محسن حسنی

اهمیت و نقش سرمایه اجتماعی در روند توسعه جوامع، در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از اقتصاددانان قرار گرفته است و یکی از شاخصهای توسعه در نظر گرفته میشود. با وجود این، هنوز در مورد تعاریف و مفاهیم نظری سرمایه اجتماعی و میزان تأثیر آن بر روند رشد و توسعه جوامع، اجماعی وجود ندارد. بدیهی است که برنامهریزی و سیاستگذاری در هر زمینهای، از جمله در سرمایه اجتماعی، به شاخص اندازهگیری نیاز دارد. ولی ساخت شاخص برای سرمایه اجتماعی پیچیده و دشوار است و از این رو، یکی از بزرگترین کاستیهای مفهوم سرمایه اجتماعی، فقدان اجماع درباره سنجش و اندازهگیری آن است . در پژوهش حاضر، تلاش شده است با توجه به محدودیتهای موجود، به جای سنجش و اندازهگیری شاخصهای سرمایه اجتماعی، با بررسی شواهد و آثار آن در جامعه، روند و وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران طی سالهای گذشته بررسی شود. بدین ترتیب که ابتدا با استفاده از روش جایگزین فوکویاما، روند سرمایه اجتماعی از سال 1365 الی 1383 مورد بررسی قرار گرفت. طبق نتایج به دست آمده، برآورد میشود که سرمایه اجتماعی در ایران طی سالهای 1365-1381، کاهش و در سالهای 1381-1383 افزایش یافته است. سپس با استفاده از دادههای طرح پیمایش ایرانیان که دفتر طرحهای ملی وزارت فرهنگ و ارشاد در سال 1379 آن را اجرا کرده است، میزان سرمایه اجتماعی در سال 1379 مورد بررسی قرار گرفت. با در نظر گرفتن فرضهایی، سرمایه اجتماعی در این سال در حد متوسط برآورد شد. در نهایت با فرض اینکه نتایج به دست آمده در خصوص روند سرمایه اجتماعی صحیح است، میزان سرمایه اجتماعی در هر یک از سالهای 1365 الی 1381 نسبت به سال 1379 به دست آمد.

کمیتة فنی سازمان حسابرسی در مفاهیم نظری گزارشگری مالی، محافظه کاری را به عنوان یکی از مؤلفه های کیفی قابل اتکا بودن در نظر گرفته، اما واژة محافظه کاری را به کار نبرده، بلکه از واژة احتیاط به جای آن استفاده نموده است. از آنجا که تعیین سود در حسابداری نسبتاً یک انتخاب بین ترکیب به هنگام و به تأخیر افتادة سودها و زیان های اقتصادی است، اصل محافظه کاری مشروط نیز بعنوان یک روش شناخت زیان به هنگام شناخته شده است. محافظه کاری مشروط، به مفهوم شناسایی به موقع اخبار بد نسبت به اخبار خوب در سود است. در این تحقیق، رعایت معیار محافظه کاری مشروط در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، با استفاده از اطلاعات صورت های مالی 80 شرکت، برای دورة زمانی 1388- 1381 مورد بررسی قرار گرفته است. با بهره گیری از مدل های بال و شیوا کومار (2005)، نشان داده می شود که معیار محافظه کاری مشروط توسط شرکت های نمونه در دورة مورد بررسی، در نظر گرفته نشده است؛ به این معنی که شرکت های نمونه سودهای اقتصادی را سریعاً شناسایی نموده ولی زیان های اقتصادی را به تأخیر انداخته اند. این موضوع می تواند نشان دهندة استفاده از روش های حسابداری جسورانه در شرکت های غیرورشکسته باشد و نشان می دهد که وضعیت گزارشگری شرکت های غیر ورشکسته نمونه مطلوب نمی باشد. این شواهد دلالت بر وجود مشکل نمایندگی و عدم تقارن اطلاعات بین سهامدار و مدیر، در بورس اوراق بهادار تهران دارد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که ساختار قوانین و استانداردها ضعیف است، به طوری که اجازة دستکاری اقلام تعهدی و فعالیت های واقعی را فراهم می آورد.

بر طبق نظریه نمایندگی، یکی از مکانیزم های مهم که برای کاهش مسایل نمایندگی موثر میباشد، استقلال هیات مدیره است. در واقع اعضای هیئت مدیره مستقل ممکن است نظارت بهتری بر عملکرد فرآیند گزارشگری مالی داشته باشند. در نتیجه، هیات مدیره با اعضای بیشتری که مستقل هستند، تمایل بیشتری برای افزایش نظارت دارند و بنابراین انتظار می رود به کیفیت سود نیز افزایش یابد. هدف این مطالعه نیز بررسی این مسئله می پردازد که آیا استقلال هیات مدیر بر کیفیت سود در میان شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران، تاثیر دارد یا خیر؟روش پژوهش مورد استفاده در این مطالعه، روش شبه تجربی با طرح پس رویدادی است، تعداد 272 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1387 الی 1393 بررسی شده است. جهت آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون چند متغیره و داده های تابلویی استفاده شده است. یافته ها بیانگر این است استقلال هیات مدیره بر کیفیت سود تاثیر مثبت دارد. در واقع در شرکتی که شفافیت اطلاعاتی دارند، مکانیسم های شرکتی از قبیل استقلال هیات مدیره باعث افزایش کیفیت سود می شود. همچنین براساس نتایج تحقیق، جریان نقدی و اهرم مالی با کیفیت سود رابطه مستقیم و همچنین ااندازه شرکت با کیفیت سود رابطه معنادار و معکوس دارد.

 مدیران با توجه به انگیزه های گوناگون، درصدد شناسایی سریع تر سودها و به تأخیر انداختن زیان ها و هزینه ها هستند. محافظه کاری محدودیتی است که توانایی و تمایل این رفتار فرصت طلبانه را از مدیران می گیرد. هیات مدیره شرکت به عنوان نهاد راهبری، که نقش هدایت و نظارت بر کار مدیران اجرایی را دارد، از اهمیت بسزایی در هدایت مناسب تر شرکت و ازجمله اتخاذ شیوه های محافظه کارانه تر در زمان بندی شناسایی سودها برخوردار است. هدف کلی تحقیق، تبیین رابطه بین درصد مالکیت مدیریتی با سطح محافظه کاری اعمال شده در گزارشگری مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نمونه آماری تحقیق شامل 111 شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و دوره زمانی تحقیق از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹ است. برای آزمون فرضیه های تحقیق، از رگرسیون خطی ساده استفاده گردیده است که نتایج آزمون فرضیات این تحقیق، درمجموع حاکی از وجود رابطه معنا دار و مثبت بین مالکیت مدیریتی و محافظه کاری حسابداری و همچنین عدم وجود رابطه بین درصد سهام شناور آزاد و محافظه کاری حسابداری هست.

اهداف: هدف این پژوهش، رواسازی و اعتباریابی پرسش نامه نوموفوبیا (NMP-Q) جهت استفاده از آن در ایران بود. مواد و روش ها: این پژوهش، مطالعه ای از نوع همبستگی آزمون بود. شرکت کنندگان در این پژوهش 280 نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه های شهر مشهد درسال 96-1395 بودند که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به ماده های نسخه ترجمه شده پرسش نامه نوموفوبیا (NMP-Q) و مقیاس استفاده آسیب زا از تلفن همراه (COS) پاسخ دادند. جهت بررسی اعتبار بازآزمون، 40 نفر از شرکت کنندگان دو هفته بعد دوباره به سؤالات پرسش نامه پاسخ دادند. در این پژوهش از روش همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. برای تحلیل داده ها، نرم افزار آماری SPSS نسخه 20 و همچنین نرم افزار لیزرل نسخه 8/8 مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از اعتبار بالای پرسش نامه (آلفای کرونباخ برای کل ماده ها برابر 0/921 و برای خرده مقیاس ها بین 0/748 تا 0/885) بود. روایی هم زمان برابر با 0/51 و اعتبار بازآزمون برابر با 0/81 به دست آمد. همچنین نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد همه چهار عامل پرسش نامه اصلی در نسخه فارسی تأیید شدند. نتیجه گیری: طبق نتایج به دست آمده، نسخه فارسی پرسش نامه نوموفوبیا برای استفاده در ایران از روایی و اعتبار مطلوبی برخوردار است.

هدف این پژوهش، بررسی تأثیر تنوع سهام داران و ارزش سهام داران کنترلی بر عدم تعادل سفارشات و اثرات قیمتی سهام: باتأکیدبر نقش تعدیلی رفتار مبتنی بر اعتماد سهام داران بوده است. جامعه آماری تحقیق، شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1393 تا 1397 بود که براساس روش نمونه گیری حذف نظام مند، تعداد 109 شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. تحقیق حاضر درزمره تحقیقات کاربردی قرار دارد و ازلحاظ روش، از تحقیقات همبستگی محسوب می شود. برای جمع آوری داده ها از مراجعه به صورت های مالی، یادداشت های توضیحی و ماهنامه بورس اوراق بهادار بهره گرفته شده است. به منظور تحلیل داده ها، ابتدا پیش آزمون نرمال بودن داده ها (آزمون جارک برا) و سپس از آزمون رگرسیون چندمتغیره برای تأیید یا رد فرضیه های تحقیق (نرم افزار ایویوز) استفاده شده است. نتایج نشان داد رفتار مبتنی بر اعتماد سهام داران؛ میزان تأثیرگذاری تنوع سهام داران و ارزش سهام داران کنترلی بر عدم تعادل سفارشات و اثرات قیمتی سهام را تعدیل می کند.

مسئولیت اجتماعی، تعهد شرکت ها برای اقداماتی است که علاوه بر تامین منافع شرکت، موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورد. بر این اساس، مسئولیت اجتماعی یک تعهد است که شرکت باید در قبال آن پاسخگو باشد؛ به عبارتی، شرکت ها مسئول هستند که از آلوده کردن محیط زیست، اعمال تبعیض در امور استخدامی، بی توجهی به تامین نیازهای کارکنان، تولید کردن محصولات زیان آور و نظایر آن که به سلامت جامعه لطمه می زنند، بپرهیزند. هدف از این پژوهش، بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی راهبردی با عملکرد مالی و ضریب واکنش سود شرکت های عضو بورس اوراق بهادار تهران است. برای این منظور داده های 109 شرکت عضو بورس اوراق بهادار تهران برای دوره 7 ساله از 1389 تا 1396 بررسی شد. برای سنجش مسئولیت اجتماعی راهبردی از شاخص کارول (1979) استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر ضریب واکنش سود، تأثیر مثبت دارد. همچنین، مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام تأثیر معنی داری ندارد، اما بر بازده دارایی ها تأثیر مثبت دارد.

هدف:هدف تحقیق، بررسی تأثیر متغیرهای بنیادی صندوق های سرمایه گذاری بر توانایی مدیر در گزینش مناسب سهام و زمانسنجی دقیق بازار در صندوق های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده است.  روش:قلمرو مکانی تحقیق، صندوق های سرمایه گذاری پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی سال های بین 1388 تا 1397 بوده است. در این تحقیق، متغیرهای بنیادی صندوق های سرمایه گذاری(نسبت مخارج صندوق، لگاریتم گردش پرتفوی، وجه نقد صندوق و جریان صندوق های سرمایه گذاری)، متغیر مستقل و توانایی مدیر در گزینش مناسب سهام وزمان سنجی دقیق بازار، متغیر وابسته در نظر گرفته شد. تحقیق حاضردر زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد، چنانچه طبقه بندی انواع تحقیقات بر اساس ماهیت و روش مدنظر قرار گیرد، روش تحقیق حاضر از لحاظ ماهیت در زمره تحقیقات توصیفی قرار داشته واز نظر روش نیز در دسته تحقیقات همبستگی محسوب می گردد. بر اساس روش حذف سیستماتیک تعداد 86 صندوق به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. به منظور توصیف و تلخیص داده های جمع آوری شده از آمارتوصیفی و استنباطی بهره گرفته شده است. به منظور تحلیل داده ها ابتدا پیش آزمون Fلیمر1، آزمون هاسمن2 و آزمون جارک– برا3 و سپس از آزمون رگرسیون چند متغیره برای تأیید و رد فرضیه های تحقیق(نرم افزار ایویوز4) استفاده گردیده است.  یافته ها: میزان تأثیرمتغیرهای بنیادی صندوق های سرمایه گذاری برتوانایی مدیر در گزینش مناسب سهام و زمانسنجی دقیق بازار در میان صندوق های سرمایه گذاری بزرگ و با عمر طولانی، متفاوت از صندوق های سرمایه گذاری کوچک و با عمرکوتاه است.  نتیجه گیری: به عنوان یک نتیجه گیری کلی و با در نظر گرفتن موارد اشاره شده در ق سمت ادبی ات موض وع پ ژوهش، چن ین اس تنباط م ی ش ود ک ه متغیرهای بنیادی صندوق های سرمایه گذاری بر توانایی مدیر در گزینش مناسب سهام و زمانسنجی دقیق بازار تأثیر گذار است.

هدف تحقیق، بررسی تاثیر آلودگی هوا و عوامل زیست محیطی بر عملکرد مالی شرکتها بوده است. قلمرو مکانی ، شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی، سالهای 1393 تا 1397 بوده است. در این تحقیق، آلودگی هوا وعوامل زیست محیطی، متغیرمستقل و عملکرد مالی شرکتهای بورسی و فرابورسی متغیر وابسته در نظر گرفته شد. تحقیق حاضر در زمره تحقیقات کاربردی قرار دارد و از لحاظ ماهیت در زمره تحقیقات توصیفی قرار داشته و از نظر روش نیز در دسته تحقیقات همبستگی محسوب می گردد. در بخش داده های پژوهش، جمع آوری داده های شرکت های نمونه با مراجعه به صورت های مالی و یادداشت های توضیحی انجام پذیرفت. بر اساس روش حذف سیستماتیک، تعداد 135 شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. به منظور تحلیل داده ها، ابتدا پیش آزمون های Fلیمر، هاسمن و آزمون جارک – برا و سپس از آزمون رگرسیون چند متغیره برای تایید یا رد فرضیه های تحقیق(نرم افزار Eviews) استفاده گردیده است. نتایج نشان داد تاثیرآلودگی هوا و عوامل زیست محیطی بر عملکرد مالی مشتمل بر بازده حقوق صاحبان سهام، بازده سهام، ریسک مالی وتغییرات ریسک مالی در شرکت های بورسی متفاوت از شرکت های فرابورسی است. نتایج می تواند درک و دانش سرمایه گذاران و پژوهشگران حوزه بازار سرمایه را افزایش دهد و در پرتو آن بتوان به شناسایی عوامل دیگری که توانایی توضیح دادن تغییرات عملکرد مالی را داشته باشند دست یافت. نتایج پژوهش در تطابق با مبانی نظری بوده و می تواند به مدیران در مدیریت صحیح و سهامداران در سرمایه گذاری و تعیین سیاست و رویه های شرکت کمک کند.