لیلا فلاحتی

إنّ المواطنه الاجتماعیه وتحدید خصائصها وتوطینها له دور مهم فی تطویر المجال النظری وتحقیق المواطنه الاجتماعیه للمرأه. الغرض من هذه الدراسه هو تحدید المؤشرات والمعاییر المناسبه لقیاس وصول المرأه إلی مکانه المواطنه الاجتماعیه. بهدف التعیین وبعد مراجعه الأدبیات والمقترحات البحثیه باستخدام تقنیه تحلیل المحتوی، تم استخلاص 38 مؤشرًا رئیسیًا ثم تم إعداد استبیان بناءً علیها وباستخدام تقنیه المسح بین الخبراء والمتخصصین فی هذا المجال؛ قد ضمت هذه المؤسسه 30 شخصاً من الأساتذه الجامعیین والإداریین والمخططین والسیاسیین والباحثین ومدیری المنظمات غیر الحکومیه. لقد استخدمت الاختبارات الإحصائیه لمقارنه المتوسطات والتباین من أجل مقارنه النتائج. تظهر نتائج هذه الدراسه أنه فی مجال المواطنه الاجتماعیه علی الصعید العالمی، یمکن تحدید 5 مؤشرات تتضمن التعلیم والتوظیف والصحه والرعایه والخدمات الاجتماعیه، ومن الممکن أیضا اعتبار المشارکه ضمن المؤشرات المحلیه. بالإضافه إلی ذلک، تظهر النتائج أن مؤشر التعلیم والمشارکه الاجتماعیه والثقافیه نالت عنایه المشرعین فی أربعه برامج للتنمیه الوطنیه ومؤشرات التوظیف والصحه فی خمسه برنامج.

با شروع همه گیری بیماری کووید 19، به موازات تغییرات اقتصادی و اجتماعی در جوامع، حوزه خصوصی نیز از این تغییرات بی بهره نمانده است. فشار اقتصادی ناشی از بیکاری هر یک از زن یا مرد در خانواده، افزایش نقش های مراقبت کنندگی در مقابل بیماری، بار نقشی آموزش از راه دور کودکان بر روی والدین به تغییرات متفاوتی در حوزه خانواده به ویژه درمورد نقش های جنسیتی زنان منجر شد. این مقاله با مطالعه تطبیقی داده های کشورهای دیگر در این حوزه و با روش کیفی بر آن است تا برپایه نظریه اخلاق مراقبت در زنان، الگوی فشار نقش های چند گانه ناشی از بیماری کرونا را بر زنان به تصویر کشد. یافته های تطبیقی متفاوت نشان می دهدکه زنان نه تنها در معرض ازدست دادن نقش شغل خود هستند، بلکه با توجه به اخلاق مراقبت در آنان، نقش های والدگری را بیش از گذشته بر دوش می کشند. بنابراین شکاف جنسیتی بزرگی میان زنان و مردان وجود دارد و تفاوتی میان داده های حاصل از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نیست.

جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین کشورهای میزبان مهاجران افغانستان در چهار دهه گذشته بوده و جامعه دانشجویان افغانستانی با اختلاف بسیار، بزرگترین گروه دانشجویان غیر ایرانی در آموزش عالی ایران است. پژوهش پیش رو در پی پاسخگویی به این دو سؤال است که مهمترین موانع و چالش های دانشجویان افغانستانی در مرحله ورود به آموزش عالی ایران چیست و تجربه زیسته دختران دانشجوی افغانستانی در این مرحله چگونه در فرایند انطباق فرهنگی آنان صورت بندی می شود. روش جمع آوری داده ها ترکیبی از منابع اسنادی و کتابخانه ای، مصاحبه نیمه ساخت مند با 71 دانشجوی افغانستانی و مصاحبه با نهادهای ذیر بط بوده و براساس مدل انگیزه های فرهنگ پذیری و تکنیک تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که آموزش عالی ایران با تقویت سرمایه فرهنگی و اجتماعی دختران افغانستانی نقش مهمی در تحرک عمودی آنان داشته است اما مواجهه دانشجویان افغانستانی با مجموعه موانعی که در مرحله پیش از ورود به دانشگاه وجود دارد فرایند فرهنگ پذیری این گروه را تحت تأثیر قرار می دهد. سختی مضاعف کنکور با موضوع شهرها و رشته های ممنوعه، تعدد نهادهای تصمیم گیر در حوزه دانشجویان بین المللی، چالش های بوروکراتیک انتقال از نهاد آموزش و پرورش به نهاد آموزش عالی، ضعف اطلاع رسانی و نبود وحدت رویه در سیاست گذاری های موجود در حوزه مهاجران، تأثیر روابط سیاسی دو کشور و معادلات منطقه ای بر نهاد دانشگاه، چالش شهریه، ابهام در بورسیه های تحصیلی و تأثیر قانون تبدیل وضعیت اقامتی مهاجران در ریزش سهم دختران در آموزش عالی از مهمترین چالش های دانشجویان افغانستانی در ایران می باشد. فرهنگ پذیری ناقص و ناموزون به افزایش برخورد متعصبانه و تشدید سوگیری فرهنگی خواهد انجامید که منافع ملی کشور را تحت الشعاع قرار خواهد داد. این مسئله تبعات متعددی در پی دارد و به راحتی می تواند بر هدف اصلی بین المللی سازی آموزش عالی ایران که در کلیه اسناد بالادستی، مبنی بر تربیت سفیر فرهنگی مورد تأکید قرار دارد؛ تأثیر معکوس بگذارد.

در سال های اخیر، آگاهی مستمر از نیاز به توانمندسازی زنان روستایی به منظور دستیابی به توسعه پایدار افزایش یافته است. از این رو مطالعه حاضر با هدف بررسی نقش توانمندی زنان روستایی در تحلیل عوامل اقتصادی و اجتماعی و موانع فرهنگی مؤثر بر توسعه اجتماعات محلی صورت پذیرفت. جامعه آماری پژوهش زنان روستایی استان چهارمحال و بختیاری می باشد که با استفاده از جدول کرجیسی و مورگان تعداد 384 نفر از آنها از طریق نمونه گیری طبقه بندی انتخاب شد. برای گردآوری داده ها از ابزار پرسشنامه استفاده گردید. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS24 و AMOS22 انجام گرفت. داده های گردآوری شده با استفاده از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل گردید. نتایج مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد بین متغیرهای حمایت اجتماعی، مشارکت اجتماعی و عوامل اقتصادی رابطه مثبت و معنی داری با توسعه اجتماعات محلی و بین موانع فرهنگی با توسعه اجتماعات محلی رابطه منفی و معناداری وجود دارد.

این یک امر پذیرفته شده است که توسعه محصول فرهنگ است و نمی توان جامعه ای را تصور نمود که توسعه یافته باشد اما فرهنگِ آن بسترساز و پشتیبان توسعه نباشد. فرهنگ با شکل دادن قالب رفتاری سازمان و مشخص نمودن هنجارها، نقش مهم و مؤثری بر رقابت پذیری و بهره وری شرکت ها دارد. از سوی دیگر، میزان توسعه یافتگی هر کشور یا منطقه به رقابت پذیری و بهره وری شرکت های آن، به ویژه کسب وکارهای کوچک و متوسط، بستگی دارد. هدف از این مقاله، بررسی علل سهم اندک کسب وکارهای کوچک و متوسط ایرانی از بازار و قدرت رقابت و بهره وری پایین آنها از منظر عوامل فرهنگی است. بدین منظور، از «روش کلینیکیِ» ادگار شاین و نظریهٔ سریع القلم برای بررسی رابطهٔ میان بهره وری شرکت های کوچک و متوسط فعال در صنعت نساجی استان یزد و فرهنگ کارفرمایان آنها استفاده شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون تأیید کرد که بین بهره وری این کسب وکارها و فرهنگ کارکنان آنها از نظر آماری رابطه مستقیم وجود ندارد؛ اما مصاحبه با کارفرمایان این شرکت ها این ایده را تأیید نمود که برخی سیاستگذاری های دولت باعث ایجاد تعارض میان باورها و مفروضات بنیادین آنها و اصول ثابت توسعه شده است.

امروزه توانمندی زنان یکی از مهمترین چالش های توسعه پایدار در قرن 21 به شمار می رود، زیرا توانمندی یک مسأله ضروری در روند تعالی موقعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زنان به ویژه زنانی که در جامعه محروم هستند به شمار می-رود. جامعه آماری پژوهش زنان روستایی استان چهارمحال و بختیاری می باشد که با استفاده از جدول کرجیسی و مورگان تعداد 384 نفر از آنها از طریق نمونه گیری طبقه بندی انتخاب شد. برای گردآوری داده ها از ابزار پرسشنامه استفاده گردید. روایی ظاهری و محتوایی پرسشنامه با نظر پانلی از متخصصان و کارشناسان قبل از پیش آزمون مورد تایید قرار گرفت. پایایی ابزار تحقیق نیز از طریق انجام پیش آزمون بین 30 نفر خارج از نمونه آماری و محاسبه آلفای کرونباخ برای مقیاس-های اصلی پرسشنامه (در دامنه بین 72/0 تا 94/0) ارزیابی و تصحیح گردید. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS24 و AMOS22 انجام گرفت. داده های گردآوری شده با استفاده از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری تجزیه و تحلیل گردید. نتایج مدلسازی معادلات ساختاری نشان داد بین متغیرهای موقعیت در خانواده، حمایت اجتماعی، مشارکت اجتماعی رابطه مثبت و معنی داری با توانمندی زنان روستایی و بین موانع فرهنگی با توانمندی زنان روستایی رابطه منفی و معناداری وجود دارد؛ همچنین، براساس نتایج مدل ساختاری میانجی مشخص شد که متغیرهای عزت نفس و خودکارآمدی در رابطه بین متغیرهای فرهنگی و اجتماعی با توانمندی زنان روستایی دارای نقش میانجی می باشند.

امروزه پارادایم توسعه پایدار بارویکرد نوین در حقوق شهروندی، تلاش دارد حقوق همه جانبه انسان ها به ویژه زنان را در اولویت قرار دهد. مفهوم شهروند در حقوق بهافرادی اطلاق می شود که تابعیت و اقامتکشوری را دارا باشند و به تبع آن از حقوق و مزایایی برخوردار شوند که در قوانینآن کشور به رسمیت شناخته شده است. دراین راستا پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که جمهوری اسلامی ایران در برنامه خود به چه میزان به حقوق شهروندی اجتماعی زنان توجه کرده است؟ برای پاسخ به این پرسش، مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی و به شیوه تحلیل محتوای کمی با نگاهی نظام مند و همه جانبه به بررسی حقوق شهروندی اجتماعی زنان در برنامه های شش گانه توسعه جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که در نظام برنا مه ریزی کشور بهمقوله شهروندی اجتماعی زنان در برنامه ها هر چند به صورت اندک توجهشده است اما این توجه از برنامه اول تا ششم به لحاظ فراوانی اهداف و سیاست ها از یک روند تکاملی برخوردار است، این درحالی است کهاین برنامه ها از کاستی های ساختاری در برنامه ریزی یک پارچه برای تمامی ابعاد حقوق اجتماعی شهروندی زنان برخورداراست. همچنین ابعاد اقتصادی و رفاهی بیش از ابعاد اجتماعی(آموزش، بهداشت و مشارکت) شهروندی اجتماعی زنان مدنظر برنامه ریزان بوده است.

إنّ سنَّ القوانین والسیاسات المتعلقه بالأسره هی من ضمن الإجراءات التی تتخذها الدول فی إطار دعم وحمایه الأسر، وتعزیز دورها ومکانتها الاجتماعیه. وتاریخیا تتأثر القوانین المتعلقه بالأسره بجانبین أساسیین لدی الحکومات هما السیاسات الاجتماعیه والسیاسات السکانیه، بعباره أخری هذه السیاسات إمّا أن تکون متمرکزه حول إیجاد حمایه رفاهیه للأسره أو تهدف إلی زیاده نسبه الإنجاب لدی الأسر. إن الأسر تحظی بکثیر من المزایا والامتیازات خلال فترات الإنجاب کأخذ الإجازات الوظیفیه والمساعدات المالیه للحیاه الیومیه أو إرسال الأطفال إلی دور الحضانه. ویمکن القول إن قانون الإجازه أثناء فتره الإنجاب هو أهم هذه الامتیازات فی هذه القوانین الموضوعه. وهذه الإجازات تشمل أربعه أنواع هی: إجازه الأم وإجازه الأب وإجازه الوالدین وإجازه البیت. إن إجازاه الآباء والذکور هی أحدث هذه الإجازات، وتهدف لحضور الأب لفتراتٍ أطول فی البیت، وبالتالی خلق تواصل عمیق بین الأب والطفل بعد فتره الإنجاب الأولیه، کما أنها تهدف إلی تشجیع الآباء علی المساهمه أکثر فی تربیه الأطفال، والمشارکه فی نموهم والعنایه بهم. یهدف هذا البحث لدراسه سیاسات عددٍ من الدول فی موضوع إجازات الوالدین لاسیما الآباء أثناء فتره الإنجاب. وتعتمد الدراسه منهج المقارنه فی البحث والنقاش. تبیّن نتائج البحث أن الدول الأوروبیه هی الدول الأکثر اهتماما بموضوع الإجازات أثناء فتره الإنجاب، لکن مع ذلک فإنها تواجه کثیرا من التحدیات کمحدودیّه فتره الإجازه، وعدم المساعده المالیه للآباء أثناء الإجازه، وظروف العمل، وکذلک عدم الخبره الکافیّه، وهی تعتبر من أهمّ العراقیل التی تواجه هذه الإجازات.

حوزه مدیریت در نظام آموزش عالی از نخستین حوزه هایی است که ارتباط گیری با دانشجویان و فرایند شکل دهی به ذهنیت آن ها را آغاز می کند. مطالعه این فرایند از دو جنبه ممکن و مهم است: آنچه مدیران، اراده می کنند؛ آنچه مخاطبان برداشت می کنند. اهمیت جنبه دوم، از منظر سیاست گذاری فرهنگی به عنوان لازمه اجرای سیاست ها، جایگاه ذی نفعان در فرایند سیاست گذاری، زمینه سازی برای بهبود سیاست ها، و تنظیم پیشنهادهای سیاستی، همیشگی و محوری است. مقاله حاضر در پی کاوش و بازشناسی نظری دیدگاه و خوانشی است که دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان در مورد مدیریت فرهنگی دانشگاه، به عنوان زیرنظامی از نظام مدیریت دانشگاه، دارند. داده های لازم از طریق روش های مشاهده مشارکتی (مشارکت کننده در نقش مشاهده گر) و مصاحبه (روش هدایت کلیات) گردآوری شده اند. در مصاحبه، 35 نفر از دانشجویان (19 دختر و 16 پسر) و 5 نفر از مدیران فرهنگی دانشگاه، با نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. مصاحبه ها با روش نظام دار (منسوب به استراوس و کوربین) در 4 سطح، تحلیل شدند. در جریان تحلیل، 109 مفهوم، 15 مقوله، و 5 مقوله عمده پدیدار شدند که درنهایت به نظر پژوهشگران، برسازنده سبکی از مدیریت بومی فرهنگی ایرانی، به نام پدرسالاری فرهنگی، هستند. این نوع از مدیریت، در حوزه سیاست گذاری و برنامه ریزی، مبتنی بر برنامه ریزی عمودی، تک بُعدی، و تک جنسیتی، در حوزه هدایت و هماهنگی، مبتنی بر غیرسازی، و در حوزه پایش و نظارت، مبتنی بر نگاهبانی و مراقبت است. سلوک پدرانه، امتیازی است که می تواند این سبک مدیریتی را تعالی بخش، کارآمد، مطلوب، و ارزنده معرفی کند.

هدف این مقاله بررسی این پرسش بود که آیا برنامه های درسی غیررسمی به عنوان یکی از بخش های اصلی برنامه های درسی دانشگاه، از نگاه دانشجویان در تربیت و آماده سازی نیروی انسانی برای اجرای سند برنامه درسی ملی در بخش «حوزه یادگیری فرهنگ و هنر»، موفق بوده است یا خیر؟ جامعه پژوهش شامل تمامی دانشجویان دانشگاه فرهنگیان بود و با روش های اسنادی و مشاهده مشارکتی (مشارکت کننده در نقش مشاهده گر) و مصاحبه (روش هدایت کلیات) انجام شد. در مصاحبه، 35 نفر از دانشجویان دانشگاه و 5 نفر از مدیران فرهنگی دانشگاه، با نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. مصاحبه ها با روش نظام دار منسوب به استراوس و کوربین در 4 سطح مورد تحلیل قرار گرفت. در جریان تحلیل، 695 مفهوم پدیدار شد که ذیل 12 مقوله و در 3 عنوان کلی چیدمان یافتند. جهت تأمین اعتبار داده ها از معیارهای چهارگانه گابا و لینکلن استفاده شد که از چهار معیار باورپذیری، انتقال پذیری، اطمینان پذیری و تاییدپذیری در پژوهش کیفی نام می برند. یافته ها نشان می دهند برنامه درسی غیررسمی دانشگاه فرهنگیان، با کارکردهای مورد انتظار، هم سو بوده و دانشجومعلمان فعال در این برنامه ها، توانمندی لازم برای تحقق کارکردهای یادشده را به شیوه های محسوس و نامحسوس یا مستقیم و غیرمستقیم، دریافت و تجربه می کنند.  

پژوهش حاضر به منظور سنجش تفاوت های جنسیتی و قومیتی در نگرش به نقش های جنسیتی و با استفاده از سنجه متناسب با فرهنگ کشورهای اسلامی طراحی شده توسط خلید و فریزی (2004) صورت گرفته است. حجم نمونه در این مطالعه 400 نفر از دانشجویان دختر و پسر سه دانشگاه دولتی شامل دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه تهران و دانشگاه کردستان است. تکنیک مورد استفاده در این پژوهش پیمایش، و ابزار مورد استفاده پرسش نامه بوده که با شیوه نمونه گیری تصادفی در بین پاسخگویان توزیع شده است. نتایج حاصل از سنجش بیانگر این است که دیدگاه سنتی به نقش های جنسیتی در بین دانشجویان وجود ندارد و نگرش ها در سطح حرفه ای و لیبرال قرار دارد. بین زنان و مردان تفاوت معنادار در نگرش به نقش های جنسیتی وجود دارد بطوریکه مردان نگرش حرفه ای و زنان نگرش لیبرال به نقش های جنسیتی دارند. از نظر قومیتی، نگرش به نقش های جنسیتی در بین زنان و مردان در قومیت فارس و لر دارای تفاوت معناداری است به طوری که در هر دو قومیت، زنان نگرش لیبرال و مردان نگرش حرفه ای به نقش ها دارند. این در حالی است که در قومیت کرد تفاوت معناداری ببن دو جنس وجود نداشته و هر دو جنس نگرش لیبرال به نقش ها دارند. در قومیت ترک هم تفاوت معنادار بین دو جنس وجود ندارد و نگرش هر دو جنس به نقش های جنسیتی حرفه ای و سنتی است.

هدف اصلی این مطالعه بررسی کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان است. بر این اساس در این مطالعه از مدل توسعه یافته سیرجی و همکاران (2010) استفاده شده است. روش پژوهش همبستگی بوده و بدین منظور تعداد 400 دانشجوی دختر و پسر در حال تحصیل در دانشگاه تهران، دانشگاه علامه و دانشگاه کردستان به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان با استفاده از مقیاس طراحی شده سیرجی و همکاران (2010) در سه بعد رضایت از بعد آموزشی، بعد اجتماعی و تسهیلات و امکانات دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از ضریب همبستگی پیرسون و از حیطه معادلات ساختاری در سطح معناداری 05/0 P< استفاده گردید. نتایج حاصل از مطالعه بیانگر تأثیر میزان رضایت از تسهیلات و امکانات دانشگاه در رضایت از بعد آموزشی و بعد اجتماعی زندگی دانشگاهی است. هم چنین نتایج نشان داد رضایت از کیفیت زندگی دانشگاهی تأثیر معناداری در رضایت از کیفیت زندگی کلی دانشجویان دارد. مقایسه دانشگاه ها نشان داد که رضایت دانشجویان دانشگاه های تهران در دو بعد آموزشی و رضایت از تسهیلات و امکانات از دانشجویان دانشگاه کردستان بیشتر است. نتایج مطالعه بیانگر این است که نظام آموزش عالی باید توجه بیشتری به وضعیت دانشگاه های مستقر در استان های دیگر داشته باشد. کمبود امکانات و تسهیلات منجر به کاهش کیفیت آموزش، کیفیت زندگی اجتماعی و در نتیجه کاهش کیفیت زندگی دانشگاهی دانشجویان می شود. پایین بودن رضایت از زندگی دانشگاهی در بین دانشجویان به معنای پایین بودن سطح رضایت از زندگی کلی است که اثرات آن می تواند بصورت افسردگی، ناامیدی و اضطراب در بین دانشجویان دیده شود.

هدف اصلی پژوهش تعیین رابطه جو سازمانی (باز و بسته) مدارس بر سلامت روان و شخصیت هنرآموزان هنرستانهای دولتی شهر کرج بود. بدین منظور تعداد 80 نفر از هنرآموزان هنرستانها در شهر کرج با روش نمونه گیری خوشه­ای تصادفی از بین 8 هنرستان فعال انتخاب شدند و پرسشنامه سلامت روانی (GHQ) و تست شخصیت آیزنگ اجراگردید. جهت تجزیه و تحلیل آماری داده­ها از ضریب همبستگی، آزمون اعتبار آماری ضریب همبستگی و آزمون ضریب تعیین (v). نتایج نشان داد: بطور کلی بین سلامت روان و شخصیت هنرآموزان رابطه معنادار وجود دارد. همچنین در جو سازمانی باز، بین سلامت روان و شخصیت هنرآموزان رابطه معنادار وجود دارد. ولی در جو سازمانی بسته، بین سلامت روان و شخصیت هنرآموزان رابطه وجود ندارد. نتیجه گیری: مطابق با پیشینه پژوهش که از وجود رابطه میان سلامت روان و شخصیت حمایت می کند، در این پژوهش نیز ارتباط میان سلامت روان و شخصیت نشان داده شد.