تدوین مدل عوامل اثرگذار بر ارزیابی ریسک تقلب در ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از بنیان های سازوکار بازارها، وجود اطمینان بین معامله گران است و تقلب سبب آسیب به اطمینان موجود می شود؛ بنابراین، اثر زیان بار تقلب بر جامعه و شرکت ها بر کسی پوشیده نیست. هرگاه تقلب رخ می دهد، جامعه از حسابرسان انتظار دارد که تقلب رخ داده را کشف و گزارش نماید. به همین جهت نقش حسابرسان برای مقابله با تقلب اهمیتی دوچندان یافته است. حسابرسان جهت کشف تقلب، نیازمند آن هستند که وظیفه ارزیابی ریسک تقلب را باکیفیت بالا انجام داده تا حوزه های پر ریسک را مشخص و منابع حسابرسی را به حوزه های یادشده اختصاص دهند. در همین راستا، به علت کمبود پژوهش های انجام شده در این حوزه محققان را بر آن داشت تا در این پژوهش دست به شناسایی عوامل اثرگذار بر ارزیابی ریسک تقلب با استفاده از روش تحلیل تم بزنند. در پژوهش حاضر، تعداد 16 نفر از خبرگان حرفه حسابرسی از طریق نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی در اردیبهشت و خرداد ماه سال 1398 انتخاب شدند و مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های حاصل از مصاحبه ها به صورت کد استخراج گردید و الگویی متناسب با شرایط ایران در جهت انجام ارزیابی اثربخش تر ریسک تقلب ارائه شد. در این مدل، مجموع عوامل اثرگذار بر وظیفه مذکور در سه دسته کلی عوامل فردی، عوامل ناشی از محیط کلان و عوامل ناشی از محیط خرد دسته بندی شدند. هر یک از این دسته ها شامل عوامل جزئی تری بوده و ارتباط و اثرگذاری متقابل هر یک از دسته های استخراج شده به تصویر کشیده شده است. در انتها هر یک از ارکان موثر در وظیفه ارزیابی ریسک تقلب از جمله جامعه حسابداران رسمی، موسسه حسابرسی، شرکت تحت حسابرسی، حسابرسان، دولت و ... می توانند از طریق پیشنهادهای ارائه شده توسط خبرگان گام موثرتری در ارزیابی ریسک تقلب بردارند.