تأثیر آیین میترائیسم در نقش مایه های ماهی درهم فرش صفوی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

فرش در دوره صفوی یکی از مراحل رونق و شکوفایی خود را پشت سرگذاشته است. در این دوره تاریخ ایجاد کارگاه های بزرگ سلطنتی و حمایت حکومت صفوی زمینه ساز ایجاد طرح های زیبا با الگوهای کهن در طراحی فرش این دوره گردید. بررسی طرح های فرش در این مقطع تاریخی حاکی از وجود انگاره های مذهبی و غیر مذهبی در بافتار این الگوها است. مسئله ای که می توان اینجا طرح کرد تأثیر باورهای مذهبی عهد باستان در ایران در این طرح های فرش این دوره است. آیین میترایسم یکی از این باورهای مذهبی است که ردپای ظهور و تداوم نمادهای آن در بسیاری از هنرهای دوره اسلامی در ایران به چشم می خورد. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که ظهور نقش مایه های ماهی درهم در فرش های دوره صفوی تحت تأثیر باورهای آیین میترایسم است. طراحی ماهی های درهم در کنار گل از شاخصه های هنری عهد باستان نیز بوده است که در الگوهای فرش دوره صفوی به چشم می خورد. طرح ماهی درهم یا «هراتی» در فرش عبارت است از دو ماهی و چهره مِهر در میان آن. اهداف پژوهش: 1.واکاوی چگونگی تأثیر آیین مهر بر نقوش فرش دوره صفوی. 2.بررسی طرح ماهی درهم فرش دوره صفوی. سؤالات پژوهش: 1.طرح ماهی درهم فرش دوره صفوی تحت تأثیر چه باور مذهبی ایجاد شده بود؟ 2. طرح ماهی درهم در فرش دوره صفوی چه مختصاتی داشت؟