ایوب امرایی

ایوب امرایی

مدرک تحصیلی: استادیار و مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۹ مورد از کل ۱۹ مورد.
۱.

نقد و بررسی روش مفسران در تفسیر آیه ﴿تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِیهِنَّ... ﴾(اسراء/44)

کلید واژه ها: قرآن کریم سوره اسراء تسبیح عمومی موجودات مفسران اصول و قواعد تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 582 تعداد دانلود : 416
آیه کریمه ۴۴ سوره اسراء، که به تسبیح عمومی موجودات اشاره دارد، بدلیل در بر داشتن ابعاد عمیق کلامی و عرفانی، مباحث فراوان و بعضا متعارضی را میان مفسرین برانگیخته است. برخی مفسرین با استناد به براهین عقلی امکان تسبیح حقیقی برای موجودات را منتفی دانسته و دلالت آیه را بر تسبیح حالی و مجازی اثبات نموده اند که با ظاهر بسیاری از روایات معتبر در تعارض است. از سوی دیگر تنی چند از مفسران معتقدند همه مخلوقات عالم دارای علم، شعور و حیات بوده و مقصود از تسبیح، تسبیح حقیقی است. یکی از راه های کشف معنای حقیقی و صحیح آیه، تفحص از روش تفسیری صحیحی است که بر قواعد و اصول تفسیری استوار باشد. این پژوهش بر آن است تا با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه تطبیقی روش تفسیری تفاسیر معتبر، از مهمترین تفاسیر فریقین در انواع گرایشهای روایی، کلامی و عرفانی کامل-ترین دیدگاه و علل آن را شناسایی نماید. بر این اساس، نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که روش تفسیری علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان به سبب کاربست اصول و قواعد صحیح تفسیری از قبیل «تفسیر قرآن به قرآن»، «تدبر در سیاق آیه»، «به کار گیری روش عقلی در استدلالات کلامی»، «استناد روایی و همسویی دیدگاه با روایات معتبر موجود در ذیل آیه»، جامع ترین روش ها به شمار می آید.
۲.

واکاوی منازعات اهل حدیث با امامیه در مقوله «جامعه سازی»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اهل حدیث امامیه کارکرد حدیث جامعه سازی خلفای عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 984 تعداد دانلود : 171
متوکل (232-247 ق) دو سال پس احراز مسند خلافت، از اندیشه معتزله رخ برتافت و روی به اهل حدیث نهاد و تمامی امور دینی حکومت را به اهل حدیث واگذار کرد. با این رویداد، ضمن حکومتی شدن اندیشه اهل حدیث و سلطه آنان بر ساختار اندیشه دینی، نوعی از داد و ستد فکری- سیاسی میان خلیفه و اهل حدیث شکل گرفت. در این شرایط، امامیه که با انتقال کانون امامت به سامرا مواجه شده بود، در برابر خود شبکه محدثان نقل گرایی را می دید که ضمن شکل دهی به جامعه ی جدید دینی، اعتقاداتشان، پهلو به معارف شیعه می زد. این مقاله در پی پاسخ به چگونگی این رخداد و بازکاوی آن در مفهوم «جامعه سازی» و به عبارتی ساخت جامعه ای نو، آن هم متناسب با فهم خود از آموزه های دینی است. کوشش تحقیق پیش رو، واکاوی تعامل و نزاع های اهل حدیث و امامیه با روش توصیف و تبیین داده های حدیثی-تاریخی و بر اساس نظریه ی «تعامل سیاسی-فرهنگیِ دین و قدرت در عصر دوم عباسی» می باشد. یافته های پژوهش حکایت از تکاپوی جریان اهل حدیث برای جامعه سازی، با تعابیر جدید از مفاهیمی مانند «سواد اعظم»، «جامعه اسلامی» و «دین حداکثری» دارد که اندیشه اهل حدیث را پشتیبانی و تایید می کرد. امامیه نیز با بهره گیری از پردازش حدیث، تبیین حدیث و شرح شبکه امامت شیعی، به کارزار این رویداد فرهنگی رفت. 
۳.

تبارشناسی واژه «روح» در زبان های سامی با تأکید بر کاربردهای آن در قرآن کریم و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عهدین زبان شناسی تاریخی تطبیقی روح القدس اشعار جاهلیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 69 تعداد دانلود : 905
واژه ی «روح» به دلیل ارتباط با عالم غیب، امر خلقت، نزول و دریافت وحی و حقیقت وجودی انسان، یکی از کلمات مهم در قرآن کریم و روایات اسلامی به شمار می آید. وسعت کاربرد و چند معنایی کلمه «روح» در زبان های آفروآسیایی و در کتب عهدین موجب می گردد که سیر تاریخی تطور معنایی این کلمه بررسی و با کاربرد آن در قرآن کریم مورد مقایسه قرار گیرد. در این پژوهش به روش زبان شناسی تاریخی تطبیقی به بررسی ریشه این واژه در زبان های سامی و در متون عهد عتیق و جدید پرداخته شده، مصادیق و وسعت کاربرد آن با ادبیات جاهلی و قرآن کریم مقایسه شده است. نتیجه پژوهش از سامی بودن اصل این واژه حکایت دارد چرا که در سه زبان عبری، سریانی و عربی با ساختاری تقریبا مشابه و معانی یکسان آمده است. اصل معنای این کلمه «جریان و وزیدن» است که در آن دو عنصر مهم «عامل حیات بودن» و «نشأت از یک مبدأ» نهفته بوده که با نزول قرآن کریم و سپس اتصال صفت «القُدُس» به آن، دامنه ی معنایی این واژه محدود شده است.
۴.

Exploring the Effects of Dynamic Assessment on Improving Iranian Quran Learners’ Recitation Performance(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 480 تعداد دانلود : 789
Although Dynamic Assessment (DA), rooted in Vygotsky’s (1978) Zone of Proximal Development (ZPD) notion, has been extensively researched in teaching English as a foreign language, it has remained largely unexplored in teaching Arabic as a foreign language. To bridge this long-lasting gap, this study purports to investigate the effects of DA on improving Iranian Quran learners’ recitation performance. For this purpose, two intact grade 7 classes were selected at a public high school in Borujerd city, Iran, and were assigned randomly as DA group (n=21) and non-DA group (n=23). Later, they went through a pre-test, intervention (offered based on the principles and procedures of DA for the DA group and held in 15 sessions), immediate post-test, and delayed post-test. The collected data were analyzed through a one-way ANCOVA. Findings documented that the DA group outperformed the non-DA group on the immediate post-test. Additionally, the results evidenced that the DA group outweighed the control group on the delayed post-test. The study ends with proposing some implications in consistent with the tenets of Sociocultural theory.
۵.

بررسی تحلیلی آراء مفسران فریقین در مورد آیه «لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ» (انبیاء/ 23)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 23 سوره انبیاء حکمت مالکیت سیاق آلهه مملوک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 414 تعداد دانلود : 874
مفسران در تفسیر برخی از آیات قرآن کریم، آراء مختلف و گاه متعارضی را ذکر کرده اند. یکی از این آیات، آیه «لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ» است که از جهات مختلف، معرکه آراء است. این موارد شامل «سیاق»، «زمان تحقق»، «اعراب»، «مرجع ضمایر»، محتوای «ما» در «عَمَّا یَفْعَلُ»، «نوع سؤال»، «چرایی بازخواست نشدن» در «لا یُسْأَلُ»، و «چرایی بازخواست شدن» در «وَهُمْ یُسْأَلُونَ» می شود. پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب، شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل کیفی و توصیفی محتوا در ارزیابی داده ها، به بررسی و تحلیل دیدگاه های مفسران در خصوص بخش های مختلف آیه پرداخته است. برایند این مقاله چنین شد که برخی از دیدگاه ها در جهات یادشده قابل نقد هستند و مناسب ترین تفسیر برای آیه، عدم بازخواستِ توبیخی خدای متعال به خاطر مالکیت او و بازخواست توبیخی آلهه به خاطر مملوک بودن است.
۶.

بازنمایی عناصر طبیعت در قرآن کریم از دیدگاه زبان شناسی زیست محیطی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 573 تعداد دانلود : 386
سیر کنونی افزایش نابرابری محیط زیستی، روند تخریب آن و فرهنگ مشوق مصرفِ بیشتر، لزوم تغییر در نگرش را طرح می-کند. لازمه این تغییر ظهور جامعه ای است که داستان های گفتمانی خود را تحلیل کرده است، می شناسد و در پی تغییر آنهاست. پناه بردن به داستان های گفتمانی موردنظر کتاب های مقدس از جمله قرآن کریم زمینه تغییر نگرش را فراهم می-کند. پرسش اساسی این تحقیق پرسش از داستان محوریت انسان در طبیعت است؛ رابطه انسان با طبیعت و هر دو آنها با خداوند در قرآن کریم چگونه است و این روابط چگونه در زبان قرآن نمود یافته اند؟ عنوان "داستان" در اینجا از نوع داستان-های معمول رمان ها و حکایات نیستند، بلکه ساختارهای شناختی در پس گفتمان هاست. فرض اولیه این پژوهش این است که عدم توجه به معنویت در ارتباط میان انسان و محیط زیست ریشه بسیاری از ویرانی ها و تباهی هاست. روش تحلیل زبانی نیز سازوکار موردنظر زبان شناسی زیست محیطی است. نتایج تحلیل نشان می دهد که در متن قرآن کریم جهان بینی توحیدی حاکم است که بر اساس آن انسان به عنوان امانت دار در طبیعت شناخته شده حق دخل و تصرف بی قید و شرط در اجزای آن را ندارد. بر اساس سازو کار های زبان شناختی، معین گردید که همه عناصر طبیعت واجد ارزش ذاتی و اخلاقی هستند. نوآوری تحقیق حاضر در این است که با اتخاذ رویکرد زبانی خاص و با تحلیل گفتمان به این نتیجه دست یافته است.
۷.

بررسی سبک شناسانه سوره مبارکه غاشیه

تعداد بازدید : 894 تعداد دانلود : 614
ازجمله جنبه های اعجاز قرآن کریم، ظرافت های بلاغی در آیات این کتاب آسمانی است که از دیرباز مورد توجه علما و دانشمندان علوم قرآنی بوده است. یکی از مباحث بلاغی قرآن کریم سبک شناسی است که با بهره گیری از دستاوردهای علم بلاغت به بررسی جلوه های سبکی موجود در قرآن کریم می پردازیم. سوره «غاشیه» به مثابه یکی از نمونه های بارز زبانی نظام مند، مشحون از نشانه های کلامی است که کلمات متجانس آفریننده ضرب آهنگ درونی آیات و فواصل آیات به موسیقی بیرونی آیات می انجامد. در این پژوهش براساس تحلیل زبانی در سه سطح آوایی، واژگانی و دستوری به سبک شناسی سوره غاشیه پرداخته می شود. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی_تحلیلی می کوشد تا نشان دهد که ویژگی های زبانی در آیات قرآن کریم است که موجب تغییر سبک در آیات در سطوح مختلف می گردد. به کارگیری تکنیک های تکرار، سجع، جناس، مراعات النظیر و تضاد علاوه بر آهنگین ساختن خویش بر ظرافت بلاغی نیز تأکید دارد. در واقع این ویژگی های سبکی سبب تناسب مفاهیم و آهنگین ساختن این سوره مبارکه شده است
۸.

مقایسه تحلیلی آراء مفسران درباره قتالدر آیه «قاتِلُوا الَّذینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّار»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آیه 123 توبه آیات جهاد جهاد ابتدایی جهاد دفاعی کفار هم مرز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 166 تعداد دانلود : 719
یکی از مسائل چالش زا در قرآن مجید، بحث در خصوص «قتال» است که همواره معرکه آراء مختلف و متعارض بوده است. در آیه: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّار» که مضمون محوری آن قتال با کفارِ هم مرز است، دیدگاه های مفسران نیز گوناگون و متعارض بوده و عملاً فهم آن را دشوار کرده است. پژوهش حاضر با هدف دست یابی به تفسیر صحیح از «قتال» در این آیه و با استمداد از روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل کیفی و توصیفیِ محتوا در ارزیابی داده ها، در صدد برآمده تا نخست آراء مفسران مشهور در این خصوص را گردآوری، مقایسه و تحلیل نموده و سپس دیدگاه برگزیده را عرضه کند. نتیجه این مقاله آن است که از بین آراء مورد بررسی، نظریه دلالت آیه بر گسترش اسلام از طریق جهاد ابتدایی با حکومت های معاندِ هم مرزِ با جامعه اسلامی، مناسب ترین تفسیر محسوب می شود.
۹.

واکاوی قرآنی -تاریخی ابعاد جنگ نرم در جامعه مسلمانی صدر اسلام(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قرآن کریم پیامبر اعظم (ص) تاریخ صدر اسلام جنگ سخت جنگ نرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 150 تعداد دانلود : 214
ظهور پیامبران همواره با چالش ها و مخالفت هایی در قالب های گوناگونی از مواجهه نظامی تا جریان نفاق روبه رو بوده است. این موضوع در نخستین جامعه اسلامی به صورت آشکار وجود داشته است و بخشی از آیات قرآن کریم به ابعاد سخت و نرم آن اختصاص یافته است. جنگ نرم به معنای توانایی شکل دادن به باورها و کشش های دیگران و هدایت رفتار آنان، بدون بهره گیری از زور است. این پژوهش درصدد است پس از مفهوم شناسی جنگ نرم و تبین ابعاد و شاخص های آن، مصادیق جنگ نرم را در چهار زمینه فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی در جامعه مسلمانی صدر اسلام بر اساس شواهد قرآنی و مستندات تاریخی به شیوه وصفی تحلیلی تبیین کند.
۱۰.

تحلیل مفهوم ماده «فکه» در قرآن کریم و ارزیابی برگردان آن در ترجمه های معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: واژه شناسی ماده «فکه» فاکهه ترجمه قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 158 تعداد دانلود : 847
یکی از واژگان پرکاربرد قرآنی که از سوی لغویان و مفسران مورد توجه قرار گرفته، ماده «فکه» به همراه مشتقات آن است. به موازات همین اختلاف معنایی، مترجمان قرآن نیز در بیان معنای واژه فکه گوناگون عمل کرده اند. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی و با هدف دستیابی و یافتن دیدگاه صحیح در خصوص معنای ماده «فکه»، به گردآوری، تحلیل و ارزیابی دیدگاه های لغویان و مفسران پرداخته و سپس بر اساس خروجی نهایی، ترجمه های آیتی، الهی قمشه ای، خرمشاهی، رضایی، صفوی، فولادوند، مشکینی، و مکارم شیرازی را از جهت توفیق یا عدم توفیق در معادل یابی این ریشه ارزیابی نموده است. برآیند پژوهش حاضر این شد که اصل معنایی و مفهوم لغوی این واژه به ترتیب «گشودن میان یک چیز با پر کردن چیزی لطیف» و «شادی زیاد به همراه غرور» بوده که در مصادیق مختلفی مانند «میوه» و «شوخ طبعی» به عنوان اسبابی برای ایجاد آن معنا به کار می روند. عملکرد ترجمه های یادشده، برای مشتقات مختلف ماده «ف ک ه» نیز متفاوت است؛ در برخی موارد، مانند انتخاب معنای «میوه» برای «فاکهه»، عملکرد آن ها موفقیت آمیز است؛ لیکن در برخی دیگر، مانند معنای «فاکه»، عملکرد مترجمان ضعیف ارزیابی می گردد.
۱۱.

On the Effect of Semantic-Structural Elaboration on Qur’anic Reading Efficiency of Intermediate Learners(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: Qur’anic Roots Qur’anic Semantics Qur’anic Reading fluency Comprehension

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 138 تعداد دانلود : 503
Arabic, as the only medium of performing religious rituals, is a widely used language in Islamic communities. Amongst uses of Arabic, reading and recitation of the Holy Qur’an enjoy a critical position. Accordingly, many religious schools have invested in teaching Qur’an and its required skills. Research findings have shown that Qur’anic teaching follows a traditional procedure in theory and practice. Considering the importance of conducting applied linguistics studies on teaching Qur’anic reading, the current research was an attempt to investigate the effect of semantic-structural elaboration of Qur’anic reading efficiency, encompassing reading reaction time, fluency, and comprehension. To this aim, an intact group of intermediate Qur’anic learners was selected through non-random convenience sampling and an experimental (pretest/intervention/posttest) design was employed in which the group underwent three different experiments. After raising awareness on five frequent Qur’anic roots and their derivations that occurred in different Qur’anic verses, tests were administered and parametric data were collected and analyzed through SPSS. Research findings revealed that intervention adversely affected reaction time by a significant increase (t (24) = -12.067, p < 0.000.) while promoting reading fluency and reading comprehension (t (24) = -9.643, p < 0.000, and t (24) = -6.914, p < 0.000, respectively). It was suggested that, though semantic-structural elaboration significantly increases learners’ knowledge of semantic, syntax, and morphology and promotes language skills, form-focused instruction is cognitively demanding and must be done with due caution. These findings could have implications for Qur’anic teachers, learners, and applied linguists in general.
۱۲.

نقش استعاره در فرهنگ کاوی زبان؛ مطالعه موردی استعاره «دنیا به مثابه بازار» در قرآن کریم از دیدگاه زبان شناسی شناختی- فرهنگی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن کریم استعاره مفهومی فرهنگ سازی دنیا بازار زبان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 701 تعداد دانلود : 160
در سال های اخیر زبان شناسی شناختی خاصّه بُعد فرهنگی آن زمینه تحقیق و پژوهش در جنبه های مختلف زبان را فراهم آورده است که از آن میان” استعار ه مفهومی” ابزاری راهگشاست؛ بدین صورت که از میان مفاهیم و ابزارهایی (نظیر "طرح واره های شناختی" و "مقوله های شناختی") که زبان شناسی شناختی برای تحلیل های زبانی بدست می دهد، استعاره های شناختی ابزاری برای تحلیل هر متن و از آن جمله متون کتاب های مقدس فراهم می آورد. چارچوب نظری پژوهش حاضر الگوی زبان شناسی فرهنگی مورد نظر شریفیان(2017) است که در آن، استعاره مفهومی نوعی ابزار تحلیل فرهنگی محسوب می شود. زبان و روش قرآن کریم عرفی و فرا عرفی است و بدیهی است که دلالت های قرآن نیز بدین گونه اند تا با قسم عرفی آن بتوان مفاهیم مورد نظر را برای عموم مخاطبان تبیین نمود. با لحاظ نمودن فرهنگ سازی استعاره ها و همچنین استفاده عرب از این بلاغت بیانی، خداوند متعال در قرآن کریم جهت تغییر الگوهای ذهنی و رفتاری انسان ها، نه تنها این صنعت را تخطئه نکرده، بلکه آن را تأیید نموده است. در این پژوهش یکی از استعاره های مفهومی قرآن کریم یعنی "دنیا بازار است" مورد بررسی قرار گرفته است. پرسش های اصلی تحقیق عبارتند از این که استعاره دنیا به مثابه بازار به چه تعداد و به چه هدفی در قرآن کریم به کاربسته شده است و بسامد وقوع و رخداد آن در چه نوع از سوره هایی بیشتر است و با استفاده از مبانی زبان شناسی شناختی- فرهنگی چه تبیین هایی می توان برای طرح آن در این کتاب ارائه کرد. روش تحقیق هم تحلیل محتوا (به منظور تخمین و سنجش میزان بسامد وقوع این استعاره در متن قرآن کریم) و هم تحلیل کیفی (به منظور ارائه تبیین های فرهنگی- شناختی در دلایل به کارگیری این استعاره در متن قرآن کریم) است. پیکره تحقیق تمام آیات قرآن است. آیات حاوی عناصر واژگانی مربوط به بازار و کسب و کار استخراج شده اند و بسامد وقوع این استعاره در هریک از این سوره ها تعیین شده است. نتایج نشان می دهد که 2/2 درصد آیات قرآن حاوی چنین استعاره مفهومی هستند. همچنین یافته ها نشان می دهند که تعداد این استعاره ها در سوره های مدنی بیشتر از سوره های مکّی است، چراکه با توجه به نقش و اهمیت بازار و تجارت در زندگی و حیات اعراب در صدر اسلام و نیز به طور کلی با توجه به اهمیت آن در تأمین نیازهای فیزیولوژیک انسان عامل تحولات تاریخی- اجتماعی در یک سرزمین را می توان به مثابه متغیری مستقل لحاظ کرد.
۱۳.

ویژگی های نظام قانون گذاری قرآن در حوزه خانواده با رویکردی به تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: المیزان خانواده فطرت فلسفه حقوق قرآن کریم مصالح و مفاسد احکام نظام حقوقی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 56 تعداد دانلود : 60
از آنجا که خانواده واحد بنیادی جامعه اسلامی است، مورد توجه شرع مقدس اسلام بوده و جهت حفظ قداست و استواری خانواده، احکام و قوانینی تشریع و وضع شده است. قرآن کریم، آیات فراوانی را به خانواده و احکام مربوط به آن اختصاص داده است. آنچه مهم است، شناخت اصول و ویژگی های نظام قانون گذاری قرآن کریم در حوزه خانواده است که پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با محوریت تفسیر المیزان، به دنبال تبیین آن است. با توجه به بیانات علامه طباطبایی ذیل آیات مربوط به احکام خانواده در قرآن کریم، نظام حقوقی قرآن دارای ویژگی های ذاتی «کلیت» و «دائمی» بودن است. توجه به اقتضائات فطری، امضای عرف عقلا، تقیید قوانین خانواده به اخلاقیات و بیان مصالح و مفاسد احکام، از ویژگی های بارز نظام قانون گذاری قرآن در حوزه خانواده است.
۱۴.

تحلیل فقهی حقوقی برخی اسباب معافیت از مسئولیت مدنی در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ضمان اقدام احترام اعمال حق احسان علل موجّهه علل رافع مسئولیت مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 451 تعداد دانلود : 902
بر مبنای محترم بودن شئونات اشخاص، هر نوع تعرض به تمامیت جسمانی، حیثیت معنوی و اموال و اعراض اشخاص ممنوع است و اصولاً هر نوع زیانی، اعم از مادی و معنوی، در قلمرو اموال و اشخاص، با حکم وضعی ضمان مواجه است. هیچ کس حق اضرار به غیر ندارد و در صورت ایراد ضرر، موظف به جبران ضرر است. در عین حال، مواردی وجود دارند که در صورت تحقق، مسئولیت مدنی فاعل زیان برطرف، و او از جبران زیان معاف می شود که ممکن است ذیل علل موجهه فعل زیانبار یا اسباب معافیت از مسئولیت مدنی قرار گیرد. عناوین متعددی در قرآن وجود دارند که بر معافیت از مسئولیت دلالت دارند. دفاع مشروع، اعمال حق، اثبات حق و تظلم خواهی، احسان، اعمال مجازات از این جمله است. بر اساس تحلیل آیات مربوط، به نظر می رسد زوال عنصر احترام در هر کدام از عناوین یادشده (به طور مستقیم یا غیر مستقیم) و اخلال در تحقق «موضوع ضمان»، عامل موجهه فعل زیانبار و دلیل معافیت از مسئولیت مدنی است و تلقی غالب موارد به مثابه خروج تخصصی از شرایط ضمان، موافق تحلیل حقوقی است.
۱۵.

بررسی رویکرد لغت شناسان به کاربرد واژگان اضداد در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قرآن کریم تفسیر ادبی لغت شناسان مفردات اشتراک لفظی اضداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 874 تعداد دانلود : 741
یکی از موضوعات قابل بررسی در بحث اشتراک لفظی در زبان عربی، کلماتی هستند که بر دو معنای متضاد دلالت دارند. برخی محققان از قدما و متاخران از وجود این کلمات در زبان عربی دفاع کرده و برخی دیگر در صدد انکار یا محدود نمودن دایره آن ها برآمده اند. از آنجا که وجود چنین کلماتی در قرآن کریم به جهت اشتمال بر دو معنای متضاد می تواند موجب برداشت های متفاوتی از آیه گردد، توجه به نقش تفسیری آن ها و رویکرد مفسران ادیب و لغت شناس، از نظر قبول یا رد، دارا بودن معنای ضد، ضروری است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، رویکرد نظری لغت شناسان راجع به این کلمات را بررسی و ضمن معرفی کلمات مشهور در کتب اضداد، نقش تفسیری و معانی لغوی هر یک از آنها را مورد بررسی قرار داده است.    نتایج به دست آمده نشان می دهد که لغت شناسان تعداد قابل توجهی از این کلمات را با طرح دلایل ادبی و لغوی از دایره کلمات اضداد خارج می نمایند. بر اساس نظر محققان و نیز با توجه به بررسی لغوی و تفسیری این کلمات در آیات قرآن کریم، می توان گفت که "پیدایش ضدیت در معانی کلمات اضداد"، پدیده ای است که در اثر عوامل مختلفی به کلمه عارض شده و توجه به کاربرد کلمه در جمله و قراین و سیاق موجود در کلام، نقش مهمی در دریافت مقصود چنین کلماتی دارند.  
۱۶.

رهیافتی بر تبیین قناعت و نقش آن در اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن کریم و روایت ها

کلید واژه ها: قناعت اقتصاد اقتصاد مقاومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 145 تعداد دانلود : 142
پژوهش پیش رو درصدد است با بهره گیری از آیه ها و روایت ها به روش تحلیلی _توصیفی، نقش و جایگاه قناعت را به عنوان یکی از مهم ترین فضیلت های اخلاقی در سیاست اقتصاد مقاومتی از دید منابع اسلامی تبیین کرده و به این پرسش پاسخ دهد که قناعت چه جایگاهی در آیه ها و روایت های اسلامی داشته و چه ارتباطی با اقتصاد مقاومتی دارد؟ فرضیه تحقیق پیش رو آن است که این فضیلت اخلاقی براساس نتیجه های مطلوبی که در پی دارد، می تواند شاخص مهمی در تحقق هدف های اقتصاد مقاومتی باشد. با بررسی آیه ها و روایت ها محقق شد مواردی مانند خانواده، فرد، شناخت و باورها از جمله مهم ترین عامل های پدیدآمدن و تقویت قناعت در زندگی بوده که در صورت تحقق، نتیجه های مطلوبی مانند بی نیازی، رضایت مندی، سلامتی دین و بدن، عفت، زهد، هدایت و رستگاری را در پی خواهد داشت. در اقتصاد مقاومتی مهم ترین اقدام، اصلاح الگوی مصرف خانواده است. از طرفی الگوی مصرف در اسلام تحت عنوان قناعت مطرح شده که نتیجه ها و آثار مطلوبی مانند رضایت و خشنودی خداوند متعال، رسیدن به رفاه اقتصادی، سعادتمندی و هدایت یابی و سلامتی جسم و جان را در پی دارد. هم چنین از دید نظریه اقتصادی قناعت از یکسو از راه افزایش پس انداز، منابع کافی را برای تأمین مالی سرمایه گذاری و تقویت تولید و اشتغال فراهم می کند و از طرف دیگر با تأمین منابع بیشتر برای عقد قرض الحسنه می تواند نیازهای مصرفی اقشار کم درآمد را تأمین کند و در نتیجه می تواند نقشی اثرگذار در کاهش فقر، بهبود توزیع درآمد و افزایش رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری ایفا کند.
۱۷.

تفسیر المیزان و قرائتی دیگر از فلسفه تاریخ جهت پیشرفت اجتماع(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: پیشرفت اجتماع فلسفه تاریخ قرآن تفسیر المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 778 تعداد دانلود : 970
پیشرفت اجتماع و نیل جوامع و تمدن ها به سعادت و کمال، آرزوی دیرینه بشر است. «اندیشه پیشرفت» از سوی متفکران علوم انسانی تعاریف گوناگونی داشته و مصادیق مختلفی را شامل شده است. تکوین و قدرت نفوذ اندیشه پیشرفت اجتماع، نیازمند ابتنای آن بر مبانی نظری استوار و محکمی مانند «فلسفه تاریخ» است. «ماهیت تاریخ» و «عوامل محرک تاریخ» دو مؤلفه مهم فلسفه تاریخ به شمار می آیند. فیلسوفان تاریخ و جامعه شناسان، «ماده» را ماهیت و موضوعاتی مانند: (نژاد)، (عوامل جغرافیایی)، (نظریه الهی)، (قهرمانان و (اقتصاد) را از مهم ترین عوامل محرک تاریخ بر شمرده اند.این نگاشته بر آن است تا بر اساس تفسیر شریف المیزان و با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، یکی از مهم ترین اقسام مبانی نظری «اندیشه پیشرفت اجتماع» یعنی «فلسفه تاریخ» را مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد و با ارائه ادله مهمی، «اختلاف» را به عنوان ماهیت و «دین» را به عنوان عامل محرک تاریخ معرفی نماید.
۱۸.

روش قرآن کریم در نهادینه سازی عفاف و حجاب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حجاب عفاف جامعه قرآن کریم ترتیب نزول روش نهادینه سازی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن در اسلام حجاب و عفاف
  2. حوزه‌های تخصصی مطالعات زنان زن در اسلام جایگاه زن
تعداد بازدید : 370 تعداد دانلود : 862
با چینش آیات مربوط به «عفاف» و «حجاب» بر اساس روایات معتبر ترتیب نزول سور، روش قرآن در نهادینه سازی حجاب و عفاف در جامعه ی عصر نزول کشف می شود. قرآن کریم در اولین مراحل تعلیم خود در سوره های مکی به ایجاد نوعی بینش و معرفت بنیادی درباره ی این دو مفهوم و سپس به فرهنگ سازی به صورت گسترده و مستمر در نهادینه سازی حجاب و عفاف پرداخته است. پس از آن در سال های نزول قرآن در مدینه و هنگامی که افکار عمومی برای پذیرش قوانین آماده شد با روش قانون-گذاری به تشریع قوانینی درباره ی چگونگی التزام مسلمانان به احکام مربوط به حجاب و عفاف پرداخت. با تحلیل روش های به کار رفته در قرآن کریم در این باره می توان به برخی از راهبردهایی که هر یک از نهادهای آموزشی، فرهنگی و قانون گذار جامعه با استمداد از آنها می توانند این دو رفتار را در جامعه نهادینه سازند پی برد
۱۹.

تحلیلی از متانت گفتاری زبان قرآن در حوزه ی التذاذات جنسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن زبان راهبرد تعابیر التذاذات متانت گفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 118 تعداد دانلود : 335
زبان قرآن را می توان به سه معنای 1- زبان عربی، 2- زبان عربی متناسب با اندیشه و زبان مخاطب و 3- زبان عربی متناسب با اندیشه و زبان مخاطب و هماهنگ با سیستم اندیشه وری گوینده در نظر گرفت. کم و کیف متانت گفتاری زبان قرآن (به هر سه معنی) در حوزه های پنج گانه ی التذاذات جنسی (التذاذات قلبی، بصری، سمعی، لمسی و مقاربتی) قابل اثبات است. کنایی بودن همه ی تعابیر جنسی قرآن، صراحت گریزی قرآن در مقام تفهیم و احتراز قرآن از واژگان متداول برخی از ادبای عرب و همچنین هم خوانی زیرساخت های اندیشه های قرآنی (در بخش جهان بینی و اخلاق) با روش زبانی قرآن در اهمیت دادن به متانت گفتار، همگی نشان دهنده ی این شیوه ی اخلاقی قرآن در نحوه ی بیان مسائل و کاربرد تعابیر جنسی است. از تحلیل ابعاد این متانت گفتاری می توان به برخی از مولفه های راهبردی در زمینه ی حاکمیت پارادایم متانت گفتاری در سه قلمرو سیاست گذاری های کلان، سیاست گذاری های حوزه ای و منطقه ای و حوزه ی محاورات فردی و شخصی و گفت وگوهای دو جنس مخالف پی برد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان