مطالعه ساختاری و محتوایی مؤلفه های بصری کتیبه نگاری در قالی های ترنجی و محرابی دوره صفوی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
دوره صفوی، نقطه اوج هنرکتیبه نگاری و زمینه ساز راه یابی آن به هنرهای صناعی از جمله، قالی بافی به شمار می آید. به یقین بیشترین حضور کتیبه نگاری در قالی های ترنجی و محرابی می باشد. اگرچه محدودیت جنس و بافت قالی در نگارش این نوع کتیبه ها، آن ها را از کتیبه نگاری در معماری و فلزکاری متمایز می کند، اما با نگاهی موشکافانه می توان دریافت که مؤلفه های بصری شاخصی در این قالی ها وجود دارند که از حیث ساختار و محتوا، تفاوت های آشکاری میان قالی های کتیبه دار ترنجی و محرابی پدید آورده اند. به نظر می رسد مضامین محتوایی و همچنین کاربرد متفاوت این دو نقش، تأثیر چشمگیری در وجوه اشتراک و افتراق مؤلفه های بصری درکتیبه های نوشتاری این قالی ها داشته که تا کنون به صورت مشخص به آن پرداخته نشده است. از این رو تأکید این پژوهش بر شناخت آن ها متمرکز است. پرسش اصلی این است، تفاوت های ساختاری و محتوایی در مؤلفه های بصری کتیبه نگاری قالی های ترنجی و محرابی دوره صفوی در چه زمینه هایی وجود دارد؟ این پژوهش، به شناخت ساختاری و محتوایی مؤلفه های بصری شاخص و تفاوت های آن ها در کتیبه نگاری قالی های ترنجی و محرابی دوره صفوی می پردازد و به روش توصیفی-تطبیقی و گردآوری اطلاعات آن به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته است. جامعه آماری شامل هفت تخته قالی ترنجی و هفت تخته قالیچه محرابی مربوط به اواسط قرن نهم تا اوایل قرن یازدهم هجری قمری است که در زمره نمونه های شاخص موجود از هر نقش به شمار می آید. نتایج حاصل از مطالعه مؤلفه های بصری کتیبه نگاری در قالی های ترنجی و محرابی دوره صفوی، نشان از وجوه افتراق چشمگیری در بین آن ها می دهد. مؤلفه های بصری کتیبه های نوشتاری در قالی های محرابی نسبت به قالی های ترنجی تنوع بیشتری دارند و نوشتار در آن ها نقش اساسی تری ایفا می کند. در مقابل، کتیبه های قالی های نقش ترنجی به عنوان بخشی جزئی تر در متن نقوش اسلیمی قالی قرار می گیرند و غالباً ساختار کتیبه نگاری ها از یک روش بهره گرفته است. البته اشتراکاتی در مؤلفه هایی مانند فضاسازی و ریتم و همچنین استفاده از خط نسخ درکتیبه های هر دو نقش وجود دارد.Structural and Content Analysis of Visual Components of Calligraphic Inscription in Safavid Period Toranji and Mehrabi Carpets
The Safavid period marks the pinnacle of calligraphic inscription art and sets the foundation for its integration into industrial arts such as carpet weaving. The calligraphic inscription has the most significant presence in Toranji and Mehrabi carpets. Although the material and texture limitations of carpets distinguish them from calligraphic inscriptions in architecture and metalwork, a careful examination reveals distinctive visual components in these carpets that have resulted in apparent differences in structure and content between calligraphic Toranji and Mehrabi carpets. The thematic content and different applications of these two patterns seem to have a significant impact on the similarities and differences of the visual components in the written calligraphic inscriptions of these carpets, which have not been explicitly addressed until now. Hence, the focus of this study is on understanding these components. What are the structural and content differences in the visual components of calligraphic inscription in Toranji and Mehrabi carpets during the Safavid period? This research aims to explore the structural and content aspects of prominent visual components and their differences in calligraphic inscription in Toranji and Mehrabi carpets during the Safavid period. This study used a descriptive-comparative method and gathered data through library research. The sample included seven Toranji carpets and seven Mehrabi carpets dating from the mid-9th to the early 11th century AH (Islamic calendar). The samples were among the representative samples available for each type. The study of the visual components of calligraphic inscriptions in Toranji and Mehrabi carpets during the Safavid period demonstrates significant differences between them. The calligraphic inscriptions in Mehrabi carpets exhibit a greater diversity in visual components compared to Toranji carpets, with the script playing a more fundamental role. On the other hand, calligraphic elements in Toranji carpets are considered a more localized part of the arabesque patterns in the carpet’s design, often following a consistent approach. However, there are shared elements such as spatial composition, rhythm, and the use of Naskh script in the calligraphic inscriptions of both types of carpets.
تبلیغات
