تبیین شاخصه های اصلیِ شکلی و محتوایی نگاره های شیعی بر اساس مبانی اعتقادی شیعه (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شیعه(دوازده امامی) به واسطه بیان یک سری از باورها، آموزه ها، ارزش ها و روایت ها، نظام معناییِ خاصی برای شیعیان می سازد و از این طریق، به کلیه رفتارهای فردی، اجتماعی و آیینی آنان، شکل ویژه و جلوه متفاوتی می بخشد. ازآن جاکه، هنر در جوامع سنتی از سایر شئون زندگی جدا نیست و هر مذهبی با در اختیار گرفتن ذهن افراد، در تمامی جنبه های زندگی آنان خودنمایی می کند، پس، می توان انتظار داشت که نگاره های شیعی نیز به مانند سایر ابعاد زندگی شیعیان، متأثر از مبانی فکری و اعتقادی شیعه، دارای ویژگی های خاص و منحصربه فردی باشند. بر این اساس، تبیین شاخصه های اصلی شکلی و محتوایی نگاره های شیعی بر مبنای مبانی اعتقادی شیعه، هدف این پژوهش است. بدین منظور، در این مقاله، ابتدا برای ارائه تصویری روشن و دقیق از مذهب شیعه، اصول و مبانی اعتقادی و عناصر و مفاهیم تشکیل دهنده این مذهب، بیان شده است. سپس، جنبه های اصلی و مهم نگاره های دارای مضمون شیعی، یعنی صورت و محتوا، روش بیانی و روایت، از منظر مبانی اعتقادی شیعه، بررسی و تحلیل شده اند. پرسش مطرح شده، این است: به واسطه چه شاخصه هایی می توان صفت شیعی را به یک نگاره بخشید؟ روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای است. نتایج پژوهش، بیانگر این است که به صرف بازنمایی مضمونی شیعی در یک نگاره، نمی توان صفت شیعی را به آن نگاره بخشید؛ بلکه نگاره های شیعی، بایستی از جنبه صورت، محتوا، روش بیانی و روایت، در راستا و بیانگر مبانی اعتقادی شیعه باشند. از طریق این شاخصه هاست که نگاره های شیعی قابل شناسایی می شوند و از نگاره های مذهبی -که تنها بیانگر مضمونی شیعی هستند- متمایز می گردند.