سعیده سعیدی

در ادبیات نوین مهاجرت حرکت جمعیت های انسانی یک فرایند چندوجهی است و تحرک مکانی افراد در بین فضاها، مکان ها و زمان های مختلف پیامدهای اقتصادی، روان شناختی و سیاسی داشته که موضوع مهاجرت را به یک مفهوم زمینه مند مبدل ساخته است.بر یک مطالعه جامع در حوزه مهاجرت رویه ای دیالکتیکی حاکم است و این حوزه ماهیتی بین رشته ای دارد و حوزه های مختلف به ویژه علوم سیاسی، اقتصاد، علوم انتظامی، جمعیت شناسی و مردم شناسی از منظرهای مختلف به آن ورود پیدا کرده اند و روش های کمی و کیفی را برای فهم این حوزه مورد استفاده قرار داده اند.وقتی مهاجرت به عنوان یک مفهوم فرهنگی تعریف شود، یکی از بهترین رشته ها برای مطالعه، مردم شناسی و بهترین روش برای فهم کنشگران این عرصه، مردم نگاری خواهد بود چراکه مهاجرت و جابجایی ها به صورت فرهنگی تولید می شوند، به صورت فرهنگی ارائه می شوند و تاثیرات فرهنگی می زایند. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که مردم نگاری چگونه می تواند به تبیین حوزه مهاجرت های بین المللی کمک کند و چالش های روش شناختی مردم نگاری مهاجرت چیست؟ این پژوهش براساس 13 سال مردم نگاری و فعالیت میدانی نگارنده در حوزه مهاجرت های بین المللی استخراج شده است. در این نوشتار ملاحظات نظری و رویه های عملی مردم نگاری مهاجرت مورد مداقه قرار خواهد گرفت. وجوه مختلف مردم نگاری کلاسیک و آنلاین در حوزه مهاجرت و همچنین مردم نگاری تک مکانه و مردم نگاری چند مکانه از مباحث مقاله می باشد. همچنین چالش های مردم نگاری مهاجرت از 5 منظر چالش خود میدان، چالش های ورود به میدان، نمونه گیری، تکنیک های جمع آوری داده در مردم نگاری مهاجرت و همچنین اخلاق در پژوهش مردم نگارانه مهاجرت به تفصیل بیان خواهد شد.

هدف: هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی مقایسه اثربخشی کارت های ذهنیت طرحواره ای و اثربخشی مشاوره مبتنی بر توانمندی بر تاب آوری در زوج های متعارض بود. روش پژوهش: طرح پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع کاربردی و شیوه انجام آن نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زوجین مراجعه کننده به مراکز مشاوره منطقه 3 تهران در نیمه دوم سال 1400 بود که به شیوه نمونه گیری در دسترس تعداد 30 زوج انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (هر کدام 10 زوج) و یک گروه کنترل (10 زوج) گمارده شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه تعارض زناشویی MCQ ، مقیاس تاب آوری کانر و دیویدسون (2003)، بسته آموزشی کارت های ذهنیت طرحواره ای تدوین شده توسط طباطبایی فر و همکاران (1401) و مشاوره مبتنی بر توانمندی تدوین شده توسط دربانی و پارساکیا (1401) بود. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که آموزش کارت های ذهنیت طرحواره ای بر تاب آوری مؤثر بود. همچنین مشاوره مبتنی بر توانمندی نیز بر تاب آوری با مؤثر بود و اثربخشی هر دو رویکرد در مرحله پیگیری طبق آزمون تعقیبی بنفرونی پایدار بود. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد میان اثربخشی آموزش کارت های ذهنیت طرحواره ای و مشاوره مبتنی بر توانمندی بر تاب آوری تفاوت معنادار وجود ندارد و هر دو به یک میزان اثربخش هستند (05/0 > p ). نتیجه گیری: بر اساس یافته های موجود می توان نتیجه گرفت که برای افزایش تاب آوری در زوج های متعارض می توان از هر دو شیوه آموزش کارت های ذهنیت طرحواره ای و مشاوره مبتنی بر توانمندی استفاده نمود و میان این دو در تأثیر بر تاب آوری زوج های متعارض تفاوت معناداری وجود ندارد.

نظرات غزّالی در باب علم و معرفت از جهت احاطه به علوم مختلف از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله تفاوت معرفت وحیانی به عنوان یک معرفت خاص که ویژه انبیاء است در مقایسه با علوم بشری و به ویژه علوم دنیوی مشخص شده است. غزّالی  با تقسیم علوم به لحاظ متعلق، روش و غایت به بیان تفاوت علوم پرداخته و برتری وحی را نشان داده است و معتقد است تنها وحی را می توان معرفت نامید. به علاوه این که معرفت وحیانی از دو جهت ارزش دارد یکی اینکه معرفتی یقینی است و دوم اینکه بدون آن نمیتوان به سعادت رسید، لذا جایگزینی ندارد. با این وجود علوم دیگر را بی اعتبار نمی داند. او برای تبیین معرفت نبوی از مفاهیم فلسفی و کلامی بهره می گیرد اما معرفت نبی را در نهایت فراتر از آنها این می داند، این مقاله با اتکاء به روش تحلیلی تلاش دارد تا نگاه غزّالی  را در حوزه معرفت تبیین نماید.

إنّ المسار الصاعد للهجره إلی الخارج لدی النساء المتعلمات فی إیران أصبح خلال السنوات الأخیره معضلاً وتحدیاً أمام صنّاع القرار والمشرعین، یفرض علیهم البحث عن أسباب وجذور هذه المشکله ومحاوله معالجتها بعد الوقوف علی تلک الأسباب والخلفیات. تسعی الدراسه الحالیه إلی مناقشه التأثیر المتزاید للتعلیم العالی فی تسریع مسار الهجره إلی الخارج لدی النساء المتخصصات. ونظراً إلی تحول التعلیم العالی إلی نظام کمی فاقد لروح النشاط القائم علی الفردیه والخصوصیه یجدر بنا أن نتعرف علی هذا المناخ الذی من شأنه أن یزید فی رغبه النساء علی الهجره، ویعزز نوایا الهجره لدیهن. اعتمدنا فی الدراسه علی المنهج الکیفی، وتم جمع البیانات وفق طریقه المقابله شبه المهیکله مع 24 متخرجه من مرحله الدکتوراه أو طالبه جامعیه حاولت بشکل عملی (تسجیل طلب الهجره) الخروج من البلاد والهجره إلی بلدان أخری بهدف التعلیم أو البحث عن فرص العمل. وهناک العدید من الأسباب الفرعیه والأساسیه التی یمکن أن نشیر إلیها فی هذا المجال مثل التعهدات الاجتماعیه لدی الأشخاص فضلاً عن الأسباب الأساسیه کتأثیر وسائل الإعلام مثل الإنترنت وکذلک مستوی الرفاه والإمکانیات العلمیه والحیاتیه فی الدول المتقدمه، وفقدان المساواه الجنسیه فی التقدم والتطور، والاعتماد علی المنهج الکمی فی الترقیه والترفیع فی نظام الجامعات، وفقدان النظام التعلیمی للتوازن بین الحاجات وإمکانیات سوق العمل. فهذه الأسباب مجتمعه هی التی تحث وتشجع الطاقات والمواهب البشریه للتفکیر فی الانتقال الجغرافی والبحث عن تحقیق الأمانی فی مکان آخر تحت مسمی " الخارج". إنّ إعاده النظر فی السیاسات التعلیمیه لوزراه التعلیم العالی والتخطیط المنسجم والمنظم فی إطار الحاجات الاجتماعیه والسیر نحو حاجات سوق العمل والترکیز علی البحث بدل محوریه التعلیم فی الأقسام الجامعیه وإعداد الکوادر الإنسانیه المتخصصه والملتزمه وتعزیز روح التعاون مع النساء المهاجرات والاستفاده من مواهبهن وطاقاتهن وخلق بیئه علمیه خصبه وآمنه للطاقات النسائیه الشابه والسعی لتقلیل وردم الشرخ الجنسی الموجود فی داخل البلاد تساهم فی تخفیف حده مسار الهجره لدی النساء المتعلمات والمتخصصات.

موقتی پنداشتن حضور میلیونی اتباع افغانستان در چهار دههٔ گذشته به عنوان مسئله ای اجتماعی بسترساز چالش های متعددی برای هر دو طرف شده است. این نوشتار به دنبال فهم دلالت های موقعیت پاندمیک کرونا بر تجربه زیستهٔ دانشجویان افغانستانی در چارچوب شناخت کلی تر وضعیت مهاجران افغانستانی ساکن ایران است. جمع آوری داده ها از طریق تکنیک مردم نگاری مجازی بوده و مدل ادغام اردال و اپن بستر نظری این مقاله را شکل می دهد. فرضیهٔ محوری این است که موقعیت همه گیری کرونا تأثیرات گسترده ای بر ابعاد آموزشی، اقتصادی و اجتماعی مهاجران به طورعام و دانشجویان افغانستانی به طور خاص گذاشته است، مهمترین تأثیر منفی این اضطراب اجتماعی در تقاطع با ملیّت، جنسیت و طبقه، فربه شدن نابرابری های آموزشی و جنسیتی در زیست روزمرهٔ مهاجران است. از سوی دیگر مهمترین تغییر مثبت ناشی از موقعیت کرونا، مرئی شدن حضور مهاجران در سطح افکار عمومی و عرصه سیاستگذاری است که زمینه های ادغام ساختاری مهاجران را تاحدی تسهیل نموده است. بحران کرونا با فربه کردن مفهوم هم سرنوشتی دستگاه سیاستگذار را متوجه این موضوع کرده که همه اعضای جامعه در یک قایق سوار هستند و مغفول گذاشتن بخشی از جمعیت کشور برخلاف منافع ملّی بوده و پتانسیل تهدید دارد. در نتیجه، با مرئی کردن حضور میلیونی مهاجران به صورت محدود و قطاعی فرایند ادغام ساختاری مهاجران را تسریع نموده است.

جمهوری اسلامی ایران یکی از مهمترین کشورهای میزبان مهاجران افغانستان در چهار دهه گذشته بوده و جامعه دانشجویان افغانستانی با اختلاف بسیار، بزرگترین گروه دانشجویان غیر ایرانی در آموزش عالی ایران است. پژوهش پیش رو در پی پاسخگویی به این دو سؤال است که مهمترین موانع و چالش های دانشجویان افغانستانی در مرحله ورود به آموزش عالی ایران چیست و تجربه زیسته دختران دانشجوی افغانستانی در این مرحله چگونه در فرایند انطباق فرهنگی آنان صورت بندی می شود. روش جمع آوری داده ها ترکیبی از منابع اسنادی و کتابخانه ای، مصاحبه نیمه ساخت مند با 71 دانشجوی افغانستانی و مصاحبه با نهادهای ذیر بط بوده و براساس مدل انگیزه های فرهنگ پذیری و تکنیک تحلیل مضمون مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که آموزش عالی ایران با تقویت سرمایه فرهنگی و اجتماعی دختران افغانستانی نقش مهمی در تحرک عمودی آنان داشته است اما مواجهه دانشجویان افغانستانی با مجموعه موانعی که در مرحله پیش از ورود به دانشگاه وجود دارد فرایند فرهنگ پذیری این گروه را تحت تأثیر قرار می دهد. سختی مضاعف کنکور با موضوع شهرها و رشته های ممنوعه، تعدد نهادهای تصمیم گیر در حوزه دانشجویان بین المللی، چالش های بوروکراتیک انتقال از نهاد آموزش و پرورش به نهاد آموزش عالی، ضعف اطلاع رسانی و نبود وحدت رویه در سیاست گذاری های موجود در حوزه مهاجران، تأثیر روابط سیاسی دو کشور و معادلات منطقه ای بر نهاد دانشگاه، چالش شهریه، ابهام در بورسیه های تحصیلی و تأثیر قانون تبدیل وضعیت اقامتی مهاجران در ریزش سهم دختران در آموزش عالی از مهمترین چالش های دانشجویان افغانستانی در ایران می باشد. فرهنگ پذیری ناقص و ناموزون به افزایش برخورد متعصبانه و تشدید سوگیری فرهنگی خواهد انجامید که منافع ملی کشور را تحت الشعاع قرار خواهد داد. این مسئله تبعات متعددی در پی دارد و به راحتی می تواند بر هدف اصلی بین المللی سازی آموزش عالی ایران که در کلیه اسناد بالادستی، مبنی بر تربیت سفیر فرهنگی مورد تأکید قرار دارد؛ تأثیر معکوس بگذارد.

در سال های اخیر مهاجرت به تجربه زیسته بسیاری از ایرانیان مبدل شده است. مطالعه دیاسپورای ایرانی پیش درآمد فهم روابط فراملی و همچنین بازگشت به عنوان استراتژی مهاجران در ارتباط با کشور مبدأ است. این پژوهش با تمرکز بر جامعه مهاجران ایرانی در کشور آلمان به دنبال شناخت مختصات دیاسپورای ایرانی است که از خلال آن تصویری جامع از میان ذهنیت مهاجران نسبت به مفهوم وطن، ارتباط با آن و همچنین فهم تعاملات دیاسپوریک ارائه نماید. این مطالعه در چارچوب پارادایم کیفی و با رویکردهای مردم نگارانه به صورت میدانی انجام شده و تکنیک های گردآوری داده ها مصاحبه نیمه ساختار یافته (48 مهاجر ایرانی ساکن آلمان) و مصاحبه متخصصان (9 انجمن فعال مهاجران)، مشاهده مشارکتی و بررسی های اسنادی است. دلایل متعددی همچون زمان مهاجرت، انگیزه های خروج از کشور، تنوع قومیتی، مذهبی، سوگیری های سیاسی و ایدئولوژیک، مرزبندی های نسلی، وضعیت اقامتی، پایگاه طبقاتی و همچنین نحوه ارتباط با کشور مبدأ منجر به پررنگ شدن مرزهای هویتی در میان مهاجران ایرانی شده به طوری که دیاسپورایی ناهمگون، متنوع، پیچیده، چهل تکه و چندلایه را شکل داده است. این مسأله در مصرف فرهنگی مهاجران و همچنین جغرافیایی زدایی از وطن نمود یافته و به ضعف هویت دیاسپوریک و تعاملات درون دیاسپورا منجر شده است. همچنین مفهوم وطن به عنوان برساختی متصور در میان ذهنیت دیاسپورا ایرانی در آلمان سه بعد معنایی عاطفی/فرهنگی، ملی/جغرافیایی و مذهبی/سیاسی داشته و وابستگی مهاجران به وطن در سه سطح وابستگی قوی، وابستگی پاندولی و وابستگی ضعیف قابل تحلیل است.

سرمایه فکری و سرمایه انسانی به عنوان عامل اصلی ایجاد مزیت رقابتی پایدار و محرک اصلی رشد و توسعه جوامع مختلف است. مهاجرت زنان تحصیل کرده و متخصص به عنوان مسئله ای اجتماعی تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر توسعه ملی دارد و در سالهای اخیر روندی رو به افزایش یافته است که نیازمند بررسی و تحلیلی جامع و یکپارچه به منظور دستیابی به مدلی برای مدیریت این موضوع است. در این مقاله تلاش خواهد شد، تا با تاکید بیشتر بر سیاست های جذب و مشارکت استعدادها به عنوان یکی از شاخص های اصلی سرمایه فکری، به ارتباط مفهومی مهاجرت و توسعه زادگاهی پرداخته شود. با توجه به نظریات فراملی گرایی، مهاجران ایرانی در دیاسپورا به عنوان عامل مهمی از عوامل توسعه پایدار، با سرمایه های متنوع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فرصت های گرانبهایی هستند که می توانند با شکل دهی به جریان ارسال پول، تجارب، مهارت ها و دانش روز دنیا، کمک بزرگی به توسعه کشور نمایند. حمایت همه جانبه از مهاجران متخصص به ویژه زنان به عنوان حاملان فرهنگی جامعه و تلاش در جهت جذب آنان به هر طریق ممکن، تضمین کننده توسعه و پیشرفت پایدار جامعه می باشد. پژوهش پیش روی از نظر هدف کاربردی و از نظر روش مطالعه اسنادی است و با تمرکز بر رابطه بین مهاجرت های بین المللی و توسعه پایدار در سرزمین مادری، درصدد آسیب شناسی ارتباط دوسویه و موثر زنان مهاجر در دیاسپورای ایرانی با کشور مبدا می باشد.

لقد شهدت السنوات الاخیره تزایدا ملحوظا فی نسبه عدد المهاجرین إلی أوروبا من باقی القارّات الأخری، ویقع المهاجرون الأفغان فی الترتیب الثانی عالمیا بعد المهاجرین السوریین من حیث الکثره والعدد. ویخاطر المهاجرون الأفغان بأموالهم وأرواحهم فی سبیل تشکیل حیاه جدیده فی أوروبا . وتعتبر ألمانیا أکبر بلد أوروبی یستقطب المهاجرین حیث بلغت نسبه عدد المهاجرین فی عام 2015 أکثر من 1.1 ملیون مهاجر، کما تعرف مدینه هامبورغ الألمانیه باسم " کابول أوروبا" بسبب کثره المهاجرین الأفغان الذین استوطنوا هذه المدینه واستقروا فیها . إن الحیاه المدنیه فی أوروبا لاسیما الدول المتقدمه کألمانیا تختلف کل الاختلاف عما تعارف علیه المواطن الأفغانی فی مجتمعه التقلیدی . وبعد قضاء فتره أولیه فی المخیمات التی تشرف علیها الحکومه تدخل المرأه الافغانیه بشکل تدریجی إلی الحیاه المدنیه فی شکلها الجدید ، وتترک هذه التحولات آثارا جمه علی کیان الأسره التقلیدیه الأفغانیه فی مساهماتها الاجتماعیه ورؤی أفراد هذه الأسر تجاه الحیاه والمجتمع. إن المرأه الأفغانیه المهاجره وبعد دخولها إلی عالم جدید تجد نفسها أمام لغه وثقافه ونظام مدنی جدید فی البلد الذی یستضیفها ؛ ولذا فإنها تواجه أحاسیس ومشاعر نفسیه متناقضه کما تراودها الهواجس إزاء مکانتها الاجتماعیه فی الحیاه الجدیده . وهذه التحولات تؤدی إلی حدوث تغییر فی" تعریفالذات ".إن هذه الدراسه هی دراسهکیفیه تعتمد المنهج الوصفی–الوثائقی،کما أنها دراسه میدانیه منخلا ل القیام بمقابلات مع51 مهاجره أفغانیه فی مدینتی بریمن وهامبورغ الألمانیتین . إن أمورا مثل السن( البیولوجیا والعمر أثناء الهجره) والنوعیه (الذکر أو الأنثی) تترک أثرا کبیرا علی المکانه الوظیفیه والدراسه ولغه المرأه المهاجره. نتائج الدراسه تؤکد أهمیه اللغه باعتبارها مفتاحا للدخول إلی الحیاه المدنیه وتأثیرها علی تشکیل هویه لأولئک المهمشین اجتماعیا . کما أن قوانین الحیاه المدنیه فی البلد المستضیف ترفع من المستوی العلمی للمرأه الأفغانیه وتنمّی قدراتها الذاتیه وبالتالی تنتهی إلی فاعلیه ونشاط المرأه المهاجره فی مختلف مجالات الحیاه .

غزالی، به عنوان یکی از اندیشمندان بزرگ جهان اسلام، نظریه های مهمی در بحث زبان دین ارائه کرده است. او با توجه به مبانی وجودشناختی و معرفت شناختی و رویکردهای کلامی و عرفانی، به مسئله زبان وحی پرداخته است. مهم ترین اثر غزالی که به طور جامع به فهم قرآن اختصاص دارد جواهر القرآن است. غزالی در این اثر، که متعلق به دوران عرفان گرایی اوست، به صورت گسترده ای به فهم باطن قرآن و گذر از ظاهر آن پرداخته است. او با اتکا بر تبیین مخصوصی از ماهیت وحی و نیز با استناد به نظریه تطابق عوالم وجود سعی می کند نشان دهد که وحی چگونه و طبق چه ضوابطی تنزل می کند و حقایق عالم ملکوت چگونه در عوالم پایین تر تمثل می یابند. در گام بعد نشان می دهد که راسخان در علم باید طبق چه میزان و معیاری به درک مقاصد آن نائل آیند. این نظریه که باید آن را نظریه زبان تمثلی وحی نامید، با هیچ یک از نظریه های فیلسوفان دین در باب زبان دین یکسان نیست.

ازدواج زودهنگام یا پدیده کودک همسری به دلایل متعددی از جمله فقر، نابرابری جنسیتی، رویه های فرهنگی سنتی حاکم بر جوامع بشری، بی سوادی و ناامنی در بسیاری از نقاط جهان به صورت گسترده ای رواج دارد که منجر به عدم تربیت صحیح نسل آینده، افزایش میزان طلاق، افزایش نرخ مرگ ومیر مادران و فرزندان و مشکلات بهداشتی شده است. مقاله پیش رو درصدد بررسی مقایسه ای تغییرات الگوی ازدواج زودهنگام در میان مهاجران افغان در مناطق حاشیه ای ایران (تهران) و آلمان (هامبورگ) به عنوان اصلی ترین مقاصد مهاجران افغان در دو قاره آسیا و اروپا است. این پژوهش با رویکرد مردم نگارانه به بررسی متغیرهای وابسته شامل مهاجرت بین المللی، سطح سواد و نقش ساختار قانونی جوامع میزبان در تدوین قوانین کنترل گرایانه بر مؤلفه سن اولین ازدواج در جامعه مهاجران افغان (قوم هزاره) پرداخته است. شرایط زندگی شهری به ویژه در جوامع توسعه یافته به فراگیری آموزش همگانی برای دختران و زنان انجامیده و در کنار کسب مهارت های متنوع و ورود به بازار کار سن ازدواج را افزایش داده است. ﻧﻮع پژوهش کیفی و روش توصیفی- اسنادی ﺑﻮده است. داده های بخش آلمان بر مبنای 5 مصاحبه تخصصی، 34 مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی در میان مهاجران افغان ساکن هامبورگ است و برای جمع آوری داده های بخش ایران از 7 مصاحبه تخصصی و 24 مصاحبه نیمه ساختاریافته با مهاجران افغان در مراکز آموزش پایه مناطق حاشیه ای شهر تهران استفاده شده است. داده ها بر مبنای کدگذاری باز در چارچوب الگوی گوردن (1964) مورد تحلیل محتوا قرار گرفته اند.

دانش علمشناسی یا فلسفه علم فیلسوفان مسلمان، مشتمل بر قواعدی پیشینی و لازم الاجراست که علوم حقیقی برهانی، باید ساختار منطقی خود را از آنها اخذ کنند. بر اساس این قواعد، هر علمی باید موضوعی داشته باشد، در تبیینها از اصول و قواعد برهان تبعیت کند، قلمرو خویش را فقط در مرزهای تعیین شده گسترش دهد و پژوهشهایش فقط به عوارض ذاتیه موضوع معطوف باشد. در فلسفه اولی نکته اخیر مراعات نشده و فیلسوفان به کرات از آن تخطی کردهاند. موضوع فلسفه اولی موجود بما هو موجود است و همه محمول های مسائل آن باید از عوارض ذاتیهآن موضوع باشند، حال آنکه بسیاری از محمول های فلسفی چنین نیستند. بسیاری از فیلسوفان این خلط روششناختی بسیار مهم را مسکوت گذاشتهاند اما برخی دیگر با اقرار و اذعان به آن، راه حلهایی عرضه کردهاند. مهمترین راه حلها دو چیز است: یکی آنکه فلسفه موضوع واحدی ندارد. دیگر آنکه قواعد علم شناختی مذکور، قواعدی استحسانی و ذوقی بوده و متابعت از آنها ضرورت ندارد. در این مقاله، راه حل اول که سابقهای کهن دارد، با اصلاحی اندک، به عنوان راهحلی روزآمد پذیرفته می شود.بر اساس این راهحل، میتوان شاخههای مختلف فلسفه را که هر یک موضوع و مسائل مستقل دارند، به اعتبار وحدت روش و بنیادین بودن مسائل، ذیل عنوان عام فلسفه قرار دارد؛ به همان قیاس که علومی را ذیل عنوان علوم تجربی قرار میدهیم.