گونه شناسی سازمان فضایی و سلسله مراتب ورود در خانه های ایرانی با تاکید بر محرمیت (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

محرمیت و حریم خصوصی یکی از معیارهای  مورد توجه طراحی و ساخت شهرهای اسلامی بوده است. از آنجا که الگوی خانه های معاصر تهران تا حدودی گواه بر بی توجهی  به اصل محرمیت در معماری و فرهنگ ایران است، ارائه الگویی برای حفظ محرمیت در خانه های امروزی براساس گونه شناسی مسکن، یکی از ضروریات مهم به نظر می رسد. هدف از پژوهش حاضر بررسی موضوع محرمیت در خانه های بافت تاریخی تهران از طریق گونه شناسی است، که می تواند سبب بازیابی آن برای ساکنان این محدوده های مسکونی شود. برای این منظور، خانه های تاریخی و معاصر دو محله سنگلج و امامزاده یحیی،  واقع در منطقه 12 تهران،  با بررسی نقشه ها و بازدید های میدانی انتخاب شدند. سپس گونه شناسی فضاهای ورود بر اساس سلسله مراتب ورود به خانه مورد مطالعه و بدین وسیله سیر تحول این فضاها در خانه های این دو محله مورد بررسی قرار گرفت.  یافته های تحقیق نشان می دهد که در خانه های تاریخی تهران، سلسله مراتبی در ورود به خانه متناسب با نیازهای ساکنان  وجود داشته که کمتر در اولویت توجه طراحان امروزی قرار گرفته است. از این رو، با ایجاد سلسله مراتب در فضای ورود، علاوه بر ایجاد محرمیت،  می توان به تعریف درستی از فضاهای خصوصی و نیمه خصوصی در خانه دست یافت و از اختلال در کاربری و هویت دیگر فضاها جلوگیری به عمل آورد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که بازشناسی فضاهای ورود می تواند منجر به ارائه الگویی برای دستیابی به محرمیت شود، که اصلی جدا نشدنی از هویت در معماری و فرهنگ ایرانی است.