جامه مصرى در دوران جدید (مقاله ترویجی حوزه)
درجه علمی: علمی-ترویجی (حوزوی)
آرشیو
چکیده
متن
جامه کعبه مکرّمه، که در دوران جدید همه ساله از مصر ارسال می شد، دارای ویژگی های زیر بود:
1 ـ هشت قطعه پرده که بدان «احمال کعبه» می گفتند 2 ـ هشت کمربند 3 ـ چهار قطعه نوشته دار 4 ـ پرده درِ کعبه معروف به «برقع» 5 ـ جامه مقام حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام 6 ـ پرده درِ جایگاه مقام ابراهیم خلیل علیه السلام 7 ـ پرده باب التوبه 8 ـ پرده دروازه منبر مکّی 9 ـ کیسه جایگاه کلید کعبه مشرّفه.
افزون بر این ها، وسایل مورد نیازد دیگر جامه برای آوزیان کردن آن، مانند: طناب ها و نیز لوازم شستشوی کعبه و مواد معطّر کننده همراه آن بوده است.(1)
اینک می پردازیم به شرح ویژگی های قسمت های مختلف جامه کعبه معظّمه که در دوران جدید همه ساله از سوی مصر ارسال می گردید. گفتنی است جامه کعبه همه ساله به علّت ابداع روش های نوین و پیشرفت فنّیِ آذین بندیِ آن، نسبت به سال پیش تغییراتی داشت.
جامه اصلی کعبه (احمال کعبه)
جامه اصلی، از هشت قطعه پارچه ابریشم سیاه نوشته دار (نوشته ها به صورت بافته) تشکیل شده و در زمینه سرتاسر پارچه، عبارتِ «لا إله إلاّ اللّه ، مُحمَّدٌ رَسُولُ اللّه » به شکل دال نوشته شده و برخی در میانه دالِ دیگر به صورت بافته نقش می بست. این قطعه ها یا پارچه ها به شصت و دو قطعه می رسید که طول هر یک از آن ها، بیست و شش ذراع(2) با عرض نود سانتی متر بود و مساحت تمامی آنها به یک هزار و ششصد و دوازده ذراع می رسید و همگی به وسیله نخ های ابریشمی سیاه رنگ و مفتول (تارهای نازک و ضخیم) بافته می شد.
این قطعه ها توسط پارچه پنبه ای سفید آستر گردیده و در قسمت هایی که دو قطعه از عرض به هم اتصال می یافت با مفتول های پنبه ای پیوند می خورد. تمامی قسمت های اتصال یافته از قطعه های جامه، به وسیله پوست دباغی شده و غیر دباغی شده بُز مستحکم و استوار می شد.
بر روی هر یک از «احمال» کعبه، یکی از کمربندهای هشتگانه قرار می گرفت که بر دو «حمل» از «احمال» کعبه، چهار قطعه نوشته دار (کردشیات)(3) نقش می بست.
«احمال» هشتگانه کعبه و کمربندهایی که بر آنها قرار می گرفت بدین صورت بود:
* دو «حمل» که هر یک از آنها مرکّب از 9 قطعه پارچه بوده و مجموع پارچه های آن به 18 عدد می رسید. طول آنها 468 ذراع، که بر این دو «حمل» کمربندهای اوّل و سوم قرار می گرفت.
* دو «حمل» که هر یک از آنها مرکّب از هشت قطعه پارچه و مجموع آنها شانزده عدد بود. طول مجموع این قطعه ها به 416 ذراع می رسد و بر این دو «حمل» کمربندهای دوم و چهارم قرار می گرفت.
* دو «حمل» که هر یک از آنها مرکّب از 217 قطعه پارچه بوده و مجموع پارچه های آن به پانزده قطعه می رسید. طول آنها 390 ذراع است که بر روی این دو «حمل» کمربندهای پنجم و هفتم می آید.
* دو حمل که هر یک از آنها مرکّب از 216 قطعه پارچه بوده و مجموع پارچه های آن به سیزده می رسید. طول آنها 338 ذراع بوده که بر روی این دو «حمل» کمربندهای ششم و هشتم قرار می گرفت.(4)
امّا چگونگی آویختن این «احمال» بدینگونه بود که هر دو قطعه از پرده بر یکی از قسمت های دیوار کعبه قرار داده می شد و سپس به وسیله طناب هایی به حلقه های آهنی بسته و آنگاه بر بام کعبه انداخته می شد و بعد به وسیله دستگیره ها و بندهایی به یکدیگر متّصل می گشت. و در قسمت زیرین به وسیله حلقه هایی که بر روی شاذروان قرار داده شده بود ثابت و استوار می گردید.
هر گاه یکی از قسمت های یاد شده، بر کعبه نصب می شد؛ به وسیله دستگیره ها و بندهای یاد شده به قطعه نزدیک خود پیوند می خورد و بدین صورت در پایان همانند پیراهن سیاه رنگ مربعی بر کعبه پوشیده می شد.
پس از آن، در پیرامون کعبه معظّمه، بر روی این قطعه های به هم پیوسته، و در یک سوم قسمت فوقانی آن، کمربندهای کعبه، که مرکّب از هشت قطعه بود، نصب می گشت.(5)
افزون بر این قطعاتِ ابریشمی، قطعات دیگری نیز وجود داشت که عبارت بودند از دویست و یازده ذراع پارچه اطلس سیاه و ساده (بافت مصر) و پارچه ابریشم و اطلس قرمز و سبز (بافت خارجه) که بر روی قسمت هایی از آن تارهای نقره ای سفید رنگ و تارهایی از طلای زرد و نیز با عیار 99% تنیده می شد.
کمربندهای جامه (طراز)
جامه کعبه، دارای هشت کمربند بوده که بر روی قطعه های هشتگانه ـ همچنانکه پیش از این یاد کردیم ـ قرار داده می شد. هر یک از این کمربندها از نظر اندازه طول، مقدار وزن، تارهای تنیده و آذین های میان آن بدین شرح می باشد:
کمربند نخست: طول 8712 ذراع و وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده در میان آن1271030 مثقال.
کمربند دوّم: طول 8711 ذراع و وزن تارهای آذین شده بر آن 41947 مثقال.
کمربند سوّم: طول 8712 ذراع و وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده در میان آن، 1039 مثقال.
کمربند چهارم: طول 8711 ذراع، و وزن تارهای آذین شده بر آن 41983 مثقال.
کمربند پنجم: طول 8710 ذراع و وزن تارهای طلا و نقره ای تنیده در میان آن21901 مثقال.
کمربند ششم: طول 879 ذراع، وزن تارهای آذین شده بر آن 41862 مثقال.
کمربند هفتم: 8710 ذراع، وزن تارهای آذین شده بر آن 41867 مثقال.
کمربند هشتم: طول 879 ذراع و وزن تارهای طلا و نقره ای تنیده در میان آن41882 مثقال.
بنابراین، مجموع طول کمربندهای یاد شده برابر با 91 ذراع و مجموع وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده در میان آن ها بالغ بر 317513 مثقال بوده است.
در این میان آنچه لازم به یادآوری است این است که: تمامی کمربندهای یاد شده به عرض هفتاد سانتی متر بوده که حاشیه ای به عرض هفت سانتی متر قسمت زبرین و زیرین آن ها را در بر می گرفته است.
نوشته های روی کمربند
بر روی کمربندها آیات قرآن با خطّ زیبای ثلث عربی نوشته می شد که تمامی حروف آیات یاد شده به وسیله تارهای نقره ای مطلا بود.
این آیات نوشته های دیگر، به وسیله «عبداللّه بک زهدی» در دوران خدیو اسماعیل به رشته تحریر در می آمد.
آیات قرانیِ یاد شده، به این صورت بر روی کمربندها نقش می بست:
در سمت شرقی، که در آن دَرِ کعبه قرار داشت، دو کمربند اوّل و دوّم استوار بود که بر روی کمربند اوّل این آیات به چشم می خورد: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّیً وَعَهِدْنَا إِلَی إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ وبر روی کمربند دوّم: وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنْ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ * رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.
در میان این دو کمربند، دایره ای قرار داشت که بدان «رِنک» گفته می شد.(6) در زمینه دایره یاد شده، کلماتِ: «یا حَنّانُ یا مَنّان یا سُبْحان» به صورتی که الف های آن ها به مرکز دایره متوجّه می گردید، نقش بسته بود.
در این زمینه، حرف ندا به صورت وارونه قرار داشت که این حرکت، اشتباه معمولی است و همواره به وسیله خط نگاران صورت گرفته و به نظر می رسد که قرار دادن این حروف در این مکان لازمه آذین آن باشد.
کمربندی از کمربندهای هشت گانه و رنکی که بین دو کمربند است و در چهار کعبه دیده می شود.
در سمتی که حجرالأسود در امتداد آن است و سمت جنوبی کعبه به شمار می آید، کمربندهای سوم و چهارم قرار داشت. بر روی کمربند سوّم این آیات نقش بسته است:
بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ صَدَقَ اللّه ُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفا وَمَا کَانَ مِنْ الْمُشْرِکِینَ * إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکا وَهُدیً لِلْعَالَمِینَ * فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ....
و بر کمربند چهارم ...وَمَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِنا وَللّه ِِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّه َ غَنِیٌّ عَنْ الْعَالَمِینَ * قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّه ِ وَاللّه ُ شَهِیدٌ عَلَی مَا تَعْمَلُونَ...، این دو کمربند در میان خود «رنک» دیگری نیز داشت که نوشته های آن همانند «رنک» پیشین بود.
بر روی سمت سوم کعبه مشرفه، که سمت غربی آن به شمار می آید، کمربندهای پنجم و ششم قرار می گرفت. بر روی کمربند پنجم این آیات دیده می شد:
بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِءِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَنْ لاَ تُشْرِکْ بِی شَیْئا وَطَهِّرْ بَیْتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ * وَأَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالاً وَعَلَی کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ.
و بر روی کمربند ششم لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللّه ِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَی مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الاْءَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ * ثُمَّ لِیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ. که باز در میان این دو کمربند، «رنک» به صورت پیشین قرار داشت.
بر سمت چهارم، که سمت شمالی کعبه است و در آن ناودان قرار دارد، دو کمربند هفتم و هشتم قرار می گرفت.
گفتنی است نوشته های روی این دو کمربند، در دوران های مختلف تغییر کرده است؛ به طوری که به هنگام دوران فرمانروایی خانواده محمّد علی که ـ مصر تابعی از دولت عثمانی به شمار می آمد ـ بر روی این دو کمربند عبارت: «اهدایی به کعبه از سوی سلطان عثمانی» قید می شد. این عبارت به صورت طولانی، از نام آن سلطان آغاز و نسب و القاب او را آنچنان گسترده به رشته تحریر در می آوردند که سراسر مساحت دو کمربند را دربر می گرفت.(7)
امّا پس از شکست و از هم گسیختگی دولت عثمانی، در پایان جنگ جهانی اوّل، مصر خود را از تبعیت دولت عثمانی رهانید و در آن هنگام بر کمربند هفتم این آیات نوشته می شد:
بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّه ُ....
امّا کمربند هشتم ویژه عبارت اهدا بود که بر آن، این جملات نوشته می شد: «أمَر بصُنع هذهِ الْکسوة الشریفة لکعبة بیت اللّه الحرام (فلان) سنة کذا»(8)
عبارت اهدا، در دوران های گوناگون قابل تغییر بود.
هنگامی که در رمضان سال 1355ه /1936م. میان مصر و دولت عربستان قرار داد تفاهمی صورت گرفت ـ پس از درگیری سیاسی که مدّت ده سال به درازا کشید و پیش از این، از آن یاد کردیم ـ متن نوشته بر روی کمربند هشتم بدین صورت تغییر یافت: «أمر بصنع هذه الکسوة الشریفه للکعبة بیت اللّه الحرام صاحب الجلالة ملک مصر فاروق الأوّل واهدیت لها فی عهد صاحب الجلالة عبدالعزیز آل سعود ملک المملکة العربیة السعودیة سنة 1355ه .»(9)
قطعه ای از کمربندی که اهدای ملک فاروق اول بر آن موجود است و در زمان ملک عبدالعزیز آل سعود ارسال گردیده است
قطعه های نوشته دار جامه (کردشیات)
بر روی جامه ای که کمربند اوّل و دوّم قرار داشته و به عبارتی بر روی سمت شرقی کعبه که پیش روی کعبه است و درِ کعبه بر آن قرار دارد، چهار قطعه نوشته می شد که طول آنها شش ذراع، و مساحت هر یک از آن ها (کردشیه) 90×75 سانتی متر بود.
در زمینه هر یک از این قطعه ها: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَدٌ * اللّه ُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ * وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ به شکل دایره ای به قطر هفتاد سانتی متر نقش بسته بود. در قسمت زبرین و زیرین این قطعه ها حاشیه ای نقش دار قرار داده شده بود. این قطعه های چهارگانه به وسیله تارهای نقره ای سفید رنگ و تارهای نقره ای مطلا به مقدار 504 مثقال تنیده شده بود.(10)
پرده درِ کعبه (برقع)
پرده درِ کعبه از چهار قطعه تشکیل شده بود. این بدان جهت بود که حجم زیادی داشت و امکانِ ساختن آن به صورت یک قطعه غیر ممکن می نمود. پرده از پارچه ابریشم و اطلس سیاه و ساده به مساحت چهل و شش ذراع و ربع و قسمتی دیگر از آن پارچه اطلس خارجی به رنگ قرمز و سبز بود که همگی به یکدیگر پیوسته و بر روی آن تارهای نقره ای و طلاییِ ونیزی خالص، نقش و نگارهای زیبا داشت. این پرده دو آستر؛ نخست آستری پنبه ای به رنگ سفید و بر روی آن پرده ای از ابریشم اطلس خارجی به رنگ قرمز و سبز داشت.
همچنین در پیرامون پرده درِ کعبه و نیز میانه آن، نوار پهن پنبه ای به صورت مفتول قرار داده شده بود.
قطعه های چهارگانه، که پرده درِ کعبه را به وجود می آورند، شامل قطعه فوقانی بود که بدان «العتبه» می گفتند و قطعه زیرین آن را «طراز» و قطعه ای که در ادامه آن بود، «القائم الصغیر» و قطعه پایین آنها، که در آن شکافی قرار داده شده بود، «القائم الکبیر» می نامیدند.
افزون بر آن، قطعه ای به نام «الوصله» نیز داشت که قطعه های شماره سه و چهار را به هم وصل می کرد.
امّا قطعه نخستین، که «العتبه» نامیده می شد، دارای مساحتی به اندازه 4312 ذراع بود. مقدار وزن تارهای نقره ای سفید رنگ و نیز تارهای نقره ای مطلای تنیده شده بر آن به311404 مثقال می رسید. قطعه دوم که «طراز» نامیده می شد، دارای 4311 ذراع مساحت بود و311057 مثقال تارها آذین داشت.
قطعه سوّم؛ یعنی «القائم الصغیر» 9 ذراع مساحت داشت و تارهای آذین شده بر آن به 901 مثقال می رسید.
قطعه چهارم، «القائم الکبیر»، دارای مساحتی به اندازه 4311 ذارع بود و وزن آذین های تنیده شده بر آن، به 321455 مثقال می رسید.
«الوصله» قطعه ای بود که دو قطعه «قائم» را به هم وصل می کرد و دارای تارهای نقره ای آذین شده، به مقدار 43 مثقال بود.
بدین ترتیب مجموع وزن نخهای طلا و نقره تنیده شده بر پرده درِ کعبه مکرمه (برقع) به 314861 مثقال می رسید.
افزون بر این، بر روی پرده درِ کعبه (برقع) این وسایل نیز قرار داده می شد:
* شش عدد صفحه های نقره ای با عیار 90 مطلا به طلای زرد ونیزی که هر یک از صفحه های یاد شده بر روی دو چتر (آفتابگیر) قرار داده شده بود.
* دوازده عدد چتر بافته شده از ابریشم سرخ، که آذین روی آنها به وسیله تارهای نقره ای و طلایی بود. این چترها به وسیله پوست بُز دباغی شده، آستر گردیده بود و بر روی هر یک از چترهای یاد شده، منگوله ای از نخ های پنبه ای هندی قرار داشت.
* دوازده عدد منگوله نخی ساخته شده از پنبه هندی سرخ و تارهای نقره ای زرد و سفید و نیز تارهای مطلا، که هر یک از آنها بر روی یک چتر قرار داده شده بود.
ـ پنج منگوله نخی ساخته شده از ابریشم سیاه و تارهای نقره ای و طلایین و نیز تارهای نقره ای به رنگ زرد و سفید که هر یک از آنها دارای قیطانی از ابریشم سیاه بود.(11)
نوشته های موجود بر پرده درِ کعبه (برقع)
برقع یا پرده درِ کعبه مشرّفه، به صورت مستطیل بود که اطراف چهارگانه آن، حاشیه ای آذین شده به تارهای نقره ای و طلایین داشت.
بر روی پرده (پس از حاشیه پیرامون آن)، حاشیه دیگری بود که به وسیله مستطیل های بیضی شکل و دایره هایی تقسیم می گردید. در ضلع فوقانی آن، سه دایره؛ در دو طرف و میانه قرار داشت که در فاصله آنها دو مستطیل بیضی شکل دیده می شد. در زمینه دو دایره دو طرف، عبارت: «اَللّه ُ رَبّی» و در دایره میانی عبارت: «اَللّه ُ حَسْبی» نوشته شده بود. در زمینه مستطیل ها؛ در یکی این آیه قرآن نوشته شده است: قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاءِ... و در دیگری فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا....
بر اضلاع سه گانه دیگر، در زمینه مستطیل های بیضوی، سوره فاتحه و بر دایره های میان آن ها عبارت: «اَللّه ُ رَبّی» نقش بسته است.
در قسمت فوقانی پرده و سطر اوّل آن، شکل مستطیلِ بیضی قرار دارد که در زمینه آن، این آیه نقش بسته است: قال تعالی إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانا نَصِیرا.
سپس در سطری که در ادامه آن بود، در میان چهار دایره که هر دایره همانند «گلابی» ترسیم گردیده بود، در یک ردیف سوره صمدیه نقش گردیده بود. از آن پس، در سطری که در ادامه آن بود، در میانه چهار مستطیل بیضی شکل، که هر دو دایره در کنار یکدیگر قرار داشته و در میان آنها دایره ای گنجانیده شده بود، در زمینه مستطیل های چهارگانه آیة الکرسی و در پایان آنها عبارت «صدق اللّه العظیم وصدق رسوله البشیر النذیر، و صلی اللّه علی محمّد وعلی آله وأصحابه أجمعین» دیده می شد.
در زمینه دایره عبارتِ: «اَللّه ُ حَسبی» نقش گردیده است. در میان آن ها مستطیل بیضی شکلی به عرض پرده و در میان آیة الکرسی، این نوشته بر آن دیده می شود: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، لَقَدْ صَدَقَ اللّه ُ رَسُولَهُ الرُّؤْیَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللّه ُ آمِنِینَ.... در زیر آن دو «کردشیه» بزرگ بود که در زمینه هر یک از آنها، سوره صمدیه، به شکل دایره، در پیرامون لفظ جلاله «اَللّه ُ جَلَّ جَلاله» نقش بسته بود. در میان دو کردشیه یاد شده، چهار مستطیل؛ یکی بر دیگری دیده می شود که دو مستطیل اوّل و چهارم به وسیله تارهای نقره ای و مطلا آذین شده بود. امّا بر دوّمی و سوّمی این عبارت نوشته شده بود: «بتوفیق اللّه تعالی تمّ صنع هذه البردة بالجمهوریة العربیة المتحّدة فی عهد الرئیس جمال عبدالناصر سنة 1381ه .» سپس در ادامه آن دو مستطیل بیضی شکل دیده می شد که در زمینه آن ها: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، لاِءِیلاَفِ قُرَیْشٍ * إِیلاَفِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّیْفِ * فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ * الَّذِی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍنوشته شده بود.
سپس در ادامه آن، چهار مستطیل بیضی شکل دیگری قرار داشت که دو به دو بر روی هم قرار داده شده بود. بر فوقانی آن عبارت: «لا إله إلا اللّه المَلِکُ الحقُّ المبین» و در پایین: «مُحمّدٌ رَسُولُ اللّه الصّادِقُ الْوَعْدُ الأَمِین» دیده می شد. در فاصله این مستطیل های چهارگانه و در میانه پرده، رأس مثلثی که در پایین، قاعده آن کامل نگردیده و بدان شکاف پرده درِ کعبه در پایین بازمی گردد، قرار داشت. به دو ضلع این مثلث نوشته: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَدٌ * اللّه ُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ * وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ، صَدَقَ اللّه ُ الْعَظِیم» نقش بسته بود.
در پایین پرده و تا انتهای آن، دو مستطیل بر دو طرف شکاف دیده می شد که این دو، به وسیله تارهای نقره ای مطلا و نیز نقش و نگارهای زیبای زربفتی آذین گردیده بود.(12)
پرده درِ کعبه معظّمه موجود در دار الکسوه قاهره به سال 1381ه
جامه مقام ابراهیم خلیل علیه السلام
این جامه، از پنج قطعه که شامل: چهار سمت و سقفِ مقام بوده، تشکیل می گردیده است. مساحت کلّی آن به همراه پارچه ابریشم و اطلس سیاه ساده، سی ذراع بوده که همگی مانند پرده درِ کعبه، از همان مواد اوّلیه بافته شده بود، با این تفاوت که این جامه به وسیله ابریشم مصنوعی سبز همانند پرده درِ کعبه آستر نشده بود، بلکه به وسیله چلواری پنبه ای سرتاسر آن آستر گردیده بود.
قسمت های گوناگون این جامه و آنچه که بر آن آذین می گردید:
* سمت اوّل: طول 817 ذراع و مقدار وزن تارهای آذین شده 614 مثقال.
* سمت دوّم: طول 817 ذراع و مقدار وزن تارهای تنیده شده و آذین گردیده 610 مثقال.
* سمت سوّم: طول 817 ذراع و مقدار وزن تارهای آذین شده 613 مثقال.
* سمت چهارم: 817 ذراع و وزن تارهای تنیده شده و آذین گردیده 612 مثقال.
* سقف، طول 211 ذراع و وزن نقره سفید به کار رفته در آن 139 مثقال.
بنابراین، مجموع وزن تارهای طلایی ونقره ای آن 2588 مثقال بوده است.
افزون بر آن، به جامه یاد شده، پنج دگمه نقره ای، ده چتر، ده منگوله کوچک نخی و چهار منگوله بزرگ نخی ـ چنانکه پیشتر آوردیم، قرار داده می شد. همچنین «سُجُق»(13) و گلوله های پنبه ای هندی به رنگ سرخ در پایین جامه مقام آذین می شد.(14)
بر جامه یاد شده نوشته های زیر به وسیله تارهای نقره ای مطلا تنیده نوشته شده بود.
پرده درگاه مقام ابراهیم خلیل علیه السلام :
این پرده از دو قطعه تشکیل می شد. طول هر قطعه ده ذراع بوده و این دو قطعه به وسیله قطعه دیگری به عنوان زیر پرده به هم می پیوست.
پرده درگاه مقام از مواد اولیه ای بافته می شد که پرده درِ کعبه را می بافتند. وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده شده بر روی قطعه نخست، 32915 مثقال و قطعه دوّم31906 مثقال و پارچه رابط میان آن دو 489 مثال بوده که مجموع وزن تارهای آذین شده بر پرده به 1870 مثقال می رسید. علاوه بر آن، پرده درگاه مقام دارای پنج دگمه نقره ای، ده چتر و ده منگوله نخی کوچک بود.(15)
پرده باب التوبه:
این پرده ویژه درِ پله درونی کعبه معظمه بوده که به وسیله آن به بام آن راه می یافتند. و این پرده نیز همانند دیگر پرده ها، از ابریشم سیاه ساده بافته می شد. مساحت آن یازده و نیم ذراع و وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده شده در آن به 321024 مثقال می رسید.(16)
نوشته های روی پرده باب التوبه:
این پرده به شکل مستطیل بوده که اطراف چهارگانه آن به وسیله حاشیه ای از تارهای نقره ای، زینت می گردید. در قسمت داخل حاشیه یاد شده و در نیمه فوقانی پرده، پنج مستطیل بیضی شکل دیده می شود که یکی بر دیگری قرار گرفته و بر نخستین مستطیل، این نوشته به چشم می خورد: «بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَاِذْ جاءَکَ الَّذِینَ».
و بر دومی یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِنَا فَقُلْ سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ....
و بر سومی عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءا بِجَهَالَةٍ....
و بر چهارمی ...ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
و بر پنجمی نام فرمان دهنده به ساختن این پرده و تاریخ ساخت آن قید گردیده است.
در نیمه پایینی پرده، نقش و نگارهای آذین شده به تارهای طلایی و نقره ای قرار داشته که در میانه آن، سه مستطیل بیضی شکل دیده می شود. بر نخستین آن، این نوشته دیده می شود:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».
پرده باب التوبه در درون کعبه
و بر دومی وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنا.
و بر سوّمی وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّیً(17).
تمامی این نوشته ها به وسیله تارهای نقره ای بسیار زیبایی آذین می گردیده است.
پرده دروازه منبر مسجد الحرام
این پرده نیز هم جنس دیگر قطعات پرده کعبه، از ابریشم سیاه ساده بافته می شده است. مساحت آن شش ذراع و ربع و وزن تارهای طلایی و نقره ای به کار رفته در آن (397) مثقال بوده است.(18)
نوشته های روی پرده دروازه منبر مکی
این پرده مستطیل شکل بود که پیرامون آن را حاشیه ای مزین به تارهای نقره ای مطلاّ در برگرفته بود. در درون این حاشیه و در قسمت نیمه بالایی آن، چهار مستطیل بیضی شکل دیده می شد که یکی بر دیگری قرار داشت. در زمینه مستطیل نخستین، این نوشته به چشم می خورد:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، اِنَّ اللّه َ...».
و بر دومی ...وَمَلاَئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا....
و بر سومی ...الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیما.
و بر چهارمی نام فرمان دهنده ساخت این پرده و تاریخ ساخت آن قید می گردید.
در نیمه پایینی این پرده، به وسیله تارهای نقره ای مطلاّ، محرابی که درون آن قندیلی معلّق داشت، آذین شده بود. تمامی نوشته ها و نقش و نگارها، به وسیله تارهای نقره ای سفید و نیز تارهای نقره ای مطلاّ تزیین گردیده بود.
پرده باب المنبر در حرم مکّی
کیسه جایگاه کلید کعبه معظمه
این کیسه از پارچه اطلس سبز به مساحت یک ذراع و یک هشتم ذراع ساخته می شد. بر روی آن به وسیله تارهای طلایی و نقره ای به وزن 45 مثقال تنیده شده بود که در میانه بالایی آن، دو سوراخ با لب دوزی های نقره ای سفید به وزن دو مثقال تعبیه شده بود. این کیسه به وسیله ابریشم سبز ساده آستر شده بود که بر آن دو ریسمان تنیده شده به نام قیطان، به همراه منگوله هایی از تارهای به هم گره خورده نقره ایِ زرد قرار داشت. طول این کلید 45 سانتیمتر و عرض آن 24 سانتیمتر بود.(19)
در یک سمت کیسه، این گفته باری تعالی به وسیله تارهای نقره ای و طلایین آذین می گردید: إِنَّ اللّه َ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الاْءَمَانَاتِ إِلَی أَهْلِهَا... که بر بالا و زیر آن نام فرمان دهنده به ساخت کیسه و تاریخ و مکان ساخت آن قید می شده است.
در سمت دیگر آن، این آیه نقش بسته بود: إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ که بر بالا و زیر آن نیز مجددا نام فرمان دهنده به ساخت کیسه و تاریخ و مکان ساخت آن قید می شد.
هم اکنون بر کیسه ای که به همراه جامه کعبه در «دارالکسوه» در قاهره باقی مانده است، در بالای کیسه و بر روی آیه قرآنی جمله «بالجمهوریة العربیة المتحدة فی عهد» و زیر آیه «الرئیس جمال عبد الناصر سنة 1381 ه .» نوشته شده است.
کیسه کلید کعبه معظّمه
دیگر ابزار آلات جامه کعبه
اضافه بر قطعه های جامه، که پیشتر آوردیم، ابزار آلات دیگری نیز بوده که از جامه نبوده لیکن برای نصب و استوار کردن آن ضرورت داشته است.
این ابزارها عبارتند از:
ـ سه حلقه تناب ضخیم(20) به وزن یکصد و هشتاد رطل.
ـ چهل و یک حلقه تناب نازک(21) به وزن هشتاد و دو رطل.
ـ سی و شش ذراع پارچه های نازک سبز تیره، که برای به هم پیوستن قطعات پرده به کار می رفت.
- دو دیگ مسی که در آن گلاب خالص به وزن 58 کیلو گرم قرار داده می شد. و نیز قطعه هایی پارچه که برای شستشوی کعبه مشرفه پیش از قرار دادن جامه نوین، به کار می رفت.(22)
یکی از ظرف های گلاب که به همراه پرده هر سال به کعبه ارسال می شد و اینک در دار الکسوه قاهره موجود است
پی نوشتها:
________________________________________
1 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322 ه . ق .
2 . ذراع معادل 57 سانتی متر می باشد.
3 . کردشیه؛ دایره ای شکل.
4 . بنابر شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه در سال های 1321، 1322 ه . و نیز نک : ابراهیم رفعت پاشا: مرآة الحرمین، ج1، صص292 و 293
5 . یوسف احمد: المحمل والحجّ، ج1، صص264 و 265
6 . این کلمه در اصل ریشه ترکی داشته که در مصر دوران ممالیک به کار می رفته است، «مترجم».
7 . این نوشته ها به صورت کامل و واضح بر روی دو کمربند هفتم و هشتم که از سوی ابراهیم رفعت پاشا در کتاب خود مرآة الحرمین، ج1، شکل شماره 110، ص284 آورده، کاملاً روشن و آشکار است.
8 . فرمان داد ساختن این جامه شریفه را برای کعبه بیت اللّه الحرام، (نام شخص) در سال...
9 . اسناد و مدارک موجود در کارگاه جامه بافی کعبه مکرّمه در قاهره:
و نیز نک : یوسف احمد، المحمل والحجّ، ج1، صص265، 266 و267
10 . ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج1، ص293
11 . شهادت نامه های تسلیم جامه کعبه در سال های 1321، 1322 هجری. و نیز نک : ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج1، صص293 و 294
12 . نوشته ها و آذین های یاد شده؛ به وسیله مؤلّف بر روی پرده درِ کعبه مظعّمه که در میان قطعه های جامه مصری موجود در کارگاه جامه بافی در خرنفش که هم اکنون وجود دارد، مشاهده گردید. این جامه همان جامه ای است که در سال 1381ه . به مصر بازگردانیده شد.
13 . سُجُق، شبکه ای از بافته که پیرامون آن گلوله های نخی قرار داشت.
14 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سالهای 1321 و 1322 ه . و نیز نک : ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج1، ص295
15 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322ه . نک : ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج1، ص295
16 . دو مصدر سابق.
17 . ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج 1 شکل شماره 104 ص 264
18 . شهادت نامه های شرعی، تسلیم جامه کعبه در سالهای 1321 و 1322 ه و نیز نظر افکنید به ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج 1، ص 296.
19 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322 هجری و نیز نک : به ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج 1 ص 294
20. این تناب ها پس از آنکه در قسمت فوقانی جامه کعبه دوخته می شد بر بام کعبه آویزان می گشت.
21 . جامه کعبه به وسیله این گونه طناب ها به حلقه های مسین استوار شده در پیرامون کعبه و شاذروان، متصل می گردید.
22 . 3) شهادت نامه های شرعی، تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322 ه . و 1380 ه . و نیز نک : به ابراهیم رفعت پاشا: مرآة الحرمین، ج1، ص 296 و بتنونی، الرحلة الحجازیه، صص 136 و 137
1 ـ هشت قطعه پرده که بدان «احمال کعبه» می گفتند 2 ـ هشت کمربند 3 ـ چهار قطعه نوشته دار 4 ـ پرده درِ کعبه معروف به «برقع» 5 ـ جامه مقام حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام 6 ـ پرده درِ جایگاه مقام ابراهیم خلیل علیه السلام 7 ـ پرده باب التوبه 8 ـ پرده دروازه منبر مکّی 9 ـ کیسه جایگاه کلید کعبه مشرّفه.
افزون بر این ها، وسایل مورد نیازد دیگر جامه برای آوزیان کردن آن، مانند: طناب ها و نیز لوازم شستشوی کعبه و مواد معطّر کننده همراه آن بوده است.(1)
اینک می پردازیم به شرح ویژگی های قسمت های مختلف جامه کعبه معظّمه که در دوران جدید همه ساله از سوی مصر ارسال می گردید. گفتنی است جامه کعبه همه ساله به علّت ابداع روش های نوین و پیشرفت فنّیِ آذین بندیِ آن، نسبت به سال پیش تغییراتی داشت.
جامه اصلی کعبه (احمال کعبه)
جامه اصلی، از هشت قطعه پارچه ابریشم سیاه نوشته دار (نوشته ها به صورت بافته) تشکیل شده و در زمینه سرتاسر پارچه، عبارتِ «لا إله إلاّ اللّه ، مُحمَّدٌ رَسُولُ اللّه » به شکل دال نوشته شده و برخی در میانه دالِ دیگر به صورت بافته نقش می بست. این قطعه ها یا پارچه ها به شصت و دو قطعه می رسید که طول هر یک از آن ها، بیست و شش ذراع(2) با عرض نود سانتی متر بود و مساحت تمامی آنها به یک هزار و ششصد و دوازده ذراع می رسید و همگی به وسیله نخ های ابریشمی سیاه رنگ و مفتول (تارهای نازک و ضخیم) بافته می شد.
این قطعه ها توسط پارچه پنبه ای سفید آستر گردیده و در قسمت هایی که دو قطعه از عرض به هم اتصال می یافت با مفتول های پنبه ای پیوند می خورد. تمامی قسمت های اتصال یافته از قطعه های جامه، به وسیله پوست دباغی شده و غیر دباغی شده بُز مستحکم و استوار می شد.
بر روی هر یک از «احمال» کعبه، یکی از کمربندهای هشتگانه قرار می گرفت که بر دو «حمل» از «احمال» کعبه، چهار قطعه نوشته دار (کردشیات)(3) نقش می بست.
«احمال» هشتگانه کعبه و کمربندهایی که بر آنها قرار می گرفت بدین صورت بود:
* دو «حمل» که هر یک از آنها مرکّب از 9 قطعه پارچه بوده و مجموع پارچه های آن به 18 عدد می رسید. طول آنها 468 ذراع، که بر این دو «حمل» کمربندهای اوّل و سوم قرار می گرفت.
* دو «حمل» که هر یک از آنها مرکّب از هشت قطعه پارچه و مجموع آنها شانزده عدد بود. طول مجموع این قطعه ها به 416 ذراع می رسد و بر این دو «حمل» کمربندهای دوم و چهارم قرار می گرفت.
* دو «حمل» که هر یک از آنها مرکّب از 217 قطعه پارچه بوده و مجموع پارچه های آن به پانزده قطعه می رسید. طول آنها 390 ذراع است که بر روی این دو «حمل» کمربندهای پنجم و هفتم می آید.
* دو حمل که هر یک از آنها مرکّب از 216 قطعه پارچه بوده و مجموع پارچه های آن به سیزده می رسید. طول آنها 338 ذراع بوده که بر روی این دو «حمل» کمربندهای ششم و هشتم قرار می گرفت.(4)
امّا چگونگی آویختن این «احمال» بدینگونه بود که هر دو قطعه از پرده بر یکی از قسمت های دیوار کعبه قرار داده می شد و سپس به وسیله طناب هایی به حلقه های آهنی بسته و آنگاه بر بام کعبه انداخته می شد و بعد به وسیله دستگیره ها و بندهایی به یکدیگر متّصل می گشت. و در قسمت زیرین به وسیله حلقه هایی که بر روی شاذروان قرار داده شده بود ثابت و استوار می گردید.
هر گاه یکی از قسمت های یاد شده، بر کعبه نصب می شد؛ به وسیله دستگیره ها و بندهای یاد شده به قطعه نزدیک خود پیوند می خورد و بدین صورت در پایان همانند پیراهن سیاه رنگ مربعی بر کعبه پوشیده می شد.
پس از آن، در پیرامون کعبه معظّمه، بر روی این قطعه های به هم پیوسته، و در یک سوم قسمت فوقانی آن، کمربندهای کعبه، که مرکّب از هشت قطعه بود، نصب می گشت.(5)
افزون بر این قطعاتِ ابریشمی، قطعات دیگری نیز وجود داشت که عبارت بودند از دویست و یازده ذراع پارچه اطلس سیاه و ساده (بافت مصر) و پارچه ابریشم و اطلس قرمز و سبز (بافت خارجه) که بر روی قسمت هایی از آن تارهای نقره ای سفید رنگ و تارهایی از طلای زرد و نیز با عیار 99% تنیده می شد.
کمربندهای جامه (طراز)
جامه کعبه، دارای هشت کمربند بوده که بر روی قطعه های هشتگانه ـ همچنانکه پیش از این یاد کردیم ـ قرار داده می شد. هر یک از این کمربندها از نظر اندازه طول، مقدار وزن، تارهای تنیده و آذین های میان آن بدین شرح می باشد:
کمربند نخست: طول 8712 ذراع و وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده در میان آن1271030 مثقال.
کمربند دوّم: طول 8711 ذراع و وزن تارهای آذین شده بر آن 41947 مثقال.
کمربند سوّم: طول 8712 ذراع و وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده در میان آن، 1039 مثقال.
کمربند چهارم: طول 8711 ذراع، و وزن تارهای آذین شده بر آن 41983 مثقال.
کمربند پنجم: طول 8710 ذراع و وزن تارهای طلا و نقره ای تنیده در میان آن21901 مثقال.
کمربند ششم: طول 879 ذراع، وزن تارهای آذین شده بر آن 41862 مثقال.
کمربند هفتم: 8710 ذراع، وزن تارهای آذین شده بر آن 41867 مثقال.
کمربند هشتم: طول 879 ذراع و وزن تارهای طلا و نقره ای تنیده در میان آن41882 مثقال.
بنابراین، مجموع طول کمربندهای یاد شده برابر با 91 ذراع و مجموع وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده در میان آن ها بالغ بر 317513 مثقال بوده است.
در این میان آنچه لازم به یادآوری است این است که: تمامی کمربندهای یاد شده به عرض هفتاد سانتی متر بوده که حاشیه ای به عرض هفت سانتی متر قسمت زبرین و زیرین آن ها را در بر می گرفته است.
نوشته های روی کمربند
بر روی کمربندها آیات قرآن با خطّ زیبای ثلث عربی نوشته می شد که تمامی حروف آیات یاد شده به وسیله تارهای نقره ای مطلا بود.
این آیات نوشته های دیگر، به وسیله «عبداللّه بک زهدی» در دوران خدیو اسماعیل به رشته تحریر در می آمد.
آیات قرانیِ یاد شده، به این صورت بر روی کمربندها نقش می بست:
در سمت شرقی، که در آن دَرِ کعبه قرار داشت، دو کمربند اوّل و دوّم استوار بود که بر روی کمربند اوّل این آیات به چشم می خورد: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّیً وَعَهِدْنَا إِلَی إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ وبر روی کمربند دوّم: وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَاهِیمُ الْقَوَاعِدَ مِنْ الْبَیْتِ وَإِسْمَاعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ * رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَیْنِ لَکَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبْ عَلَیْنَا إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.
در میان این دو کمربند، دایره ای قرار داشت که بدان «رِنک» گفته می شد.(6) در زمینه دایره یاد شده، کلماتِ: «یا حَنّانُ یا مَنّان یا سُبْحان» به صورتی که الف های آن ها به مرکز دایره متوجّه می گردید، نقش بسته بود.
در این زمینه، حرف ندا به صورت وارونه قرار داشت که این حرکت، اشتباه معمولی است و همواره به وسیله خط نگاران صورت گرفته و به نظر می رسد که قرار دادن این حروف در این مکان لازمه آذین آن باشد.
کمربندی از کمربندهای هشت گانه و رنکی که بین دو کمربند است و در چهار کعبه دیده می شود.
در سمتی که حجرالأسود در امتداد آن است و سمت جنوبی کعبه به شمار می آید، کمربندهای سوم و چهارم قرار داشت. بر روی کمربند سوّم این آیات نقش بسته است:
بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ صَدَقَ اللّه ُ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفا وَمَا کَانَ مِنْ الْمُشْرِکِینَ * إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکا وَهُدیً لِلْعَالَمِینَ * فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ....
و بر کمربند چهارم ...وَمَنْ دَخَلَهُ کَانَ آمِنا وَللّه ِِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنْ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللّه َ غَنِیٌّ عَنْ الْعَالَمِینَ * قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ لِمَ تَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللّه ِ وَاللّه ُ شَهِیدٌ عَلَی مَا تَعْمَلُونَ...، این دو کمربند در میان خود «رنک» دیگری نیز داشت که نوشته های آن همانند «رنک» پیشین بود.
بر روی سمت سوم کعبه مشرفه، که سمت غربی آن به شمار می آید، کمربندهای پنجم و ششم قرار می گرفت. بر روی کمربند پنجم این آیات دیده می شد:
بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَإِذْ بَوَّأْنَا لاِءِبْرَاهِیمَ مَکَانَ الْبَیْتِ أَنْ لاَ تُشْرِکْ بِی شَیْئا وَطَهِّرْ بَیْتِی لِلطَّائِفِینَ وَالْقَائِمِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ * وَأَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالاً وَعَلَی کُلِّ ضَامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ.
و بر روی کمربند ششم لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیَذْکُرُوا اسْمَ اللّه ِ فِی أَیَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَی مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الاْءَنْعَامِ فَکُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِیرَ * ثُمَّ لِیَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْیُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ. که باز در میان این دو کمربند، «رنک» به صورت پیشین قرار داشت.
بر سمت چهارم، که سمت شمالی کعبه است و در آن ناودان قرار دارد، دو کمربند هفتم و هشتم قرار می گرفت.
گفتنی است نوشته های روی این دو کمربند، در دوران های مختلف تغییر کرده است؛ به طوری که به هنگام دوران فرمانروایی خانواده محمّد علی که ـ مصر تابعی از دولت عثمانی به شمار می آمد ـ بر روی این دو کمربند عبارت: «اهدایی به کعبه از سوی سلطان عثمانی» قید می شد. این عبارت به صورت طولانی، از نام آن سلطان آغاز و نسب و القاب او را آنچنان گسترده به رشته تحریر در می آوردند که سراسر مساحت دو کمربند را دربر می گرفت.(7)
امّا پس از شکست و از هم گسیختگی دولت عثمانی، در پایان جنگ جهانی اوّل، مصر خود را از تبعیت دولت عثمانی رهانید و در آن هنگام بر کمربند هفتم این آیات نوشته می شد:
بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلاَ رَفَثَ وَلاَ فُسُوقَ وَلاَ جِدَالَ فِی الْحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَیْرٍ یَعْلَمْهُ اللّه ُ....
امّا کمربند هشتم ویژه عبارت اهدا بود که بر آن، این جملات نوشته می شد: «أمَر بصُنع هذهِ الْکسوة الشریفة لکعبة بیت اللّه الحرام (فلان) سنة کذا»(8)
عبارت اهدا، در دوران های گوناگون قابل تغییر بود.
هنگامی که در رمضان سال 1355ه /1936م. میان مصر و دولت عربستان قرار داد تفاهمی صورت گرفت ـ پس از درگیری سیاسی که مدّت ده سال به درازا کشید و پیش از این، از آن یاد کردیم ـ متن نوشته بر روی کمربند هشتم بدین صورت تغییر یافت: «أمر بصنع هذه الکسوة الشریفه للکعبة بیت اللّه الحرام صاحب الجلالة ملک مصر فاروق الأوّل واهدیت لها فی عهد صاحب الجلالة عبدالعزیز آل سعود ملک المملکة العربیة السعودیة سنة 1355ه .»(9)
قطعه ای از کمربندی که اهدای ملک فاروق اول بر آن موجود است و در زمان ملک عبدالعزیز آل سعود ارسال گردیده است
قطعه های نوشته دار جامه (کردشیات)
بر روی جامه ای که کمربند اوّل و دوّم قرار داشته و به عبارتی بر روی سمت شرقی کعبه که پیش روی کعبه است و درِ کعبه بر آن قرار دارد، چهار قطعه نوشته می شد که طول آنها شش ذراع، و مساحت هر یک از آن ها (کردشیه) 90×75 سانتی متر بود.
در زمینه هر یک از این قطعه ها: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَدٌ * اللّه ُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ * وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ به شکل دایره ای به قطر هفتاد سانتی متر نقش بسته بود. در قسمت زبرین و زیرین این قطعه ها حاشیه ای نقش دار قرار داده شده بود. این قطعه های چهارگانه به وسیله تارهای نقره ای سفید رنگ و تارهای نقره ای مطلا به مقدار 504 مثقال تنیده شده بود.(10)
پرده درِ کعبه (برقع)
پرده درِ کعبه از چهار قطعه تشکیل شده بود. این بدان جهت بود که حجم زیادی داشت و امکانِ ساختن آن به صورت یک قطعه غیر ممکن می نمود. پرده از پارچه ابریشم و اطلس سیاه و ساده به مساحت چهل و شش ذراع و ربع و قسمتی دیگر از آن پارچه اطلس خارجی به رنگ قرمز و سبز بود که همگی به یکدیگر پیوسته و بر روی آن تارهای نقره ای و طلاییِ ونیزی خالص، نقش و نگارهای زیبا داشت. این پرده دو آستر؛ نخست آستری پنبه ای به رنگ سفید و بر روی آن پرده ای از ابریشم اطلس خارجی به رنگ قرمز و سبز داشت.
همچنین در پیرامون پرده درِ کعبه و نیز میانه آن، نوار پهن پنبه ای به صورت مفتول قرار داده شده بود.
قطعه های چهارگانه، که پرده درِ کعبه را به وجود می آورند، شامل قطعه فوقانی بود که بدان «العتبه» می گفتند و قطعه زیرین آن را «طراز» و قطعه ای که در ادامه آن بود، «القائم الصغیر» و قطعه پایین آنها، که در آن شکافی قرار داده شده بود، «القائم الکبیر» می نامیدند.
افزون بر آن، قطعه ای به نام «الوصله» نیز داشت که قطعه های شماره سه و چهار را به هم وصل می کرد.
امّا قطعه نخستین، که «العتبه» نامیده می شد، دارای مساحتی به اندازه 4312 ذراع بود. مقدار وزن تارهای نقره ای سفید رنگ و نیز تارهای نقره ای مطلای تنیده شده بر آن به311404 مثقال می رسید. قطعه دوم که «طراز» نامیده می شد، دارای 4311 ذراع مساحت بود و311057 مثقال تارها آذین داشت.
قطعه سوّم؛ یعنی «القائم الصغیر» 9 ذراع مساحت داشت و تارهای آذین شده بر آن به 901 مثقال می رسید.
قطعه چهارم، «القائم الکبیر»، دارای مساحتی به اندازه 4311 ذارع بود و وزن آذین های تنیده شده بر آن، به 321455 مثقال می رسید.
«الوصله» قطعه ای بود که دو قطعه «قائم» را به هم وصل می کرد و دارای تارهای نقره ای آذین شده، به مقدار 43 مثقال بود.
بدین ترتیب مجموع وزن نخهای طلا و نقره تنیده شده بر پرده درِ کعبه مکرمه (برقع) به 314861 مثقال می رسید.
افزون بر این، بر روی پرده درِ کعبه (برقع) این وسایل نیز قرار داده می شد:
* شش عدد صفحه های نقره ای با عیار 90 مطلا به طلای زرد ونیزی که هر یک از صفحه های یاد شده بر روی دو چتر (آفتابگیر) قرار داده شده بود.
* دوازده عدد چتر بافته شده از ابریشم سرخ، که آذین روی آنها به وسیله تارهای نقره ای و طلایی بود. این چترها به وسیله پوست بُز دباغی شده، آستر گردیده بود و بر روی هر یک از چترهای یاد شده، منگوله ای از نخ های پنبه ای هندی قرار داشت.
* دوازده عدد منگوله نخی ساخته شده از پنبه هندی سرخ و تارهای نقره ای زرد و سفید و نیز تارهای مطلا، که هر یک از آنها بر روی یک چتر قرار داده شده بود.
ـ پنج منگوله نخی ساخته شده از ابریشم سیاه و تارهای نقره ای و طلایین و نیز تارهای نقره ای به رنگ زرد و سفید که هر یک از آنها دارای قیطانی از ابریشم سیاه بود.(11)
نوشته های موجود بر پرده درِ کعبه (برقع)
برقع یا پرده درِ کعبه مشرّفه، به صورت مستطیل بود که اطراف چهارگانه آن، حاشیه ای آذین شده به تارهای نقره ای و طلایین داشت.
بر روی پرده (پس از حاشیه پیرامون آن)، حاشیه دیگری بود که به وسیله مستطیل های بیضی شکل و دایره هایی تقسیم می گردید. در ضلع فوقانی آن، سه دایره؛ در دو طرف و میانه قرار داشت که در فاصله آنها دو مستطیل بیضی شکل دیده می شد. در زمینه دو دایره دو طرف، عبارت: «اَللّه ُ رَبّی» و در دایره میانی عبارت: «اَللّه ُ حَسْبی» نوشته شده بود. در زمینه مستطیل ها؛ در یکی این آیه قرآن نوشته شده است: قَدْ نَرَی تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِی السَّمَاءِ... و در دیگری فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا....
بر اضلاع سه گانه دیگر، در زمینه مستطیل های بیضوی، سوره فاتحه و بر دایره های میان آن ها عبارت: «اَللّه ُ رَبّی» نقش بسته است.
در قسمت فوقانی پرده و سطر اوّل آن، شکل مستطیلِ بیضی قرار دارد که در زمینه آن، این آیه نقش بسته است: قال تعالی إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَقُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَاجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطَانا نَصِیرا.
سپس در سطری که در ادامه آن بود، در میان چهار دایره که هر دایره همانند «گلابی» ترسیم گردیده بود، در یک ردیف سوره صمدیه نقش گردیده بود. از آن پس، در سطری که در ادامه آن بود، در میانه چهار مستطیل بیضی شکل، که هر دو دایره در کنار یکدیگر قرار داشته و در میان آنها دایره ای گنجانیده شده بود، در زمینه مستطیل های چهارگانه آیة الکرسی و در پایان آنها عبارت «صدق اللّه العظیم وصدق رسوله البشیر النذیر، و صلی اللّه علی محمّد وعلی آله وأصحابه أجمعین» دیده می شد.
در زمینه دایره عبارتِ: «اَللّه ُ حَسبی» نقش گردیده است. در میان آن ها مستطیل بیضی شکلی به عرض پرده و در میان آیة الکرسی، این نوشته بر آن دیده می شود: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، لَقَدْ صَدَقَ اللّه ُ رَسُولَهُ الرُّؤْیَا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللّه ُ آمِنِینَ.... در زیر آن دو «کردشیه» بزرگ بود که در زمینه هر یک از آنها، سوره صمدیه، به شکل دایره، در پیرامون لفظ جلاله «اَللّه ُ جَلَّ جَلاله» نقش بسته بود. در میان دو کردشیه یاد شده، چهار مستطیل؛ یکی بر دیگری دیده می شود که دو مستطیل اوّل و چهارم به وسیله تارهای نقره ای و مطلا آذین شده بود. امّا بر دوّمی و سوّمی این عبارت نوشته شده بود: «بتوفیق اللّه تعالی تمّ صنع هذه البردة بالجمهوریة العربیة المتحّدة فی عهد الرئیس جمال عبدالناصر سنة 1381ه .» سپس در ادامه آن دو مستطیل بیضی شکل دیده می شد که در زمینه آن ها: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، لاِءِیلاَفِ قُرَیْشٍ * إِیلاَفِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّیْفِ * فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ * الَّذِی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَآمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍنوشته شده بود.
سپس در ادامه آن، چهار مستطیل بیضی شکل دیگری قرار داشت که دو به دو بر روی هم قرار داده شده بود. بر فوقانی آن عبارت: «لا إله إلا اللّه المَلِکُ الحقُّ المبین» و در پایین: «مُحمّدٌ رَسُولُ اللّه الصّادِقُ الْوَعْدُ الأَمِین» دیده می شد. در فاصله این مستطیل های چهارگانه و در میانه پرده، رأس مثلثی که در پایین، قاعده آن کامل نگردیده و بدان شکاف پرده درِ کعبه در پایین بازمی گردد، قرار داشت. به دو ضلع این مثلث نوشته: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ هُوَ اللّه ُ أَحَدٌ * اللّه ُ الصَّمَدُ * لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ * وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوا أَحَدٌ، صَدَقَ اللّه ُ الْعَظِیم» نقش بسته بود.
در پایین پرده و تا انتهای آن، دو مستطیل بر دو طرف شکاف دیده می شد که این دو، به وسیله تارهای نقره ای مطلا و نیز نقش و نگارهای زیبای زربفتی آذین گردیده بود.(12)
پرده درِ کعبه معظّمه موجود در دار الکسوه قاهره به سال 1381ه
جامه مقام ابراهیم خلیل علیه السلام
این جامه، از پنج قطعه که شامل: چهار سمت و سقفِ مقام بوده، تشکیل می گردیده است. مساحت کلّی آن به همراه پارچه ابریشم و اطلس سیاه ساده، سی ذراع بوده که همگی مانند پرده درِ کعبه، از همان مواد اوّلیه بافته شده بود، با این تفاوت که این جامه به وسیله ابریشم مصنوعی سبز همانند پرده درِ کعبه آستر نشده بود، بلکه به وسیله چلواری پنبه ای سرتاسر آن آستر گردیده بود.
قسمت های گوناگون این جامه و آنچه که بر آن آذین می گردید:
* سمت اوّل: طول 817 ذراع و مقدار وزن تارهای آذین شده 614 مثقال.
* سمت دوّم: طول 817 ذراع و مقدار وزن تارهای تنیده شده و آذین گردیده 610 مثقال.
* سمت سوّم: طول 817 ذراع و مقدار وزن تارهای آذین شده 613 مثقال.
* سمت چهارم: 817 ذراع و وزن تارهای تنیده شده و آذین گردیده 612 مثقال.
* سقف، طول 211 ذراع و وزن نقره سفید به کار رفته در آن 139 مثقال.
بنابراین، مجموع وزن تارهای طلایی ونقره ای آن 2588 مثقال بوده است.
افزون بر آن، به جامه یاد شده، پنج دگمه نقره ای، ده چتر، ده منگوله کوچک نخی و چهار منگوله بزرگ نخی ـ چنانکه پیشتر آوردیم، قرار داده می شد. همچنین «سُجُق»(13) و گلوله های پنبه ای هندی به رنگ سرخ در پایین جامه مقام آذین می شد.(14)
بر جامه یاد شده نوشته های زیر به وسیله تارهای نقره ای مطلا تنیده نوشته شده بود.
پرده درگاه مقام ابراهیم خلیل علیه السلام :
این پرده از دو قطعه تشکیل می شد. طول هر قطعه ده ذراع بوده و این دو قطعه به وسیله قطعه دیگری به عنوان زیر پرده به هم می پیوست.
پرده درگاه مقام از مواد اولیه ای بافته می شد که پرده درِ کعبه را می بافتند. وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده شده بر روی قطعه نخست، 32915 مثقال و قطعه دوّم31906 مثقال و پارچه رابط میان آن دو 489 مثال بوده که مجموع وزن تارهای آذین شده بر پرده به 1870 مثقال می رسید. علاوه بر آن، پرده درگاه مقام دارای پنج دگمه نقره ای، ده چتر و ده منگوله نخی کوچک بود.(15)
پرده باب التوبه:
این پرده ویژه درِ پله درونی کعبه معظمه بوده که به وسیله آن به بام آن راه می یافتند. و این پرده نیز همانند دیگر پرده ها، از ابریشم سیاه ساده بافته می شد. مساحت آن یازده و نیم ذراع و وزن تارهای طلایی و نقره ای تنیده شده در آن به 321024 مثقال می رسید.(16)
نوشته های روی پرده باب التوبه:
این پرده به شکل مستطیل بوده که اطراف چهارگانه آن به وسیله حاشیه ای از تارهای نقره ای، زینت می گردید. در قسمت داخل حاشیه یاد شده و در نیمه فوقانی پرده، پنج مستطیل بیضی شکل دیده می شود که یکی بر دیگری قرار گرفته و بر نخستین مستطیل، این نوشته به چشم می خورد: «بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، وَاِذْ جاءَکَ الَّذِینَ».
و بر دومی یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِنَا فَقُلْ سَلاَمٌ عَلَیْکُمْ کَتَبَ رَبُّکُمْ....
و بر سومی عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْکُمْ سُوءا بِجَهَالَةٍ....
و بر چهارمی ...ثُمَّ تَابَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
و بر پنجمی نام فرمان دهنده به ساختن این پرده و تاریخ ساخت آن قید گردیده است.
در نیمه پایینی پرده، نقش و نگارهای آذین شده به تارهای طلایی و نقره ای قرار داشته که در میانه آن، سه مستطیل بیضی شکل دیده می شود. بر نخستین آن، این نوشته دیده می شود:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ».
پرده باب التوبه در درون کعبه
و بر دومی وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَیْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنا.
و بر سوّمی وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّیً(17).
تمامی این نوشته ها به وسیله تارهای نقره ای بسیار زیبایی آذین می گردیده است.
پرده دروازه منبر مسجد الحرام
این پرده نیز هم جنس دیگر قطعات پرده کعبه، از ابریشم سیاه ساده بافته می شده است. مساحت آن شش ذراع و ربع و وزن تارهای طلایی و نقره ای به کار رفته در آن (397) مثقال بوده است.(18)
نوشته های روی پرده دروازه منبر مکی
این پرده مستطیل شکل بود که پیرامون آن را حاشیه ای مزین به تارهای نقره ای مطلاّ در برگرفته بود. در درون این حاشیه و در قسمت نیمه بالایی آن، چهار مستطیل بیضی شکل دیده می شد که یکی بر دیگری قرار داشت. در زمینه مستطیل نخستین، این نوشته به چشم می خورد:
«بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، اِنَّ اللّه َ...».
و بر دومی ...وَمَلاَئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا....
و بر سومی ...الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیما.
و بر چهارمی نام فرمان دهنده ساخت این پرده و تاریخ ساخت آن قید می گردید.
در نیمه پایینی این پرده، به وسیله تارهای نقره ای مطلاّ، محرابی که درون آن قندیلی معلّق داشت، آذین شده بود. تمامی نوشته ها و نقش و نگارها، به وسیله تارهای نقره ای سفید و نیز تارهای نقره ای مطلاّ تزیین گردیده بود.
پرده باب المنبر در حرم مکّی
کیسه جایگاه کلید کعبه معظمه
این کیسه از پارچه اطلس سبز به مساحت یک ذراع و یک هشتم ذراع ساخته می شد. بر روی آن به وسیله تارهای طلایی و نقره ای به وزن 45 مثقال تنیده شده بود که در میانه بالایی آن، دو سوراخ با لب دوزی های نقره ای سفید به وزن دو مثقال تعبیه شده بود. این کیسه به وسیله ابریشم سبز ساده آستر شده بود که بر آن دو ریسمان تنیده شده به نام قیطان، به همراه منگوله هایی از تارهای به هم گره خورده نقره ایِ زرد قرار داشت. طول این کلید 45 سانتیمتر و عرض آن 24 سانتیمتر بود.(19)
در یک سمت کیسه، این گفته باری تعالی به وسیله تارهای نقره ای و طلایین آذین می گردید: إِنَّ اللّه َ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الاْءَمَانَاتِ إِلَی أَهْلِهَا... که بر بالا و زیر آن نام فرمان دهنده به ساخت کیسه و تاریخ و مکان ساخت آن قید می شده است.
در سمت دیگر آن، این آیه نقش بسته بود: إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ که بر بالا و زیر آن نیز مجددا نام فرمان دهنده به ساخت کیسه و تاریخ و مکان ساخت آن قید می شد.
هم اکنون بر کیسه ای که به همراه جامه کعبه در «دارالکسوه» در قاهره باقی مانده است، در بالای کیسه و بر روی آیه قرآنی جمله «بالجمهوریة العربیة المتحدة فی عهد» و زیر آیه «الرئیس جمال عبد الناصر سنة 1381 ه .» نوشته شده است.
کیسه کلید کعبه معظّمه
دیگر ابزار آلات جامه کعبه
اضافه بر قطعه های جامه، که پیشتر آوردیم، ابزار آلات دیگری نیز بوده که از جامه نبوده لیکن برای نصب و استوار کردن آن ضرورت داشته است.
این ابزارها عبارتند از:
ـ سه حلقه تناب ضخیم(20) به وزن یکصد و هشتاد رطل.
ـ چهل و یک حلقه تناب نازک(21) به وزن هشتاد و دو رطل.
ـ سی و شش ذراع پارچه های نازک سبز تیره، که برای به هم پیوستن قطعات پرده به کار می رفت.
- دو دیگ مسی که در آن گلاب خالص به وزن 58 کیلو گرم قرار داده می شد. و نیز قطعه هایی پارچه که برای شستشوی کعبه مشرفه پیش از قرار دادن جامه نوین، به کار می رفت.(22)
یکی از ظرف های گلاب که به همراه پرده هر سال به کعبه ارسال می شد و اینک در دار الکسوه قاهره موجود است
پی نوشتها:
________________________________________
1 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322 ه . ق .
2 . ذراع معادل 57 سانتی متر می باشد.
3 . کردشیه؛ دایره ای شکل.
4 . بنابر شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه در سال های 1321، 1322 ه . و نیز نک : ابراهیم رفعت پاشا: مرآة الحرمین، ج1، صص292 و 293
5 . یوسف احمد: المحمل والحجّ، ج1، صص264 و 265
6 . این کلمه در اصل ریشه ترکی داشته که در مصر دوران ممالیک به کار می رفته است، «مترجم».
7 . این نوشته ها به صورت کامل و واضح بر روی دو کمربند هفتم و هشتم که از سوی ابراهیم رفعت پاشا در کتاب خود مرآة الحرمین، ج1، شکل شماره 110، ص284 آورده، کاملاً روشن و آشکار است.
8 . فرمان داد ساختن این جامه شریفه را برای کعبه بیت اللّه الحرام، (نام شخص) در سال...
9 . اسناد و مدارک موجود در کارگاه جامه بافی کعبه مکرّمه در قاهره:
و نیز نک : یوسف احمد، المحمل والحجّ، ج1، صص265، 266 و267
10 . ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج1، ص293
11 . شهادت نامه های تسلیم جامه کعبه در سال های 1321، 1322 هجری. و نیز نک : ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج1، صص293 و 294
12 . نوشته ها و آذین های یاد شده؛ به وسیله مؤلّف بر روی پرده درِ کعبه مظعّمه که در میان قطعه های جامه مصری موجود در کارگاه جامه بافی در خرنفش که هم اکنون وجود دارد، مشاهده گردید. این جامه همان جامه ای است که در سال 1381ه . به مصر بازگردانیده شد.
13 . سُجُق، شبکه ای از بافته که پیرامون آن گلوله های نخی قرار داشت.
14 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سالهای 1321 و 1322 ه . و نیز نک : ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج1، ص295
15 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322ه . نک : ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج1، ص295
16 . دو مصدر سابق.
17 . ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج 1 شکل شماره 104 ص 264
18 . شهادت نامه های شرعی، تسلیم جامه کعبه در سالهای 1321 و 1322 ه و نیز نظر افکنید به ابراهیم رفعت پاشا، مرآة الحرمین، ج 1، ص 296.
19 . شهادت نامه های شرعی تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322 هجری و نیز نک : به ابراهیم رفعت، مرآة الحرمین، ج 1 ص 294
20. این تناب ها پس از آنکه در قسمت فوقانی جامه کعبه دوخته می شد بر بام کعبه آویزان می گشت.
21 . جامه کعبه به وسیله این گونه طناب ها به حلقه های مسین استوار شده در پیرامون کعبه و شاذروان، متصل می گردید.
22 . 3) شهادت نامه های شرعی، تسلیم جامه کعبه در سال های 1321 و 1322 ه . و 1380 ه . و نیز نک : به ابراهیم رفعت پاشا: مرآة الحرمین، ج1، ص 296 و بتنونی، الرحلة الحجازیه، صص 136 و 137
تبلیغات
