واکاوی قابلیت های رقابت پذیری شهری و منطقه ای زمینه گرا (نمونه موردی شهر تبریز) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

طرح مسئله: حیات اقتصادی هر شهر و منطقه ای با مفهوم رقابت پذیری پایدار معطوف به هویت و زمینه های هویتی آن شهرها و مناطق سنجیده می شود. بی توجهی به این زمینه ها به مثابه ظرفیت های بومی، پایداری حیات اقتصادی و رقابت پذیری را با مشکل مواجه می سازد؛ چنانچه برنامه ریزی ها و سرمایه گذاری ها در بعضی شهرها و مناطق ایران در بلندمدت به تضعیف پایداری اقتصادی آنها منجر می شود. بازشناسی ظرفیت های بومی در شهر تبریز و آسیب شناسی وضعیت موجود با نگرش زمینه گرایی، مسئله اصلی این پژوهش است. هدف: این پژوهش با هدف تبیین ابعاد و راهبردهای ارتقای رقابت پذیری شهری و منطقه ای با تمرکز بر ظرفیت های زمینه ای در نمونه موردی شهر تبریز انجام شده است. روش پژوهش: پژوهش حاضر نخست با روش پژوهش توصیفی و تحلیلی، مبانی نظری و ابعاد رقابت پذیری زمینه گرا را استخراج کرده، سپس بخش نمونه موردی با روش پژوهش ترکیبی تحلیلی و پیمایشی راهبردی زمینه مدار بررسی شده است. این پیمایش برای سنجش عوامل مؤثر بر رقابت پذیری و برندسازی شهر تبریز با نظرسنجی از متخصصان و مدیران شهری و تکنیک توزیع پرسش نامه دلفی بین 30 نفر، انجام و تحلیل شده است. نتایج: نتایج بیان کننده این است کهرقابتی زمینه گرا در زمینه های طبیعی، جغرافیایی، تاریخی، فضایی کالبدی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و ورزشی قابل تعریف است. نتایج پژوهش میدانی و تحلیل آماری درباره رقابت پذیری شهر تبریز به این شرح است: ازنظر متخصصان و مدیران «اصالت، وجهه و شهرت جهانی» و «خلاقیت و نوآوری» مهم ترین عوامل مؤثر بر رقابت پذیری شهر تبریز، «آشنانبودن تصمیم گیرندگان با دانش و تجارب رقابت پذیری، نبود نگاه تخصصی و آموزش برندسازی، در اولویت نبودن هویت بومی» و «موانع سیاسی و قانونی» مهم ترین موانع رقابت پذیری شهر تبریز، «مکان های تاریخی»، «کالاهای اصیل» و «باشگاه تراکتورسازی و ورزشگاه یادگار امام» مهم ترین زمینه های رقابت پذیری شهر تبریز و «تسهیل فضای سیاسی و قانونی»، «ایجاد صرفه اقتصادی» و «تأمین امکانات گردشگری (دسترسی، رفاهی و خدماتی)»، مهم ترین راهبردهای ارتقای رقابت پذیری شهر تبریز محسوب می شوند. نوآوری : مهم ترین نوآوری های پیشنهادی این پژوهش با تأکید بر شرایط شهر تبریز عبارت اند از: ارائه فرصت های سرمایه گذاری جدید و سازگار با شرایط بومی، کارآفرینی در حوزه مشاغل بومی، ایجاد و رشد برندهای باهویت، خلق مزایای رقابتی معطوف به زمینه ها و برندسازی آنها، توسعه زیرساخت های گردشگری مذهبی، برندسازی و توسعه زیرساخت های گردشگری تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی، طبیعی و زیست محیطی. همچنین از دیدگاه پرسش شوندگان، واکاوی مناسب ترین زمینه رقابت پذیری زمینه گرای تبریز، احیای مکان های تاریخی و کالاهای اصیل، برندسازی باشگاه تراکتورسازی و ورزشگاه یادگار امام، از دیگر نوآوری های این پژوهش به شمار می آید.