علی اصغر محمدی

مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمونی عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار توسط سید بن طاووس معرفی شده است. نویسنده این کتاب هیچ گاه مشخص نبوده و از آنجایی که تمامی باب های صدگانه آن با عبارت «قال الصادق۷» آغاز می شود، از جمله آثار منسوب به امامان: به شمار می آید. تاکنون داوری های مختلفی درباره درستی یا نادرستی این انتساب مطرح شده است. داوری های صورت گرفته در طول تاریخ درباره نگارنده این کتاب را می توان منحصر در هشت شخصیت دانست که عبارت اند از: هشام بن حکم، فضیل عیاض، شقیق بلخی، سلیمان صهرشتی، ابوالقاسم قشیری، ابوالحسن شاذلی، شهید ثانی و عارفی مربوط به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم از صوفیه خراسان. یافته های تحلیلی این پژوهش با موضوع نسخه شناسی کتاب و تحلیل متنی درباره محتوای کتاب و بررسی های تطبیقی با سایر متون عرفانی و تاریخی نشان می دهد که هر کدام از این نظریه ها دارای کاستی هایی هستند. این یافته ها نشان می دهد که نویسنده مصباح اولاً یک عارف صوفی است؛ ثانیاً وی یک سنی مذهب است که وجود قراین متنی و عدم وجود دلیلی بر شیعه بودن وی آن را به اثبات می رساند. همچنین قول برگزیده در تحقیق حاضر آن است که نویسنده مصباح الشریعه صوفی سنی مذهبی است که به بازه زمانی دهه های پایانی قرن چهارم تا دهه های پایانی قرن پنجم تعلق دارد. نظریه برگزیده مبتنی بر تحلیل نسخ خطی و تحلیل های تاریخی و سبک شناسی آثار و اصطلاحات صوفیه است. این مقاله در حد توان، ابداع احتمالی نو را در میان آورده است.

کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه اول بار توسط سید بن طاووس در قرن هفتم معرفی شده است. نویسنده این کتاب و دوره زیست او هیچ گاه مشخص نبوده و به جهت آنکه تمام ابواب آن با قال الصادق (ع) آغاز می شود، در شمار آثار منسوب به امام صادق (ع) به حساب می آید. درستی یا نادرستی این انتساب همیشه موردبحث بوده و در مورد نویسنده کتاب نیز اقوال مختلفی بیان شده است. بررسی های مبتنی بر تحلیل محتوای کمی و کیفی کتاب نشان می دهد اکثر آنچه در این کتاب به عنوان حدیث یا نقل از غیر معصوم آمده دارای اصلی در کتاب های دیگر نیست و مصباح در نقل آن ها متفرد است. علاوه بر آن بسیاری ازآنچه که در مصباح آمده و در کتاب های دیگر نیز ذکرشده، دارای اختلاف در انتساب است. چرایی به وجود آمدن چنین پدیده ای تاکنون بسیار کم مورد تحلیل قرارگرفته است. پژوهش حاضر با روش اسنادی و تحلیل محتوای کمی و کیفی با دامنه منابع حدیثی، تاریخی،تفسیری و عرفانی شیعه و سنی، درصدد اثبات این فرضیه است که احتمال آنکه تمامی ابواب مصباح الشریعه توسط یک صوفی نگاشته شده یا املا شده باشد و سپس همه آن ها با قید «قال الصادق» به امام ششم منتسب شده باشد به هیچ روی منتفی نیست اتفاقی که در مورد آثاری همچون حقایق التفسیر سلمی واقع شده است.

با پیش بینی استقرار بیش از شصت و شش درصد جمعیت جهان در شهرها تا سال 2020 میلادی، جهان در حال تبدیل شدن به جهانی شهری است. از این رو مدیریت شهری در آینده به طور اعم و در قرن بیست و یکم به طور اخص، درگیر نوعی چالش خواهد بود؛ مراکز علمی و تحقیقاتی و سازمان های بین المللی توسعه در زمان حاضر رویکرد «حکمروایی خوب شهری» را به عنوان اثربخش ترین، کم هزینه ترین و پایدارترین شیوه اعمال مدیریت و مقابله با این چالش ها معرفی نموده اند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات پژوهشی مفهوم شاخص های حکمرانی مطلوب به عنوان ابزاری کارآمد برای اجرای توسعه فراگیر مورد ارزیابی قرار گرفته و موانع و چالش های پیش روی تحقق آن تبیین می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد اجرایی نمودن حکمرانی مطلوب در عرصه مدیریت شهری کشور در مدت زمان طولانی فرآیند توسعه، سطح کلی زندگی مردم ارتقا می دهد و مردم متناسب با الگوهای جامعه خود از حق توسعه بهره مند می گردند به شرطی که همراه با عناصر تشکیل دهنده ای هم چون شفافیت، حاکمیت قانون، پاسخ گویی و مشارکت سیاسی می باشد. بنابراین میزان توجه به این عناصر در ایران می تواند زیربنای تحقق توسعه و افزایش کارآیی و پویایی ساختار اداری- سیاسی باشد.

امروزه لزوم به کارگیری فناوری اطلاعات و بسترسازی برای اداره الکترونیکی شهرهای کشورمان و استفاده از این دانش برای ساماندهی امورشهری، با توجه به حجم بالای کاری مدیریت شهری و در رأس آن شهرداری، بر کسی پوشیده نیست. اهمیت این موضوع زمانی آشکارتر می شود که بدانیم در حال حاضر، از دیدگاه بسیاری از صاحب نظران، روش های سنتی شهرداری و شیوه های قدیمی آن، در بسیاری از موارد به ویژه در کلان شهرها، پاسخگوی خیل عظیم جمعیت آن نیست. بنابراین، لزوم استفاده از روش های نوین مانند شهرداری الکترونیک که مواهبی چون کاهش زمان اتلاف شده شهروندان در ترافیک، عرضه بهتر خدمات، توزیع عادلانه تر امکانات، کاهش آلودگی محیط زیست، افزایش اشتغال و بهبود مدیریت پایدار شهری از ویژگی های اجتماعی شهرداری را در پی دارد، می تواند انقلابی در زمینه مدیریت شهری به وجود آورد. دراین میان برنامه ریزی شهری و شهرداری الکترونیک از جایگاه ویژه ای برخوردار است، زیرا تنها با برنامه ریزی دقیق و مدیریتی قوی می توان به اهداف مربوطه در این شهرها دست یافت. هدف این پژوهش، بررسی تحلیلی مزایای شهر الکترونیک است. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. از یافته های این پژوهش می توان به مزایا و تاثیرات مثبت شهرهای الکترونیکی در زمینه خدمات فرهنگی، عمومی اجتماعی، صرفه های اقتصادی و مسائل زیست محیطی اشاره کرد.

مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمون اخلاقی و عرفانی و منسوب به امام صادق (ع) که در برهه های مختلف تاریخی موردتوجه عرفا و صوفیان بوده است و برخی صوفیان شروحی بر آن نگاشته اند. سبک نگارش کتاب نیز ازجهت چینش باب ها و محتوا بسیار شبیه به آثار صوفیانه است. درستی انتساب این کتاب به امام صادق (ع) همواره میان دانشمندان چالش برانگیز بوده است. بررسی بهانه ها و دستاویزهای مخالفان و موافقان نشان می دهد این دلایل در موارد مهمی برپایه بخش هایی از این کتاب است که به هیچ روی از بخش های اصیل آن نبوده و بعدها به آن افزوده شده است و یا بوده و نادیده انگاشته شده است. این موضوع مهم ارزشِ پرداختن به نسخه های خطی این کتاب را دوچندان می کند. ازطرف دیگر، بررسی نسخه های خطی آگاهی های ارزش مندی را درباره تاریخ پیدایش این کتاب به دست می دهد. نسخه های خطی این کتاب دارای چندگانگی های فراوانی است که کم تر در کتاب دیگری یافت می شود. چشم گیرترین اختلاف های موجود در این نسخه ها به اختلاف در مقدمه، تعداد ابواب، محتوای کتاب، و اختلاف در بخش پایانی کتاب بازمی گردد که باید بررسی شوند.

مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است حدیثی با محتوای عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار از سوی ابن طاووس معرفی شده است. نگارنده این کتاب هیچ گاه مشخص نبوده است. بر این اساس در پژوهش حاضر، با روش تحلیل محتوای کمی و کیفی، عرضه محتوای کتاب به منابع اصیل روایی و تاریخی و عرفانی صورت گرفته تا میزان اعتبار استنادهای آن به دست آید. یافته های مبتنی بر این روش نشان می دهد از صد حدیث ابتدای باب ها هیچ یک در منابع دیگر وجود ندارد و مصباح در نقل آن ها متفرد است؛ از احادیث متن باب ها 68 مورد قابل ردیابی، در منابع دیگر بوده و 45 مورد وجود ندارد؛ و از منقولات غیرمعصومان نیز 12 مورد در منابع دیگر وجود داشته، اما 15 مورد دیگر در کتاب دیگری نیامده است؛ و درمجموع 67 درصد از کل منقولات کتاب در آثار دیگر وجود ندارد. علاوه بر این، در انتساب یک قول به افراد، میان مصباح با سایر کتب اختلافات چشم گیری قابل مشاهده است.

توجه به ارتقاء پایگاه اجتماعی معلمان در جامعه از مهم ترین عوامل موفقیت نظام آموزشی می باشد. با روند گسترش وسایل ارتباط جمعی، افکار عمومی با زندگی اقشار و گروه های مختلف جامعه، ارتباطی تنگاتنگ یافته است. یکی از موضوعات بررسی، تصور معلمان از پایگاه اجتماعی شان است که با کم و کیف شیوه زندگی شان، ارتباط می یابد. هدف از این پژوهش، شناخت تصور معلمان از پایگاه اجتماعی شان نزد افکار عمومی و این که این تصور، چه ارتباطی با سبک زندگی شان داشته است، می باشد. از نظر روش، این پژوهش از نوع پیمایشی- توصیف همبستگی است. داده ها با استفاده از ابزار پرسش نامه جمع آوری شدند. روایی ابزار تحقیق مقدار 784/0 حاصل شد. جامعه آماری در تحقیق حاضر کلیه معلمان شاغل در استان خراسان جنوبی در سال تحصیلی 92-93 بوده است که در مجموع 13256 نفر معلم شاغل (زن و مرد) در مقاطع مختلف تحصیلی را شامل می گردد. حجم نمونه 400 نفر معلم زن و مرد با فرمول کوکران محاسبه گردید. سپس با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، از کل مناطق آموزشی پنج شهر (نهبندان جنوب استان، بیرجند مرکز استان، طبس گلشن غرب استان، قاین شمال استان و درمیان شرق استان) انتخاب و سپس از هر شهر چهار مدرسه (دو دخترانه و دو پسرانه) و از مرکز استان (بیرجند) ده مدرسه انتخاب گردید که در مجموع 26 مدرسه با روش تصادفی ساده انتخاب و سپس در هر مدرسه  تعداد 16 پرسش نامه تکمیل گردید که در نهایت، تجزیه و تحلیل روی 400 پرسش نامه صورت گرفت. برای تحلیل داده ها از آزمون رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. نتایج آزمون رگرسیون چندمتغیره نشان داد که 32/0 از تغییرات متغیر ملاک (سبک زندگی) به وسیله متغیر پیش بین (پایگاه اجتماعی) تبیین می گردد. با توجه به تحلیل یافته ها به نظر می رسد نهادهایی که در اشاعه افکار عمومی نقش مهمی دارند، مانند رسانه های ارتباط جمعی، می بایست در جهت حفظ و گرامی داشت پایگاه اجتماعی معلمان، تلاش نمایند.

زمینه و هدف : هدف از این پژوهش، مقایسه توان هوازی، توان بی هوازی، شاخص توده بدن درصد چربی دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار دانشگاه آزاد اسامی واحد کاشمر بود. روش تحقیق: 30 دانشجوی مرد ورزشکار عضو تیم های ورزشی دانشگاه آزاد اسامی واحد کاشمر و 30 دانشجوی غیر ورزشکار در رده سنی 25 – 20 سال به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردیدند. اندازه گیری توان هوازی به وسیله آزمون آستراند، توان بی هوازی از طریق آزمون پرش عمودی، درصد چربی زیر پوستی به وسیله کالیپر از سه ناحیه سینه، شکم و ران انجام گرفت. شاخص توده بدن آزمودنی ها نیز از تقسیم وزن (به کیلوگرم) بر مجذور قد (متر) محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده توسط نرم افزار SPSS   نسخه 14 و به کمک آزمون تی مستقل ( t - test )  در سطح معنی داری 0/05 > p   انجام گرفت. یافته ها : تفاوت معنی دار آماری بین توان هوازی و شاخص توده بدن دانشجویان ورزشکار و غیر ورزشکار وجود نداشت، در حالی که مقادیر توان بی هوازی ورزشکاران به طور معنی داری ( 0/03= p ) بالاتر از آزمودنی های غیر ورزشکار بود. در مقابل، درصد چربی زیر پوستی غیر ورزشکاران به طور معنی داری ( 0/001= p ) بالاتر از ورزشکاران بود. نتیجه گیری : تمرینات ورزشی در دوره دانشجویی و محیط دانشگاه، موجب بهبود توان بی هوازی و کاهش درصد چربی زیر پوستی در دانشجویان ورزشکار در مقایسه با دانشجویان غیرورزشکار می گردد.

شناخت مناطق مختلف یک حوضه آبخیز (به عنوان یک واحد طبیعی برنامه ریزی) از نظر وقوع فرسایش و شدت آن همواره یکی از مهمترین اهداف کارشناسان منابع طبیعی بوده است. برای رسیدن به این هدف مدل هایی به صورت تجربی ارائه شده اند که هرکدام دارای نقاط قوت و ضعفی می باشند. از جمله مدل هایی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند مدل های Fargas و BLM می باشند که در حوضه ی آبخیز بندره با سطحی معادل40/28 کیلومتر مربع واقع در استان آذربایجان غربی اجرا شده است. مدل Fargas تنها دو عامل فرسایش پذیری نوع سنگ و تراکم زهکشی را در هر واحد سنگی در نظر می گیرد در حالی که مدل BLM شامل هفت عامل فرسایش سطحی، لاشبرگ سطحی، پوشش سنگی سطح زمین، آثار تخریب در سطح زمین، فرسایش شیاری سطحی، آثار رسوبگذاری حاصل از جریان و توسعه ی فرسایش خندقی می باشد که برگرفته از تیپ های فرسایشی می باشد. هدف از تحقیق حاضر بررسی هریک از مدل های فوق در منطقه ی مورد مطالعه می باشد. نتایج حاصل از دو روش نشان داد دو کلاس فرسایش کم و متوسط در سطح حوضه وجود دارد، بطوریکه در روش Fargas و همکاران 72/9% از سطح حوضه دارای شدت فرسایش کم و 27/90% از حوضه دارای شدت فرسایش متوسط می باشد و در روش BLM 63/50% از سطح حوضه ی دارای شدت فرسایش کم و 36/49% از سطح حوضه ی دارای شدت فرسایش متوسط می باشد. همچنین نتایج نشان داد در حدود 206/19% از سطح اراضی با شدت فرسایش کم و 64/54 از سطح اراضی با شدت فرسایش متوسط بوده، بنابراین 85/73% از سطح حوضه مورد مطالعه در روش Fargas و BLM دارای توافق با یکدیگر از نظر شدت فرسایش می باشند.

تصمیم گیری یکی از مهمترین وظایف مدیریت است. یکی از دلایل موفقیت برخی از افراد و سازمان ها اتخاذ تصمیم های مناسب است. از این رو، ضرورت وجود روش هایی علمی که انسان را در این زمینه یاری کند، کاملاً محسوس است. این امر منجر به توجه محققین در دهه های اخیر به «مدل های چند معیاره» (MCDM) برای تصمیم گیری های پیچیده شده است. این روش ها برای تصمیم گیری در شرایطی که معیارهای متضاد، انتخاب بین گزینه ها را با مشکل مواجه سازد، مورد استفاده قرار می گیرد و کاربردهای متعددی در علوم مختلف دارد. هدف از این مقاله بررسی کاربرد مشخصی از این روش ها در برنامه ریزی شهری و منطقه ای یعنی در انتخاب مکان مناسب اسکان می باشد. برای این منظور ابتدا معیارهای لازم جهت مکان یابی شناسایی شد و سپس با استفاده از نظر متخصصان و خبرگان وزن معیارها بدست آمد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که با استفاده از این روش ها می توان مسائلی را که با گزینه ها یا راهکارهای متعددی سروکار دارند مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و اولویت بندی گزینه ها را انجام داد. همچنین نتایج بدست آمده نشان داد روش های تصمیم گیری چند معیاره با توجه به سادگی، انعطاف پذیری، به کارگیری معیارهای کیفی و کمی به طور همزمان و استفاده از چندین معیار سنجش به جای یک معیار سنجش می تواند در بررسی موضوعات مربوط به برنامه ریزی شهری و منطقه ای کاربرد مطلوبی داشته باشد.

از مهمترین مسائلی که در مدیریت حوزه های آبخیز میبایست در نظر گرفت، مشخص نمودن اولویت، نوع و میزان مشکلات در هر یک از زیرحوضه ها در سطح حوزه آبخیز میباشد. در یک حوزه آبخیز به فراخر ویژگیهائی آن مانند نوع تخریب، آب، خاک پوشش گیاهی، میزان تولید رسوب و نحوه استفاده از اراضی می تواند مشکلاتی را به وجود آورد. لذا در این تحقیق با استفاده از مدل MPSIAC میزان رسوب ویژه، با استفاده از روش تحلیل منطقه ای سیلاب میزان رواناب، میزان سطح اراضی زراعی و در نهایت میزان ضریب سیلخیزی به عنوان فاکتورهای از نوع غیرطبیعی و انسانی در سطح زیرحوضه های حوزه آبخیز معروف تعیین شد. سپس برای هریک از فاکتورها میانگین و انحراف معیار بدست آمده و اعداد نرمال شدند و با ماتریس بدست آمده میزان اهمیت هریک از معیار ها، به صورت کمی، در سطح زیر حوضه ها تعیین شد. در نهایت با جمع دامنه کلی تغییرات در سطح هر یک از زیرحوضه ها میزان کمی اهمیت هریک از عوامل در ایجاد مشکلات در هشت اولویت کاری بدست آمد. به طوریکه اولویت اول (از نظر اهمیت) مربوط به زیرحوزه های M3-1 و M3intو اولویت آخر (از نظر اهمیت) مربوط به زیرحوزه M1 می باشد.

جهت شناخت منابع بحرانی رسوبزا در سطح حوزه های آبخیز بزرگ، میتوان براحتی از اطلاعات در دسترس زمینی در مقیاس منطقه ای استفاده کرد. روش تحقیق حاضر جهت کسب ارزیابی های لازم به صورت کمی برای مدیریت محیطی تهیه شده است. لذا تلاش میکند روش Fargas و همکارانش را مطالعه و استفاده نماید. این روش در یکی از زیرحوزه های، حوزه آبخیز حبله رود به نام سنگاب با سطح 71/7684 هکتار در شمال شرقی ایران و در قسمتهای اقلیمی خشک و نیمه خشک ایران واقع شده، اعمال شده است. هدف اصلی از این مدل، استفاده از داده های پایه زمینی که منجر به فرسایش شده و شامل تولید، انتقال و تجمع رسوبات از طریق مسیرهای آبی(آبراهه ها) در سطح حوزه آبخیز، میباشد. این مدل بر پایه انتخاب مناطق همگن تراکم آبراهه و سنگ شناسی بوسیله اتصال واحدهای پایه، سیستم نسبتی بدست می آید. ارزش های تراکم زهکشی بر اساس کلاس فرسایش و سنگ شناسی نیز بوسیله شاخص های فرسایش برگرفته از FAO(1997) نسبت دهی میشوند. ترکیب و کلاسه بندی مجدد نتایج تقریبا پنج کلاس خطر رسوب را بر اساس مدل Fargas و همکارن(1997) بدست می دهد. مزیت این روش اینست که تنها از دو عامل اصلی فرسایش که شامل سنگ شناسی و تراکم آبراهه است، استفاده میکند. بطوریکه این عاملها در نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی در کشورمان ایران وجود دارد. مقیاس نقشه ها 1:50000 بوده و مدل از طریق پایه وکتوری GIS (نرم افزار Arc GIS9.2) اجرا شده است. روش کار مورد آزمون نشان داده است که جهت تحقیقات اولیه برای ارزیابی فرسایش و طرحهای حفاظت خاک در سطح منطقه ای میتواند مفید باشد. همچنین جهت تعیین مناطقی که نیاز به تجزیه و تحلیل های بیشتری داشته و در نهایت مدیریت محیطی قابلیت ارتقاء را دارد.  

فرسایش خندقی یکی از مخرب ترین و پیچیده ترین انواع فرسایش آبی می باشد. برای مبارزه با این نوع فرسایش در ابتدا باید عوامل موثر در توسعه آن شناخته شوند. لذا این تحقیق، در یکی از زیرحوضه های حوزه آبخیز حبله رود به نام ده نمک در اقلیم خشک ونیمه خشک انجام شد. ابتدا با استفاده از عکسهای هوایی مربوط به سال1335 و اندازه گیری طول خندق ها طی مطالعات میدانی سال 1384، میزان رشد طولی خندق ها طی دوره زمانی 1335 تا 1384 بدست آمد. سپس عوامل موثر در رشد طولی خندق ها که بر گرفته از چهار مدل پیش بینی رشد طولی خندق: Thompson، مدل اول سرویس حفاظت خاک آمریکا، مدل دوم سرویس حفاظت خاک آمریکا وFAO بوده اند و شامل عوامل: مساحت حوزه آبخیز بالادست خندق، میزان درصد رس، درصد شیب کف خندق، و همچنین عواملی چون درصد نمک های محلول، میزان درصد سیلت و میزان درصد ماسه در نظر گرفته شدند. در نهایت میزان معنی داری برای هر کدام از عوامل موثر با میزان رشد طولی خندق ها در سطح 95% طی دوره زمانی 1384-1335 بررسی شد. نتایج حاصل از انجام مطالعات آماری حاکی از این است که عواملی چون مساحت حوزه آبخیز بالادست خندق با ضریب همبستگی 0/98، درصد نمک های محلول با ضریب همبستگی 0/97 و میزان درصد رس با ضریب همبستگی 0/96 به ترتیب بیشترین معنی داری را در سطح 95% داشته اند. سپس ارائه مدل با استفاده از عوامل موثر ذکر شده و نرم افزار آماری SPSS از دو روش Enter و Backward صورت گرفت و پتانسیل رشد طولی خندق ها در سال های آتی از طریق مقایسه مقادیر برآورد شده توسط مدل و مقادیر اندازه گیری شده توسط عکس های هوایی بررسی شد. در نهایت با توجه به اختلاف دقت 0.001درصدی بین دو روش Enter و Backward روش Backward پیشنهاد شد.