نقد علوم انسانی

هدف از این پژوهش بیان ویژگی های فرهنگ نقد و گفت وگو میان صاحب نظران علوم انسانی ایران است. این تحقیق از نوع تحقیقات کمی، توصیفی، و تفسیری است و در آن از روش اسنادی و تکنیک تحلیل محتوا استفاده شده است. جمعیت آماری این پژوهش کلیه نقدها، گفت وگوها، نامه ها، و جوابیه های انتقادی منتشرشده در نشریات تخصصی علوم انسانی از سال 1385 تا 1391 است. روش نمونه گیری هدف مند (تعمدی) است و حجم این نمونه برابر 45 متن انتقادی یعنی حدود 200 صفحه است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که ویژگی های فرهنگ نقد و گفت وگوی صاحب نظران علوم انسانی بیش تر مخرب در مقابل سازنده، عقلانی ادراکی در مقابل احساسی، و منبع محور در مقابل پیام محور است.

چندین دهه است دغدغه اسلامی سازی علوم انسانی ذهن و ضمیر متولیان فرهنگی کشور را مشغول نموده است. در بین علوم انسانی علوم وارداتی همچون روانشناسی که خاستگاه غربی دارند برای بحث اسلامی سازی مورد توجه قرار گرفته اند و براساس یک تلقی سطحی، با توجه به اینکه قوانین اصلی همچون قانون مدنی،از فقه اقتباس شده اند، در عرصه علم حقوق با چالش اسلامی سازی روبرو نیستیم. این تصور به دلایل متعددی نادرست است. ما در عرصه حقوق در دو عرصه تقنین و تفسیر با چالش روبرو هستیم. در عرصه تقنین وجود قوانینی که مربوط به قبل از انقلاب بوده و مشروعیت آنها ممیزی نشده است، از چالشهای اساسی است و چالش مهم تر دیگر، نظام تفسیر قوانین می باشد. وجود برخی گزاره های دینی و حتی وضع قانون مبتنی بر مبانی اسلامی، برای شکل گیری علمِ حقوقِ اسلامی کافی نیست وآنچه مهم است نگاه و شیوه ی تفسیر وتوسعه ی این گزاره ها بر اساس مبانی اسلامی می باشد. در این تحقیق بر اساس روش توصیفی_ تحلیلی از زاویه فقه اسلامی به نقد علم حقوق کنونی با تاکید برحقوق مدنی به عنوان یکی از شاخه های اصلی علم حقوق، در دو حوزه تقنین و تفسیر، پرداخته ایم.

کتاب انسان، موجود ناشناخته اثر الکسیس کارِل یکی از پرخواننده ترین آثار سده 20میلادی است که پس از انتشار در سال ۱۹۳۵م/ 1314ش، در سراسر جهان ازجمله ایران مورد توجه قرار گرفت. شهرت نویسنده به عنوان برنده جایزه نوبل پزشکی اعتبار ادعاهای کتاب را افزود و سبب شد جریان های فکری مختلف با اندیشه های متنوع به محتوای آن استناد کنند. تا پایان سده 20میلادی، این کتاب همچنان موضوع بحث های جهانی بود و شواهدی از تأثیر گسترده آن هنوز در برخی نقاط جهان، ازجمله ایران، مشاهده می شود. با گذشت حدود ۹۰ سال از انتشار کتاب، اختلاف نظرها در فهم پیام اصلی آن ادامه دارد. حامیان و منتقدان پیام هایی را برجسته کرده یا نادیده گرفته ، و مثلاً برخی مترجمان فارسی بخش هایی از محتوا را تحریف کرده اند. در قیاس با ابهامات موجود از یک سو و حجم بزرگ استنادات به کتاب از دیگر سو، تلاش کمی برای شناخت ایده های بنیادی کتاب صورت گرفته، و زمینه فرهنگی شکل گیری کتاب، پی آمدهای اجتماعی و فرهنگی انتشار آن در سطح جهانی، و نقدهای مختلف بر محتوای اثر نیز کم تر تحلیل شده است. در این مطالعه همچون تلاشی آغازگرانه برای پیشبرد این اهداف بناست با تحلیل استنباطی و مفهومی محتوای کتاب و آثاری که در پیوند با آن نوشته شده اند به درک دقیق تری از افکار بنیادی نویسنده دست یابیم.