ظهور منظرین زیرساخت آبی در شهرهای مراکش

چکیده

زیرساخت های آبی کشور مراکش همانند بسیاری دیگر از کشورهای منطقه به ویژه نواحی مسلمان نشین شمال آفریقا و خاورمیانه، شبکه هایی پیچیده و پیوند خورده با وجوه مختلف زندگی مردم را به نمایش می گذارد. امروزه هنوز شبکه های آبی در منظر شهرهای مراکش نقش پررنگی ایفا می کند و چشمه های آب با فرم و دستورالعملی یکسان در نقاط مختلف شهرهای شفشان، تطوان، طنجه، فاس و مکناس نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. کشف نحوه و چرایی بروز ویژه زیرساخت آبی در شهرهای مراکش سؤالی است که این پژوهش با تکیه بر مطالعات میدانی و توصیف و تحلیل مشاهدات میدانی در کنار بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای، تلاش می کند پاسخی برای آن بیابد. بازدید از شهرهای مراکش و تأمل در ارتباط چشمه های آب با ساختار شهر و توپوگرافی آن نشان می دهد که چشمه های آب (محل مظهر آب) به عنوان آخرین حلقه از زیرساخت آبی در شهرهای مراکش تنها نقش عملکردی و تأمین آب شهر را بر عهده ندارد. تحلیل یافته های مشاهدات و قیاس آن ها باهم نشان داد که این مؤلفه های شبکه آبی منطبق بر توپوگرافی بستر شهر نقطه ثقل شکل گیری تأسیسات عمومی شهر، مراکز شهر و محلات و در لایه بعد در شکل گیری و سازمان دهی بافت های مسکونی به شمار می رود. این مؤلفه ها در کاربری های مهم شهری ه مچون مساجد، زاویه ها، حمام ها و ... در مراکز مهم شهر، مراکز محلات، ورودی بازار، ورودی های شهر و گشودگی های درون بازار حضور گسترده ای دارند. نتایج تحقیق همچنین نشان می دهد که علاوه بر نقش های تعیین کننده کالبدی در سازمان فضایی شهر، چشمه های آب با دستورالعمل زیباشناسی ویژه و فرم محراب گون در پیوند با ذهنیت و آیین های آشنای مردم مراکش نقشی هویتی و فرهنگی را در شهرهای مراکش بازی می کند. مقایسه و سنجش نتایج مشاهدات میدانی در مدینه شهرهای مراکش و مشاهدات میدانی از بقایای شهر رومن وولیبیلیس در کشور مراکش به عنوان الگوی شهرسازی در این کشور، نحوه حضور چشمه ها، در سطح شهرهای مراکش که برگرفته از آیین های بومی و یا سنت های رومن جاری در شهرهای رومن منطقه شمال آفریقا بوده است را پاسخ می دهد.