کاوه بیات

در پی انقلاب بلشویکی روسیه و حکمفرمایی روسهای کمونیست بر سرحدات روسیه تزاری قدیم در شمال مرزهای ایران، مرزهای شمال شرقی و ایلات خراسان نیز از تأثیرات بنیادی حاصله در مرزهای خاک همسایة خود در امان نماندند. در این میان حضور نیروهای انگلیسی هم خود زمینه‌ساز مشکلات دیگری شد.

با وجود اینکه در سال 1930 مذاکرات سیاسی ایران و ترکیه در زمینه سرکوبی کردهای شورشی سرحدات به شکست کامل انجامید و تنشهای نظامی نیز در مناطق مرزی رو به افزایش نهاد، با ارائه تصویری از یک سیاست فرضی انگلیسی در قبال شورش کردها، عامل جدیدی وارد کار شد که در نهایت این بن بست سیاسی را باز کرد.

در این نوشته پس از اشاره به تحولات ناشی از فروپاشی اتحاد شوروی و بویژه استقلال مجدد جمهوری آذربایجان در جوار مرزهای شمالغرب ایران که با طرح شعارهایی در آن حدود مبنی بر وحدت دو "آذربایجان شمالی و جنوبی" تؤام شد، ریشه‌های این بحث مورد توجه قرار گرفته است. بحثی که نخست با نهادن نام آذربایجان بر سرزمینی واقع در شمال ایالت آذربایجان آغاز شد که در طول تاریخ به نام آلبانیای قفقاز و آران و ... شناخته بوده و آنگاه تلاش قدرت‌های توسعه طلب منطقه از ترکیه عثمانی تا اتحاد شوروی از بهره برداری در این تغییر نام و دست اندازی بر قلمرو ایران مورد توجه قرار گرفت.

در این نوشته نمونه‌هایی از کتاب‌هایی که در سال‌های اخیر در ارتباط با تاریخچه جمهوری مهاباد به فارسی منتشر شده معرفی شده‌است.

همزمان با تشکیل"سازمان پرورش افکار" در ایران عصر رضاشاهی – 1317 شمسی- در حالی که بسیاری از نشریات منتشر شده در مرکز و ولایات دچار محدودیت‌هایی شدند، کمیسیون مطبوعات پرورش افکار، نشریه‌ای را به نام ایران امروز منتشر کرد. چگونگی انتشار این نشریه و تلاش ناموفق دولت در فراهم آوردن زمینه‌های رشد و بقای آن موضوع اصلی این بررسی است .