بررسی نقش برخی پارامترهای مؤثر بر ساختمان خاک ها در جلوگیری از تشدید سیل و خسارات ناشی ازآن به اراضی کشاورزی و سکونتگاه های نواحی روستایی (مطالعه موردی: نواحی روستایی شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مقدمه: ویژگی های خاک و میزان نفوذ آب به آن، نقش مهمی را در کنترل  روان آب و تشدید سیل ایفا می کند؛ به طوری که اگر میزان نفوذپذیری خاک کاهش و ساختمان آن به دلایل مختلف مانند: تغییر کاربری اراضی، چرای بیش از حد، راه سازی، حرکت ماشین آلات سنگین و ... انجام پذیرد، این امر منجر به افزایش روان آب و تشدید سیل در اراضی کشاورزی و همچنین در نواحی روستایی شده، و خسارت های سنگینی را برای روستاییان و کشاورزان به بار می آورد. بنابر این جلوگیری از این خسارت ها نیازمند به مدیریت پایدار اراضی کشاورزی و توجه به تاب آوری سکونت گاه های نواحی روستایی است. هدف : هدف اصلی این مطالعه، بررسی پارامترهای مؤثر بر میزان  نفوذپذیری خاک و عوامل تأثیرگذار بر ایجاد روان آب ها و تشدید سیل در اراضی کشاورزی و سکونت گاه های نواحی روستایی است. بدین منظور لازم است میزان نفوذ آب در خاک، با حصول اطلاعات دقیق و قابل اطمینان بررسی و تحلیل  شود. روش شناسی: پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه کاربردی با روش «توصیفی-تحلیلی» انجام گردیده است. با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS)  و روش تحلیل لکه های داغ (هات اسپات) که یکی از روش های مهم و رایج مطالعاتی در حوزه جغرافیایی و خاکشناسی است، انجام پذیرفته است. قلمرو جغرافیایی: در این پژوهش از 88 نقطه اراضی کشاورزی شهرستان خداآفرین، منطقه قیز قلعه سی تا سیلن چای انتخاب و نمونه برداری خاک انجام گرفته است. یافته ها: بر اساس نتایج تحقیق، از بین پارامترهای مورد بررسی،  به تعداد دو پارامتر شامل میزان درصد ماده آلی و تخلخل خاک،  بر افزایش سرعت نفوذ آب در خاک تأثیری زیادی داشته و سایر پارامترهای اندازه گیری شده فاق د الگوی خود همبستگی فضایی مشخص به لحاظ آم اری بود. این موضوع بیان گر این واقعیت است که خاک های سبک و غنی از مواد آلی و همچنین خاک هایی که دارای تخلخل (فضای خالی بین خاک) هستند، از نفوذپذیری بالایی برخوردار بوده و آب بیشتری را نسبت به سایر خاک ها جذب می کنند. نتیجه گیری: نفوذپذیری آب در خاک  نقش مهمی درجلوگیری از ایجاد روان آب بر روی زمین و همچنین تشدید سیل داشته و موجب کاهش خسارت های ناشی از آن در اراضی کشاورزی و سکونت گاه های نواحی روستایی خواهند شد و در نهایت به توسعه پایدار کشاورزی و همچنین توسعه پایدار همه جانبه روستایی کمک مؤثری خواهند کرد.