گونه شناسی معماری مساجد بازار تاریخی کاشان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بازار کاشان دربردارنده یازده مسجد تاریخی است. این مساجد در کنار بناها و مجموعه های دیگر ، بخش های مهمی از پیکره بازار را تشکیل می دهند؛ و علاوه بر این در شکل گیری هویت بازار نیز نقش دارند. ازاین رو شناخت مساجد از جمله الگو و نحوه شکل گیری شان و جایگاهی که از آن برخوردارند، از اهمیت برخوردار است و به شناخت دقیق تر بازار کاشان منجر می شود. همانند سایر عناصر تاریخی شهرها، این مساجد نیز تغییر کرده اند و گاه بخش هایی از آن ها از بین رفته و یا پس از تخریب به صورت جدیدی بازسازی شده اند. در این مطالعه، شناخت الگوها و نحوه کنارهم قرارگیری اجزا و فضاهای اصلی مساجد مدنظر است. لذا هدف این پژوهش شناخت و دسته بندی مساجد بازار کاشان است. در این راستا سه سؤال اصلی قابل طرح است: مهم ترین فضاهای مساجد بازار کاشان کدام اند؟ این مساجد دچار چه تغییراتی شده اند و از نظر کالبدی فضایی چه انواعی را شامل می شوند؟ این مطالعه به روش توصیفی تاریخی و همراه با پیمایش های میدانی صورت گرفته و تلاش شده تا طرح و ترکیب مساجد با یکدیگر مقایسه شوند. مطالعات صورت گرفته نشان می دهند که بازار کاشان عمدتاً و بلااستثنا شامل مساجد شبستانی است و هیچ کدام از مساجد یادشده فضاهای گنبدخانه و ایوان ندارند. این در صورتی است که نمونه های مهمی همچون مسجد جامع، مسجد میرعماد و مسجد وزیر در کاشان دربردارنده دو فضای مهم گنبدخانه و ایوان هستند. این مطالعه همچنین نشان می دهد که مساجد بازار تاریخی کاشان را می توان به دو گونه شبستانیِ بدون صحن و شبستانی با صحن تقسیم بندی کرد. علاوه بر این، مساجد شبستانی دارای صحن را نیز می توان در دو دسته جای داد: نخست، آن هایی که دارای صحن یا حیاطی دارای تشخص فضایی هستند و دوم آن هایی که حیاط در آن ها طرح یا جایگاه خاصی ندارد و صرفاً شامل فضاهای باز بدون شکل و تشخص است.The Architectural Typology of the Mosques within the Historical Bazaar of Kashan
The historical Bazaar of Kashan includes 11 mosques. These mosques along other buildings and places form the basic elements of Bazaar structure. Besides, these historical mosques play a significant role in the identity formation of the bazaar. Hence, shedding light on the given mosques, including their patterns, formation, and positions can provide accurate knowledge of the Bazaar and will be helpful. Like other historical elements in this city, these mosques have also undergone changes; that is, some parts have been destroyed, and others have been reconstructed. Regarding this background, the present study aims at figuring out the patterns, the assemblage of the principal elements, and the space of these mosques. In other words, the main objective is to identify and categorize these mosques inside the Bazaar of Kashan. In this respect, the following questions were addressed: what are the main spaces in these mosques? What changes and transformation have these mosques had undergone? How many types do they have in terms of spatial organization? Using a descriptive-historical method along with field surveys, the researcher has tried to compare the designs and compositions of these mosques. The surveys revealed that these mosques were mostly hypostyle ones; none had chambers and domes, while in the city of Kashan some grand mosques such as Jame Mosque, Mir-Emad Mosque, and Wazir Mosque included two key spaces, i.e., chambers and domes. This study also demonstrated that these mosques could be split into two types; that is, hypostyle mosques without and with courtyards. Furthermore, the hypostyle ones with courtyards could be put into two groups: those with courtyards and spatial identity and those in which courtyards had no special design or position, yet they contained open spaces without a shape or an identity.