توسعه پایدار روستایی فرایندی است که ارتقای همه جانبه زندگی روستایی را از طریق زمینه سازی و ترغیب فعالیت های همساز با قابلیت ها و تنگناهای محیط (به مفهوم عام آن) مورد تأکید قرار می دهد. بر این بنیاد، توسعه پایدار روستایی جنبه های گوناگونی را شامل است، اما زمینه سازی های ساختاری در چهار جنبه عام می تواند به کارکرد مناسب این فرایند بیانجامد. این جنبه ها عبارتند از: محیطی اکولوژیک، اجتماعی فرهنگی، اقتصادی سیاسی و کالبدی فضایی. یکپارچگی فضایی در قالب رویکرد نظاموار، سکونتگاه های روستایی را در مقیاس های گوناگون نقطه ای، محلی، ناحیه ای و منطقه ای و ملی، و البته همه جا به عنوان نظام های باز، مورد توجه قرار می دهد. بدینسان، هر سکونتگاه روستایی نه تنها به لحاظ کنش و واکنش های بین اجزا و نیروهای مختلف درونی خود، بلکه از نظر تعامل با دیگر نظام های سکونتگاهی (دیگر سکونتگاه ها، اعم از روستایی و شهری) نیز پیوسته در روندی پویا قرار دارد. در این بین، آنچه که اهمیتی تعیین کننده دارد، امکانات و قابلیت های محیط نظام است که به صورت امکانِ برپایی رابطه تعاملی با سیاستگذاری ها، برنامه ریزی ها و تخصیص اعتبارات و مانند آن تجلی می یابد. از سوی دیگر، با عنایت به رویکردهای نوین در جغرافیای کاربردی و توجه به نقش جوامع در ایجاد فضاهای گوناگون، بسیاری از اهداف برنامه ریزی فضایی و ابعاد پایداری در پیوندی تنگاتنگ مورد توجه قرار دارند. این مقاله کوشش دارد تا نشان دهد، هرگونه پایداری در روند توسعه روستایی، مستلزم نگرشی یکپارچه در قالب پارادایم فضایی است و این مهم میسر نخواهد شد، مگر با رویکردی مبتنی بر شبکه های منطقه ای در قالب پویش ساختاری کارکردی.
