حضرت ابراهیم (ع) به معاد؛ 2) استناد گمراه گری به خداوند توسط حضرت موسی (ع)؛ 3) عمل اعتراض آمیز حضرت یونس (ع) در روی گردانی از مردم و خدا؛ 4) باور به گزاف در ثواب و عقاب در میزان الهی توسط حضرت عیسی (ع)؛ 5) توکّل نکردن حضرت یوسف (ع) بر خداوند؛ 6) تردید حضرت زکریا (ع) در قدرت الهی است و در متون آیات و روایات به پیامبران (ع) استناد داده شده است، گردآوری، تحلیل و بررسی و نقد نموده و دیدگاه برگزیده در تمامی زمینه های یاد شده را ذکر نموده است.
۸۶.

اعتماد اجتماعی در اندیشه امام موسی صدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان دوره دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 49 - 70

کلید واژه ها: اعتماد اجتماعی امام موسی صدر کرامت انسان خانواده اندیشه دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸ تعداد دانلود : ۷۸
اعتماد اجتماعی از جمله مفاهیمی است که در روابط و تعاملات انسانی نقشی حیاتی دارد و همچون روان کننده ای چرخ های پیوندهای اجتماعی را راحت تر به حرکت درمی آورد. بر این مبنا می توان گفت اعتماد، تسهیل کننده تعاملات اجتماعی است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به مفهوم اعتماد اجتماعی در منظومه فکری امام موسی صدر شکل گرفته است. در همین راستا به مطالعه آثار او که دستاورد تجربه همزیستی رهبری دینی در یک جامعه متشکل از مذاهب و فرقه های گوناگون است پرداخته و به این نتیجه رسیده است که؛ اعتماد اجتماعی در اندیشه امام موسی صدر با مؤلفه «کرامت انسان» تولید، در نهاد «خانواده» آموخته و درونی شده و با مؤلفه های «اندیشه دینی»، «اخلاق» و «ولایت» در جامعه گسترش پیدا می کند. «عدالت» نیز با کارکرد خود جامعه را قابل اعتماد می کند و با پشتیبانی و تقویت دو مؤلفه «وطن دوستی» و «گفت وگو» اعتماد در جامعه تثبیت می شود. در باور صدر با وجود اعتماد اجتماعی جامعه ای ساخته خواهد شد با کرامت، والا و محکم که در آن لیاقت ها و استعدادها رشد کرده و فساد و ریا نابود می شود.
۸۷.

تحلیل قلمرو خویشاوندی در حدیث منقول از امام رضا (ع) ذیل آیه نخست سوره نساء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۲ 177 - 197

کلید واژه ها: خویشاوندی اهل بیت (ع) صله رحم خانواده امام رضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۳ تعداد دانلود : ۹۲
قرآن کریم در آیات متعدد به طور وسیع و دامنه دار سخن از صله و رسیدگی به افرادی دارد که خداوند به رسیدگی به آنان دستور داده است و یا نکوهش قطع صله و رسیدگی به آنان دارد. مسائل مربوط به صله رحم در آیات و روایات از نقطه نظرهای گوناگون می تواند مورد توجه و بررسی قرار گیرد. یکی از موضوعات در این زمینه، این مساله است که گستره رحم و خویشاوندان از دید قرآن و حدیث چیست و قلمرو آن چه افرادی را شامل می گردد. این پژوهش با اتخاذ روش کتابخانه ای در گردآوری، و روش توصیفی- تحلیلی در تجزیه و تحلیل داده ها و با هدف اثبات توسعه در قلمرو رحم از خویشاوندان خانوادگی، به نزدیکان و اهل بیت و رحم آل محمد (ص)، گستره رحامت در حدیث منقول از امام رضا (ع) در تفسیر آیه نخست سوره نساء را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه رسیده است که بر اساس روش تفسیری قرآن به قرآن و به ویژه تبیین روایات تفسیری اهل بیت (ع)، مفاد آیات قرآنی که در باره صله به طور اطلاق و صله رحم و خویشاوندان به خصوص، در درجه اول رعایت حقوق اهل بیت (ع) و در مرحله بعد خویشاوندان خانوادگی می باشد.
۸۸.

معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن؛ تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران و نگاهی نو به مسأله

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 84 - 107
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۵۷
ترکیب «اساطیر الاولین» در قرآن در نُه آیه آمده است. (انعام/25، انفال/31، نحل/24، مؤمنون/83، فرقان/5، نمل/68، احقاف/17، قلم/15، مطففین/13) این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن چیست؟ در سه آیه (مومنون، نمل، احقاف) مصداق این ترکیب وعده ی حشر، بعث و خروج است. برای پنج مورد دیگر مفسران سه مصداق ارائه کرده اند: 1. نوشته های پیشینیان یا سخنان و نوشته های باطل ایشان، 2. داستان های اسطوره ای، 3. خرافه و افسانه. در یک مورد باقی مانده، آیه 15 قلم، غالباً تفسیری ارائه نکرده اند و به بیان معنای لغوی اکتفا کرده اند. این پژوهش با روش تحلیلی و انتقادی در تجزیه و تحلیل دیدگاه ها و مستندات مفسران شاخص (طبری، طوسی، طبرسی، زمخشری، فخررازی، رشیدرضا، طباطبایی، ابن عاشور، فضل الله)،  به این نتیجه دست یافته که در همه ی آیات «اساطیر الاولین» تنها به وعده ی بعث، خروج، حشر و نشر در نوشته های پیشینیان، اعم از کتب یهود و نصارا و سایر ادیان الهی و اوستا و نوشته های قبطیان و هندیان و یونانیان و... اشاره می کند. و «آیاتنا» در آیه ی 15 قلم، به سوره ی حمد برمی گردد. مشرکان باور به جهان دیگر، «رب العالمین»، و باور به روز جزا، «یوم الدین»، در آن سوره را «اساطیر الاولین» خوانده اند.
۸۹.

تحلیل کمّی و کیفی اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن پیش از توحید مصاحف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۲) 139 - 176

کلید واژه ها: توحید مصاحف اختلاف قرائت حذیفه بن یمان عبدالله بن مسعود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۸۲
از جمله حوادث مهم تاریخ قرآن کریم، واقعه توحید مصاحف است. این رویداد محصول اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن و راه کار ارائه شده برای حل آن می باشد. هرچند تاکنون پژوهش های مختلفی درباره این واقعه و چگونگی اجرای آن انجام شده اما زمینه این اتفاق یعنی اختلاف مسلمانان مورد غفلت قرارگرفته است و درباره آن شاهد پژوهشی نیستیم. این مقاله درصدد است با نگاهی تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی روایات حاکی از اختلاف مسلمانان در قرائت قرآن که منجر به توحید مصاحف شد، بپردازد؛ تا ضمن اشاره به پیشینه تاریخی این رخداد، نشان دهد که این اختلاف از چه کمیت و کیفیتی برخوردار بوده و در چه زمان و مکانی بروز و ظهور داشته است. نتایج تحقیق نشان می دهد: اولاً بسیاری از تحلیل های ارائه شده درباره توحید مصاحف، مورد تأیید نمی باشند؛ ثانیاً شاهد غلو و بزرگ نمایی در نقل این حادثه تاریخی هستیم؛ ثالثاً اوج اختلاف های گزارش شده در سال های23 تا 25ق هم از جهت کمیّت و هم از جهت کیفیت محدود بوده اند؛ رابعاً گاه اصلاً اختلاف نه به خاطر قرائت های متفاوت بلکه تنها به خاطر انتساب قرآن به برخی از صحابه و از ترس وقوع اختلافی همچون اختلاف اهل کتاب در میان مسلمانان بوده؛ خامساً علت اصلی اختلاف، تفاوت مصحف ابن مسعود با دیگران بوده که منجر به رویارویی شدید اقلیتی محدود با اکثریت جامعه اسلامی شده است.
۹۰.

تبیین مفهوم الاهیاتی«نفی صفات از خدا»توسط امیرمومنان علی (ع) در خطبه نخست نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 97-122

کلید واژه ها: نفی صفات صفات زائد نهج البلاغه واحدیت احدیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۸
بحث از توحید و یگانگی حضرت حق سبحانه در اوج این مباحث الاهیاتی قرار دارد و همواره فکر اندیشمندان را به خود مشغول کرده است و دراین میان، متون دینی اسلامی بالاترین اندیشه ها در این زمینه ارائه داده است و قله این اندیشه ها ریشه در آیات قرآن کریم دارد که توسط امیر مومنان علی (ع) در نهج البلاغه تبیین شده است. این پژوهش–کهدرروشگردآوریمطالب،کتابخانهایاستودرنحوهاستناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد.–مسالهنفی صفات از خدا را که در خطبه نخست نهج البلاغه تحلیل و احتمالات گوناگون در معنایآن را ذکر و نقد نموده و در پایان به ای نتیجه دست یافته است که تنها معنای موجه نفی صفات از خدا در این فراز از نهج البلاغه، به ویژه با توجه به استدلال های علی (ع) حمل آن بر نفی صفات از مرحله ذات و توحید احدی و ملازم با وحدت شخصی حضرت حق سبحانه است که برتر از توجید واحدی و عددی می باشد.
۹۱.

تاریخ گذاری منبعی و سندی روایت «حذیفه»؛ نقدی بر دیدگاه «جان برتن» درباره جعلی بودن روایات جمع قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 465 - 443

کلید واژه ها: اختلاف قرائت تاریخ گذاری احادیث توحید مصاحف جان برتن جمع قرآن حذیفه بن یمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۵۷
به باور جان بُرتُن قرآن در زمان پیامبرخداd و توسط خود حضرت گردآوری شده است؛ از این رو، روایات جمع قرآن همگی جعلی هستند. وی انگشت اتهام خود را به سوی فقهای اهل سنت گرفته و زمان جعل را نیمه اول قرن سوم دانسته است. این مقاله درصدد است با تاریخ گذاری روایت «رجوع حذیفه به عثمان و پیشنهاد توحید مصاحف» که به باور برتن از نخستین روایات جعل شده در این موضوع است، نشان دهد آیا ادعای این مستشرق انگلیسی توسط روشی که خود مستشرقین ابداع کرده اند، تأیید می شود یا خیر؟ مطابق این تحقیق، هرچند این روایت از مشکلاتی همچون منفرد بودن طریق و نامشخص بودن راوی اصلی رنج می برد، اما حتی بر مبنای افرادی هم چون شاخت و ینبل نیز هیچ دلیل قاطعی مبنی بر جعلی بودن آن، به ویژه در زمان مورد ادعای برتن وجود ندارد. چنان که بررسی متن نقل های مختلف این حدیث نیز مؤید این مدعا می باشد.  
۹۲.

تحلیل و نقد انگاره شرک ورزی پیامبر اکرم(ص) در قرآن؛ مطالعه موردی سه شبهه شاخص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۴ 191 - 219
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۴۷
تمام فرقه های اسلامی، به جز ازارقه و حشویه، به اتفاق معتقدند که پیامبران الهی دچار شرک نشده اند و عمل شرک آلود انجام نداده اند. با این حال، از ظاهر برخی متون دینی ( قرآن و احادیث) برمی آید که از برخی از پیامبران خدا عمل مشرکانه سر زده است. این متن ها در تضاد آشکار با دلایل دال بر عصمت پیامبران خداست؛ لذا در این پژوهش که از نظر روش گردآوری مطالب، کتابخانه ای است و در نحوه استناد داده ها، از شیوه اسنادی پیروی می کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی می باشد، تمام شبهات مربوط به شرک ورزی حضرت محمد (ص) گردآوری شده است و پس از تنظیم این شبهه ها و پاسخ های گوناگون دانشمندان به آن ها، به تحلیل و نقد این پاسخ ها پرداخته است و در پایان، به گمان نویسنده، به بهترین پاسخ یا به دیدگاهی نو در این زمینه دست یافته است.
۹۳.

ارائه چارچوبی برای تفسیر و برگردان اسلوب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن در قرآن کریم؛ تحلیل ادبی، بلاغی و تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 87 - 100
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۵۲
پاره ای از واژگان و ترکیب های قرآنی، از واژگان یا ترکیب های دشوار یاب به شمار می آیند، یکی از تر کیب های دشواریاب، ترکیب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن است که دارای پیچیدگی معنایی است. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی ترکیب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن بر اساس معیارهای صرفی، نحوی، بلاغی و تفسیری، موارد کاربرد این ترکیب در قرآن را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که تنها معنای صحیح این ترکیب و فروع آن در تمامی اسلوب های مورد کاربرد این ترکیب در قرآن کریم به قید همراهی با همزه استفهام و کاف خطاب و یا فقط همزه استفهام، معنای تضمینی مرکّب از «أخبرنی» و «علمت» از افعال قلوب: «به من خبر ده/ خبر دهید/ آیا هیچ توجّه کرده اید؟!» است و تفسیر و برگردان آن به معنای اصلی «آیا دیدی؟» و یا معنای مجازی اوّل «آیا دانستی؟» و تعابیر دیگر مشابه آن در طول یا عرض معنای یاد شده، و یا صرف معنای «أخبرنی» بر خلاف فهم زبان دانان عربی و غیر قابل دفاع خواهد بود. کلید واژ ها: مادّه «رأی» ، «أرایت» و فروع آن، تعجّب، «أخبرنی».
۹۴.

تحلیل انتقادی دیدگاه اصولیان فریقین در حل تعارض عرف شرع، عرف عام و لغت و نگاهی نو به مسأله(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اصولی سال نهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ 35 - 60

کلید واژه ها: تعارض عرف شرع و لغت اقسام عرف عرف شرع عرف عام عرف لغت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۴۴
عرف، از چالشی ترین مباحث اصولی در میان مذاهب اسلامی است و اصولیان در اعتبار آن، دیدگاه های گوناگونی عرضه کرده اند. یکی از مباحث زیرمجموعه عرف، تعیین قاعده کلی، معیار و شاخص در مقام تعارض عرف شرع، عرف عام، و عرف است. پژوهش حاضر دیدگاه های مطرح شده در این زمینه را منابع اهل تسنن و شیعه گردآوری و طبقه بندی نموده و بعد از تبیین و تحلیل، به ارزیابی و نقد آن ها پرداخته و در پایان به این نتیجه رسیده است که دیدگاه های ده گانه مطرح شده در این زمینه غیرقابل پذیرش است و نظریه برگزیده با توجه به تعدد زمینه و ظهور گزاره های فقهی، این است که اقتضای اصالت ظهور در هر یک از این گزاره ها، متفاوت است و باید با توجه مورد کاربرد باید به تقدم عرف شرع، یا عرف عام و یا عرف اهل لغت، حکم نمود.
۹۵.

معناشناسی واژه «شَعَرَ» در قرآن و جایگاه آن در حوزه معنایی ادراک و معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره ۱۵ بهمن و اسفند ۱۴۰۲ شماره ۶ (پیاپی ۷۸) ۳۳۷-۳۰۵

کلید واژه ها: قرآن کریم معناشناسی ریشه شناسی زبان های سامی مطالعه سیاقی ادراک شعر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۰
در قرآن کریم واژگان متعددی برای معنای ادراک و دانایی به کار رفته است و واژه «شعر» به عنوان یکی از پیچیده ترین این واژگان است که در ترجمه های فارسی بیشتر با واژگان دانستن و فهمیدن معادل گذاری می شود. اما هدف از این نوشتار ریشه شناسی و بررسی سیاقی واژه «شعر» برای نشان دادن مؤلفه ها و ویژگی های جزئی تر این واژه است. بر این اساس جستار حاضر ریشه «شعر» را با تکیه بر روش های زبان شناسی تاریخی و منابع زبان های سامی، ریشه شناسی کرده و با نگاه جامع به تمام کاربردها در کنار یکدیگر، تحلیل محتوای آیات و استفاده از دستاوردهای مردم شناختی در تحلیل گفتمانی آیات قرآن، مورد مطالعه سیاقی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که شواهد ریشه شناختی نشان دهنده بازگشت قدمت این واژه به زبان سامی باستان است که از ریشه فرضی شعر (شکافتن و جدا کردن) در همان زبان و آن نیز از ریشه آفروآسیایی (ĉaʕ) به معنای «بریدن» ساخته شده است، اما در فضای گفتمانی عرب جاهلی به نحو سرایت معنایی تحت تأثیر واژه شِعر (سروده) قرار گرفته است. کاربرد منفی، عدم کاربرد در جمله وصفیه و اختصاص به ادراک امور مخفی و غیبی از ویژگی های کاربردی واژه شعرَ است که تعریف معنای قرآنی شعرَ به مثابه «ادراک غیرفرایندی» را توجیه پذیر می سازد؛ غیرفرایندی بودن ادراک مستلزم افزایش نقش خیال و کاهش نقش فرایندهای زمان بر سنجش عقلی است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان