نقش بسیج دانشجویی در دانشگاهها

هنگامی‌که صحبت از “ نقش” Role است‌،‌ یک نقش یعنی رفتار مورد انتظار مرتبط با یک جایگاه اجتماعی است‌. در مقالة حاضر که حاصل پژوهشی گسترده در عرصة دانشگاهی برای شناسایی نقشهای بسیج دانشجویی است‌، چهار دسته نقش شناسایی شده است که در بردارندة نقش فرهنگی Cultural Role ، نقش علمیScientific Role ، نقش سیاسی Political Role و سایر نقشها Other Roles است که در دستة چهارم نقشهای نظامی‌، اجتماعی‌، اقتصادی و دینی مطرح شده است‌. این پژوهش که با استفاده از 4 روش پژوهشی (روش پیمایشی Survey Method ، روش مصاحبه عمقی Intensive Interview ، روش اسناد و مدارک علمی Documents Method و روش تمایز معنایی Semantic Differential Method ) به انجام رسیده است‌، آرا و نظرات چهار دسته افراد یعنی استادان بسیجی و غیر بسیجی‌، دانشجویان بسیجی و غیر بسیجی‌، مسئولان بسیج دانشجویی و نخبگان بسیج دانشجویی را مورد بررسی قرار داده و جایگاه بسیج دانشجویی را نزد ایشان سنجیده است .
پس از تشکیل بسیج دانشجو و طلبه بنا به فرمان حضرت امام خمینی (ره) ؛ بسیج دانشجویی به عنوان یکی از تشکلهای فعال و گسترده در عرصة دانشگاهی ظهور نمود و در چار چوب اهداف اولیة ترسیم شده ، آغاز به فعالیت کرد.
عرصة خاص فعالیتهای دانشگاهی در کنار ضرورت توجه به شرایط علمی ـ پژوهشی دانشگاه‌، مسئولان سازمان دانشجویی را بر آن داشت تا نقشهای مورد انتظار بسیج دانشجویی را در چارچوب فعالیت دانشگاهی از منظر 2 دسته افراد اصلی حاضر در دانشگاه یعنی استاد و دانشجو بررسی کنند و حاصل جذب برنامه‌ریزی درون سازمانی بشود .
یافته‌های حاصل از این پژوهش در کنار آسیب‌شناسی فعالیت بسیج دانشجویی‌، و جایگاه بسیج نزد افراد مورد بررسی‌، در بردارندة چهار دسته نقش است که به ترتیب انتظار‌، نقش فرهنگی‌، نقش علمی‌، نقش سیاسی و سایر نقش‌ها است که این دسته در بردارندة نقش نظامی‌، اقتصادی‌، دینی و اجتماعی است .
به منظور سهولت ارائه یافته‌ها و ارائه یک تصویر کلی از متغیرهای بررسی شده و زمینة مطالعه ، متغیرها این پژوهش در قالب یک مدل ارائه شده است که این مدل در بردارندة متغیر‌های ذیل است :
1- متغیرهای مستقل
2- متغیرهای تعدیل کننده
متغیر وابسته
معیار و چارچوبها در قالب نقشهای مورد انتظار نیز در مدل در نظر گرفته شده است .
در یک نگاه به مدل پیش‌رو ، با توجه به اهداف تحقیق و در چارچوب رسالتها و اهداف سازمان بسیج دانشجویی به عنوان معیار، متغیرهای مستقل عملکرد بسیج دانشجویی در دانشگاهها‌، انتظارات با توجه به شرایط از بسیج‌، آسیبها‌، مسایل و مشکلات کنونی ، جایگاه بسیج نزد افراد مورد بررسی از وادی متغیرهای تعدیل کنندة ویژگیهای فردی: مانند سن‌، جنس‌، وضعیت تأهل‌، رشتة تحصیلی‌، سنوات تحصیلی‌، نوع عضویت در بسیج‌، سنوات عضویت در بسیج‌، تهرانی و شهرستانی بودن دانشجویان و ……… در کنار اولویت نقشها‌، راههای پاسخگویی به نیازها‌، ابزار تحقیق برای تحقق‌، روشها و راههای پاسخگویی به نیازها‌، نوع ارزیابی افراد از عملکرد بسیج سطوح برنامه‌ریزی مورد توجه ، نوع ارتباط در نظر گرفته شده برای اعضا‌، اهداف در نظر گرفته شده برای بسیج و بالاخره امکانات موجود و در اختیار بسیج دانشجویی در مدل مورد توجه واقع شده است .
با توجه به مجموعة بررسی به عمل آمده و نقشهای مورد انتظار از سوی پاسخگویان ، یافته‌هایی حاصل شده است که پیشنهادهای بررسی نیز در کنار آن ارائه شده است .
ـ پیش از هر چیز از سوی پاسخگویان و مصاحبه شوندگان در سطوح مورد بررسی تدوین و اجرای یک طرح جامع استراتژیک برای سازمان بسیج دانشجویی که در بردارندة اهداف رسالتها ، روشها ، شیوه‌ها و ابزار در کنار زمانبندی و تعیین امکانات و اعتبارات مقتضی باشد ، مورد انتظار است .که البته برای تحقیق این امر پاسخ دهندگان پیشنهادهایی مانند برنامه‌ریزی دقیق ، ایجاد انگیزه برای دنبال کردن طرح، استفاده از مدیران مجرب و کارآزموده در برنامه‌ریزی، توجه به مسایل و مشکلات بسیج دانشجویی در برنامه‌ریزی، تدارک آموزش مسایل فرهنگی و اعتقادات برای بسیجیان ، نظر سنجی و مشورت با مسئولان حوزه‌های دانشگاههای سراسر کشور برای برنامه‌ریزی و اجرای طرح ،‌ رعایت نظم و انضباط در اجرای طرح و ترویج فرهنگ شهادت ، تقوا و اخلاص در عمل را ارائه داده‌اند .
ـ حاصل بررسی دیدگاههای مسئولان بسیج دانشجویی و نخبگان بسیج دانشجویی ، نقش آفرینی فرهنگی را در اولویت قرار داده است و فعالیتهای ضروری در این عرصه را به شرح ذیل اعلام کرده‌اند :
فراهم آوردن زمینه‌های خودسازی معنوی‌، تقویت بنیة اعتقادی و تقویت تفکر اسلامی‌، بالا بردن سطح دانش جوانان در زمینه‌های فرهنگی‌، برگزاری مراسم عزاداری و مراسم جشن و سرور‌، برگزاری اردوهای فرهنگی‌، مبارزه با تهاجم فرهنگی‌، جذب جوانان و تقویت روحیة معنوی ایشان‌، انتشار نشریات مختلف برای اطلاع رسانی فرهنگی‌، برگزاری جلسات سخنرانی و نمایشگاهها‌، سوق دادن دانشجویان به قرآن و اهل بیت (ع)، برگزاری کارگاههای هنر‌، یادوارة شهدای دانشجو و مسابقات هنری‌.
لازم به ذکر است که فعالیتهای فرهنگی و پرورشی وجه غالب انتظار افراد در پاسخگویی به نیازهای دانشجویان بوده است‌.
ـ نقش علمی در مرتبة پس از فرهنگی مورد انتظار پاسخگویان بوده است که در نظر ایشان باید در بردارندة فعالیتهای ماننند برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی‌، برگزاری همایشها و نشستها‌، برگزاری اردوهای آموزشی‌، گسترش امکانات اطلاع‌رسانی و استفاده از نشریات برای اطلاع‌رسانی بموقع و روز و مسابقات علمی باشد‌.
ـ ایفای نقش سیاسی در مرتبة بعدی ، در بردارندة حضور فعال در این عرصه و برخورد اصولی با مسایل پیش‌رو است .
در ایفای 3 دسته نقش مذکور توجه به این نکات ضروری است :
ـ دقت در برنامه‌ریزی ، هماهنگی ، سازماندهی و تدارکات ؛
ـ ایجاد انگیزه در افراد برای به عضویت در آمدن در این سازمان و همکاری کردن با آن ؛
ـ توجه به مسایل و مشکلات بسیج دانشجویی ؛
ـ استخدام مدیران مجرب و کارآزموده ؛
ـ آموزش مسایل فرهنگی ، اعتقادی به افراد ؛
ـ رعایت نظم و انضباط ؛
ـ ترویج فرهنگ شهادت ،‌تقوا و اخلاص ؛
ـ توجه به مسایل علمی ؛
ـ مسئولیت پذیری ؛
ـ واگذاری امکانات رفاهی بیشتر به دانشجویان ؛
ـ بررسی آرا و نظرات دانشجویان به طور مستمر و مداوم .
در چارچوب نقشهای مورد انتظار در 4 دسته نقشهای پیش‌بینی شده ، برای همة سطوح افراد مورد بررسی فعالیتهای ذیل پیشنهاد شده است:
الف) نقش فرهنگی بسیج دانشجویی در دانشگاهها:
ـ ارایه یک الگوی رفتاری مناسب فرهنگی برای دانشجویان؛
ـ ارتقای سطح دانش فرهنگی دانشجویان؛
ـ فراهم آوردن زمینه‌های شناخت اصولی دین و گسترش فرهنگ اسلامی؛
ـ تقویت بنیة اطلاع رسانی فرهنگی در بسیج دانشجویی؛
ـ برپایی نمایشگاهها ، جشنواره‌ها، همایشها و یادواره‌های فرهنگی؛
ـ تدارک یک نشریه فرهنگی و هدایت از طریق آن؛
ـ مبارزه با هجوم فرهنگ بیگانه و تقویت عناصر فرهنگ اسلامی و بومی؛
ـ تقویت روحیه و ابعاد معنوی شخصیت جوانان دانشجو؛
ـ گسترش فرهنگ ساده زیستی و انگیزه بخشی به فعالیتها ؛
ـ برنامه ریزی فرهنگی در قالبهای کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت و هدایت فعالیتهای مبتنی بر آن ؛
ـ برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاههای فرهنگی برای دانشجویان ؛
ـ گسترش دامنة فعالیتهای فرهنگی از دانشگاه به درون جامعه ؛
ـ برگزاری مراسم مختلف مرتبط با مناسبتهای مذهبی و ملی .
ب ) نقش علمی بسیج دانشجویی در دانشگاهها :
ـ برگزاری کلاسهای آموزشی ، تقویتی و علمی در کنار دروس دانشگاهی ؛
ـ تشکیل انجمنها و هسته‌های علمی ؛
ـ برگزاری همایشها و نشستهای علمی ؛
ـ برگزاری کارگاههای آموزشی و پژوهشی در چارچوب نیازها و رفع ضعف بنیة علمی و پژوهشی‌؛
ـ فراهم آوردن زمینه‌های فعالیت علمی دانشجویان و تشویق و ترغیب ایشان به این گونه فعالیتها‌‌؛
ـ ارتقاء سطح علمی و دانش دانشجویان از طریق فراهم آوردن منابع علمی‌؛
ـ ایجاد مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده‌ها برای جلب و جذب نیروهای کارآمد و پاسخ به نیازهای جامعه‌؛
ـ انجام پژوهش در زمینة مسایل مبتلا به جامعة دانشگاهی و مسایل و مشکلات اجتماعی‌؛
ـ برگزاری مسابقات علمی و تشویق و ترغیب دانشجویان به ارتقای سطح دانش با اعطای جوایز‌؛
ـ تدارک نشریه‌ای علمی و پژوهشی برای انتقال آخرین دستاوردهای علمی و پژوهشی‌؛
ـ برنامه‌ریزی علمی در قالب 3 سطح کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت و پاسخ به نیازها‌؛
ـ راه اندازی سخنرانیهای علمی کاربردی برای پاسخ به مسایل روز جامعه / جامعه دانشگاهی‌.
ج ) نقش سیاسی بسیج دانشجویی در دانشگاهها :
ـ روشنگری سیاسی و اطلاع رسانی در این عرصه به منظور ارائه یک خط مشی صحیح و مشخص در عرصه سیاسی‌؛
ـ تشکیل هسته‌ها و گرو‌ههای بحث سیاسی با اطلاعات کافی برای مناظره و بحث با گروههای دیگر سیاسی وابسته به سایر تشکلها و جناحها‌؛
ـ فراهم آوردن زمینه‌های جذب سایر تشکلهای همسو با بسیج دانشجویی‌؛
ـ تقویت دانش سیاسی اعضا و فراهم آوردن زمینه‌های تبادل و انتقال اطلاعات‌؛
ـ‌انتظام بخشی به امور سیاسی مبتلا به جامعة دانشگاهی‌:
ـ برگزاری نشستها ، میزگردها و جلسات پرسش و پاسخ سیاسی با حضور استادان مجرب و متخصصان دانشگاهی‌؛
ـ فراهم آوردن زمینه‌های آشنایی اعضای بسیج دانشجویی با مسایل سیاسی روز‌؛
ـ برنامه‌ریزی سیاسی در قالب 3 سطح کوتاه مدت ، میان مدت و بلند مدت در جهت پاسخ به نیازها‌؛
ـ ارتقای بینش سیاسی دانشجویان‌؛
ـ برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاههای آموزشی برای ارائه آموزشهای سیاسی به اعضاو سایر دانشجویان‌؛
ـ برگزاری اردوهای سیاسی و فراهم آوردن زمینه‌های ارتباط اعضا با یکدیگر و تبادل تجربه‌ها‌؛
ـ صیانت از نهادهای اصیل انقلاب‌؛
ـ فراهم آوردن زمینه‌های مشارکت در بحثهای سیاسی‌؛
ـ مبارزه با عناصر تخریب کنندة ارزشهای نظام و اسلام ناب محمدی (ص)‌؛
ـ انتقال اهداف نظام مقدس جمهوری اسلامی به نسل‌های جدید انقلاب‌.
د ) سایر نقشهای مورد انتظار از بسیج دانشجویی در دانشگاهها :
ـ برگزاری مسابقات ورزشی و فراهم آوردن زمینة فعالیتهای ورزشی‌؛
ـ آموزش نظامی و تقویت بنیة دفاعی دانشجویان‌‌؛
ـ تقویت جنبه‌های مختلف اعتقاد دینی افراد و سوق دادن ایشان به آشنایی با قرآن و اهل بیت‌(ع)‌؛
ـ فراهم آوردن زمینه‌های خودسازی معنوی ؛
ـ راهبردی کردن مسایل نظام ؛
ـ توجه به مسایل اخلاقی و فراهم آوردن تهذیب اخلاقی برای اعضا و دانشجویان ؛
ـ ایفای نقش اقتصادی و عهده‌داری برخی از فعالیتها در این چارچوب .
1-
***
طرح این نکات به عنوان مسایل و مشکلات موجود (وجه سلبی) ، در مقابل وجه ایجابی را نیز به عنوان پیشنهاد برای رفع مسایل و مشکلات در بر دارد لذا پیشنهاد تقویت ضعفها و رفع مسایل و مشکلات در ابعاد ذکر شده در بالا می‌شود.
لازم به ذکر است که در نگاه مخاطبان فعالیتهای بسیج دانشجویی و همچنین اعضای بسیج دانشجویی به میزانی که اهتمام در رفع مسایل و مشکلات و پاسخ به نیازها و انتظارات صورت گیرد ، همراهی ایشان با سازمان بسیج دانشجویی و فعالیتهای واحدهای بسیج دانشجویی در دانشگاهها بیشتر است . عدم توجه به مسایل و مشکلات و بی‌توجهی به انتظارات و نیازها ، ممکن است ضعف همکاری و همراهی با بسیج دانشجویی را بدنبال داشته باشد
و این موضوع تا جایی ادامه پیدا می‌کد که در اصطلاح عضو منبع اصلی را “پس می‌زند” ، لذا در سلسله مراتب سازمانی و ارتباط واحدهای مختلف با پیکرة سازمانی باید اهتمام همة مسئولان توجه به شرایط ، مسایل و مشکلات پیش‌رو ، انتظارات و نیازها و تلاش در جهت از میان برداشتن مسایل و پاسخ به انتظارات و نیازها در چارچوب مصالح جامعه، سازمان و اعضا باشد . (انشاء‌الله) .