طرح مسئله : در سال های اخیر کاهش یا توقف جریان آب ورودی رودخانه هیرمند به منطقه سیستان، وقوع خشکسالی های پی درپی، خشک شدن تالاب هامون و بسته شدن مرز، شرایط بسیار نامطلوبی را برای معیشت مردم سیستان ایجاد کرده است؛ به طوری که موجب مهاجرت بسیاری از روستاییان به دیگر نقاط ایران شده است. در این زمینه پروژه ملی انتقال آب با سیستم های نوین آبیاری از چاه نیمه ها به اراضی 46 هزار هکتاری در دشت سیستان به منظور نگهداری جمعیت و پایداری منطقه تصویب و اجرا شد. تجربیات گذشته نشان می دهد بسیاری از طرح ها بدون مشارکت مردم با شکست روبه رو خواهند شد. هدف: پژوهش حاضر ضمن تحلیل تغییرات مکانی فضایی رفتارهای مشارکتی روستاییان، میزان مشارکت آنان را در اجرای پروژه انتقال آب سنجیده است. روش: جامعه آماری پژوهش شامل تمامی روستاهای واقع در محدوده واحد عمرانی هامون 4 است که از این بین با استفاده از فرمول کوکران تعداد 20 روستا به صورت تصادفی انتخاب شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از آمار توصیفی و استنباطی (آزمون های Scheffe و T) در نرم افزار SPSS و برای مقایسه توأمان تغییرات مکانی فضایی مشارکت روستاییان در اجرای طرح از ترکیب مدل فرایند تحلیل سلسله مراتب فازی (FAHP) و تکنیک تحلیل رابطه خاکستری (GRA) در محیط GIS استفاده شد. نتایج: میزان مشارکت روستاییان در مؤلفه های مختلف نشان می دهد در روستاهای بالادست و پایین دست به ترتیب بیشترین میزان مشارکت با میانگین های 43/2 و 82/3 مربوط به مؤلفه های تدقیق کاداستر و تصمیم گیری و هم فکری است. برآیند کلی شاخص های پژوهش نشان می دهد سطح مشارکت در روستاهای بالادست کم و در روستاهای پایین دست متوسط است. درواقع با فاصله گرفتن روستاهای پایین دست از چاه نیمه ها و انشعابات اصلی رودخانه ها و جریان آب های سطحی و نزدیک شدن به شعاع 14–23 کیلومتری انتهایی سکونتگاههای روستایی، میزان مشارکت روستاییان به علت تأثیر دیدگاه عدالت محوری در توزیع و دسترسی عادلانه تر حق آبه نسبت به گذشته (از راه کانال ها و نهرهای سنتی) پررنگ تر است.
