مختصری از تمثیلات و مثل واره ها در معدن الدّرر

چکیده

معدن الدّرر فی سیره الشیخ حاجی عمر، اثری است در توصیف کرامات، حالات و اقوال حاجی ناصرالدین عمر مرشدی، از مشایخ صوفیه در سده ی هشتم و نیمه ی نخست سده ی نهم هجری، که توسط برادرزاده و مریدش، شمس الدین محمد بن بدر الدین سلیمان مرشدی، با استناد به منابع کتبی و روایات شفاعی در سال 869 ق در قالب نثر عرفانی نگارش یافته است. این اثر در سال 1383 به کوشش عارف نوشاهی و معین نظامی در تهران و نشر کازرونیه تصحیح و به چاپ رسیده است. اهمیت معدن الدّرر در توسعه ی تاریخ تصوف، ادبیات صوفیانه، مسائل جغرافیایی، تاریخی، شناخت زبانی و لهجه های بومی، شناخت رجال و زیبایی های بلاغت است. در جای جای کتاب از تمثیل برای تفهیم و تاکید بیشتر مضمون و مفهوم به خوانندگان استفاده شده است. تمثیل، عبارت کوتاهی است از تجارب گذشتگان، که در بین مردم رواج یافته و در متون ادب فارسی راه پیدا کرده است. در این مقاله برای نشان دادن سبک کلام نویسنده و گرایش فکری او، به بازیابی «مختصری از تمثیلات در معدن الدّرر» از نظر لفظ، معنی، لحن، کاربرد و بلاغت پرداخته ایم شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کمینه ی تمثیلات ساخته و پرداخته ی طبع وی است و بیشینه ی آن اقتباس شده، یا تمثیلات اقتباس شده  از آیات، احادیث و اقوال مشایخ صوفیه است، به شرحی که می خوانیم.