نسبت آفند-پدافند در رهنامه نظامی ایران با آرمان گرایی-واقع گرایی در سیاست خارجی (۱۳۶۸-۱۴۰۰) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
برنامه های پنج ساله توسعه کشور در غیاب هرگونه دکترین دفاعی مدون و دوره ای در ج.ا. ایران، مهمترین منبع شناخت «دیدگاه های اعلامی» تهران در سپهر نظامی و نیز برجسته ترین ابزار تأثیرگذاری دولت بر جهت گیری های دفاعی کشور محسوب می شوند. مقاله حاضر با هدف کشف رابطه میان «موازنه آفند-پدافند در دکترین نظامی ج.ا. ایران» با «موازنه آرمان گرایی-واقع گرایی در گفتمان سیاست خارجی دولت ها» بشیوه تحلیل مضمون انجام شده است. پرسش اصلی مقاله این بوده است که «موازنه آفند-پدافند در دکترین نظامی جمهوری اسلامی ایران (برحسب مفاد نظامی/دفاعی برنامه های پنج ساله توسعه کشور) چه نسبتی با موازنه آرمان گرایی-واقع گرایی در گفتمان سیاست خارجی دولت ها (برحسب فهم رؤسای جمهور از محیط بین المللی و شیوه مطلوب مواجهه با آن) دارد؟ یافته های پژوهش، وجود تعادل نسبی در موازنه آرمان گرایی-واقع گرایی در گفتمان سیاست خارجی دولت هاشمی را نشان می دهند و درحالی که این موازنه در دولت احمدی نژاد به سمت آرمان گرایی گرایش داشت، در دولت های روحانی و به ویژه خاتمی با تمایل به آرمان گرایی همراه بوده است. از سوی دیگر، موازنه آفند-پدافند در برنامه های اول/دوم توسعه در دولت هاشمی و نیز برنامه های سوم/چهارم در دولت خاتمی به سمت دفاع گرایش داشتند، اما در برنامه پنجم در دولت احمدی نژاد و برنامه ششم در دولت روحانی به سمت آفند متمایل شدند. وجود همبستگی مثبت، اما ضعیف میان «آرمان گرایی با آفند» و نیز میان «واقع گرایی با پدافند» را می توان به نقش حداقلی قوه مجریه در تأثیرگذاری بر دکترین نظامی ایران به واسطه تدوین برنامه های توسعه کشور نسبت داد.The Relationship Between Offense-Defense in the Military Doctrine and Idealism-Realism in the Foreign Policy of I.R. Iran (1989-2021)
I.R. Iran has no documented defense doctrine covering specific periods. The five-year socio-economic development plans (FSDPs) of Iran are hence the most significant sources for understanding its “officially announced military viewpoints”. They are also among the most effective instruments of the Iranian government to affect the country’s defense direction. This paper aims to discover the relationship between the “offense-defense balance (ODB) in military doctrine of I.R. Iran ” and the “idealism-realism balance (IRB) in its foreign policy” using content analysis methodology. The main research question is, “What are the relationships between the former (as perceived from the military/defense content of FSDP) and the latter (based on Iranian presidents’ understanding of the international milieu and the optimal way to deal with it)?” Our findings indicate that ODB was at relative equilibrium in Rafsanjani’s government, tipped towards idealism in the governments of Ahmadinejad, Rouhani, and particularly Khatami. However, ODB was tipped towards defensive in the first and second (Rafsanjani’s government) and third and fourth (Khatami’s government) FSDPs and towards offensive in the fifth (Ahmadinejad’s government) and sixth (Rouhani’s government) FSDPs. The positive, nevertheless weak, correlation between “idealism and offense” and “realism and defense” could be attributed to the Iranian executive branch's minimal contribution to Iran's military doctrine via compiling FSDPs.
تبلیغات
