مضامین ادبیات غنایی روی سفالینه های مینایی کاشان؛ بررسی موردی: داستان بیژن و منیژه، بهرام و آزاده (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

در طول زمان، ذوق و علاقه سفالگران منجر به ترسیم نقوش و طرح های گوناگون روی سفالینه شد. نقوش به عنوان عنصر اصلی تزیین در سفالینه ها بیانگر مفاهیمی چون اعتقادات، باورها، اندیشه ها، تمایلات و آرزوهاست. توجه به خرد و دانش و اشاره به فرهنگ ها و آیین ها و اسطوره های ملی، از مهم ترین موضوعاتی است که علاوه بر نظم و نثر، در دیگر آثار هنری این سرزمین رواج می یابد. در سده های ششم و هفتم هجری قمری، هنر سفالگری کاشان رونق تازه ای گرفت. این مهم بدون توجه حاکمان و دولتمردان نسبت به هنر و هنرمندان امکان پذیر نبود. در این فرایند، بسیاری از نقش مایه ها و تزیینات هنری پیش از اسلام، دست مایه نقش پردازی سفالگران ایرانی در این دوره شد. برخی از این نقوش، به لحاظ زیبایی شناختی، از شاهکارهای هنر نقاشی دوران اسلامی محسوب می شود. در این تحقیق، سعی شده مشخصه های سفالینه مینایی کاشان با مضمون و مفاهیم ادبیات غنایی معرفی شود. مهم ترین نقوش ادبیات غنایی با تکیه بر داستان بیژن و منیژه و بهرام و آزاده، روی این سفالینه ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات با استناد به منابع کتابخانه ای است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در تصویرسازی اشعار غنایی، سهم تکنیک سفال مینایی از سایر تکنیک ها بیشتر بوده است. همچنین سفالگران کاشانی سهم فراوانی در تولید فرهنگ و کالاهای هنری متناسب با جامعه زمان خود داشتند. در واقع می توان گفت که این مضامین و نقش مایه هنری و ادبی آن دوران، کهن الگوی ساسانی داشته، با این تفاوت که در آثار هنری دوران اسلامی، این مضامین به صورت اغراق آمیز بیان شده است.