گریزناپذیری تأویل (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

این نوشته کوشیده تا با گزارش رویکرد تحریمی و عارضههای منفی تأویل، جنبههای ایجابی آن را با استناد به منابع دینی و به روش استقرائی از سویی و به روش تحلیلی از سوی دیگر، در معرض دید و داوری قرار دهد. گذشته تاریخی تأویل، بهویژه در قرون اولیه اسلامی، نگاه منفی به تأویل، در حد ویرانگری آن، بسیار شدید است، اما بسیاری از کسانی که با آن مخالف هستند، ناگزیر از پذیرش آن شدهاند. تأویل با توجه به گونههای مختلف آن، یعنی گونه کلامی/ اصولی و دلالیاش بیش از هر گونه دیگر، هم مورد استفاده است، و هم مورد تاختوتاز. بیشترِ نوشتههای تفسیری و شرحالحدیثی اکنون، از تأویلهای دلالی بهمعنای توجیه ظاهر کلام و عدول از آن و ارائه معنایی غیر از معنای ظاهری است، و بیشتر کاربرد تأویل در متون اسلامی، ناظر به این مفهوم نیست و ناظر به عینیت و مصداق خارجی است. آنچه این نوشته دنبال کرده، توجه به تأویل دلالی و اصولی، با رعایت ضابطه های زبانی و متنی است.