نمود مؤلّفه های ناتورالیستی در آثار داستانی دفاع مقدّس (مطالعۀ موردی: «زمستان 62» و «سفر به گرای 270 درجه») (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

ناتورالیسم، مکتبی ادبی است که رفتارها، گرایش ها و افکار انسان ها را برخاسته از غرایز درونی و امیال طبیعی می داند. طبق نظریه ناتورالیست ها، تمام واقعیّت ها و پدیده های موجود در طبیعت در دایره معارف علمی قرار دارد و با قوانین علوم طبیعی قابل توجیه است. به عبارت دیگر ناتورالیسم، فرمول کاربرد علم جدید در ادبیّات است. ناتورالیسم در ادبیّات بر جنبه های توارث، محیط، تقدیر محتوم، مشاهده زندگی به دور از آرمان گرایی و نفی مسائل ماورایی تأکید دارد و در این راه به ترسیم جزئیات -عموماً- زشت و ناخوشایند می پردازد. ناتورالیسم ادبی از طریق ترجمه آثار ادبی صدر مشروطه به این طرف در حوزه داستان نویسی فارسی وارد شد و نویسندگانی مانند صادق چوبک، صادق هدایت، احمد محمود، محمد مسعود، اسماعیل فصیح و... را تحت تأثیر قرار داد. بررسی آثار ادبیّات داستانی دفاع مقدّس، حاکی از وجود برخی از مؤلّفه های برجسته ناتورالیسم مانند عینیّت گرایی، بدبینی، سیاه اندیشی، شرح مبسوط فجایع جنگ، کاربرد کم سابقه برخی از تعابیر غیر مرسوم درباره رزمندگان، توجّه به علم فیزیولوژی و... در شماری از اینگونه آثار است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه ای، برخی از شاخصه های ناتورالیسم را در دو رمان «زمستان 62» از اسماعیل فصیح و «سفر به گرای 270 درجه» از احمد دهقان واکاوی نموده است. نتیجه بررسی با توجّه به شواهد متنی نشان می دهد که در این دو اثر، برخی از مؤلّفه های ناتورالیستی نمود بارزی دارد. می توان گفت که آنچه آثار ناتورالیستی را از سایر نوشته ها متمایز می نماید، در این دو رمان قابل شناسایی است.