جایگاه مهدویت در جنبش حروفیه (778- 830ق)

چکیده

منجی گرایی و اندیشه مهدویت، از اصول محرک، در جنبش های مذهبی قرن هشتم و نهم هجری (مشخصاً دوره تیموریان)، بود و هر یک از جنبش های مزبور، در راستای اهداف خود، به گونه ای از آن بهره می جسته اند. جنبش حروفیه  از جنبش های بود که قایل به مهدویت رهبرشان فضل الله استرآبادی بودند و او را مهدی و حتی خدایی می انگاشتند که در روی زمین ظهور کرده است. این جنبش با تکیه بر عدالت اجتماعی و ضدیت با ظلم و ستم ادعای رهایی انسانها رو داشت و برای این منظور اندیشه مهدویت رو دستاویز خود قرار داد. اینکه مهدویت چه نقشی در جنبش حروفیه داشته سوال این پژوهش است و یافته های این پژوهش که مبتنی به روش توصیفی و تحلیلی است؛ حاکی از آن است که اندیشه مهدویت (منجی گرایی) در جنبش مذهبی حروفیه، نقش محوری داشته  به گونه ای که رهبران این  جنبش از عقاید صوفیه و تشیع برای تشریح عقاید خود بهره می بردند. از طرفی شرایط ویژه حاکم بر آن زمان که پذیرش اندیشه های نجات بخشی را از سوی مردم فراهم آورده بود، باعث مورد توجه قرار گرفتن اندیشه مهدویت از سوی مردم شد.