نقد

نویسنده در نوشتار حاضر پس از بیان تعریفی از نقد، به ذکر ضرورت آن پرداخته است و با ارائه مطالبی از این دست در خصوص نقد، توجه همگان را به خطیر بودن این امر و اهمیت جایگاه ناقد راستین جلب نموده است.

نوشتار پیش رو نقدی است بر آقای وسام الخطاوی که منطق الاشارات و التنبیهات اثر ابن سینا را مورد تحقیق و تصحیح قرار داده و توسط انتشارات مطبوعات دینی به چاپ رسانده است. نویسنده در نوشتار حاضر، مقدمه ایشان و نیز فصل نخست از نهج یکم آن کتاب را مورد مداقه و نقد و بررسی قرار داده است.

جستار پیش رو، که متکفل نقد و بررسی کتاب فلسفه عملی کانت از نقد به آموزه نوشته گری بنهم است، با روش پژوهش توصیفی تحلیلی و براساس برداشت ناقد از اثر موردبحث، درصدد نشان دادن این است که این اثر، علاوه براین که طرح جدیدی در خوانش فلسفه عملی کانت درمی اندازد، از برخی جنبه ها نیز اشکالاتی جدی را متوجه خود می بیند. برخی از این کاستی ها عبارت اند از: شفاف نبودن متن، گزینشی بودن مطالب، ارائه نکردن نتیجه گیری برای هر فصل از کتاب، و فشردگی بیش از حد و گستردگی موضوعات موردبحث. هم چنین نگارنده، علاوه بر معرفی ساختار اثر موردبحث، نقاط قوت آن را نیز تبیین خواهد کرد که مهم ترین آن ها عبارت اند از: توجه ویژه بنهم به ارتباط و نسبت آثار مختلف کانت با یک دیگر و سیر فکری او در فلسفه عملی (انتقال از آثار انتقادی به آثار تعلیمی)؛ بررسی آن دسته از آثار کانت در فلسفه عملی که کم تر موردتوجه مفسران (به ویژه کانت شناسان ایرانی) قرار گرفته اند؛ مخالفت نویسنده با دیدگاه مورد قبول عموم مفسران فلسفه عملی کانت (خوانش صورت گرایانه)؛ و ارائه تفسیری جدید از آن (تفسیر غایت گرایانه).

در این مقاله، کتاب نظر بر نظر ، نوشته سیدعلی کاشفی خوانساری متشکل از دوازده بررسی کتاب، یک آسیب شناسی نشر کتاب های نظری ادبیات کودک، و جوابیه ای به جوابیه نقد در دو بخش بررسی و نقد شده است: در بخش اول، کلیت ساختاری و محتوایی کتاب و در بخش دوم، همه مقالات به تفکیک، برمبنای اصول بررسی کتاب. درنهایت، فقدان مقدمه جامع، ایراد شماره صفحات نمایه، مستدل و منطقی نبودن بخش عمده ای از مدعاهای مطرح شده در کتاب، ذکرنکردن نمونه ها و مصادیق مدعاها و نقدها در هنگام ضرورت، غالباً فقدان و گاهی نقص ارجاع به منابع، استفاده از زبان و اصطلاحات غیرتخصصی در نقدها، و برخی اغلاط و ایرادهای نگارشی و تایپی اشکالات عمده کتاب اند. نقاط قوت مقالات بررسی کتاب عبارت اند از: معرفی تاریخچه و حوزه موضوعی کتاب ها و جایگاه آن ها درمیان آثار مشابه در اغلب مقالات، گاهی فراتررفتن از نقد صرف، طرح مباحث جدید، طبقه بندی و عنوان بندی یا شماره گذاری نقدها و محورهای نقد در برخی مقالات که دریافت مفاهیم را آسان تر می کند، و در کل کتاب هم ظاهر و شمایل ساده و مناسب آن. درنهایت، کتاب مناسب پژوهش و آموزش دانشگاهی تشخیص داده نشد.

پژوهش درباره پادشاه سخن، سعدی، کاری درخور ستایش و آفرین است و هرچه این کار مفصل تر، شادی برانگیزتر. کتاب آتش پارسی در شناخت زندگی و شعر اوست و دیدن همین نام لبخند شادی را بر لب های خواننده می نشاند، اما تأمل در اوراق کتاب و مطالعه جدی آن، درعین این که گاه خواننده را با نکته سنجی ها و نکات تازه ای روبه رو می کند، این احساس را آرام آرام تغییر می دهد؛ خواننده منصف درمی یابد که مسلمانی شیعه کلیات سعدی را به هم راه مجموعه ای از آثار تاریخی، دینی، عرفانی، ادبی، و اخلاقی پیش روی نهاده و با نقل بی رویه از آن ها کوشیده تا سعدی را مطابق باور خویش بشناساند. پایان مطالعه کتاب بار سنگین پرسش های بسیاری را بر دوش خواننده می گذارد: حجم گرایی، استنباط های نادرست، تکرار، ارجاع بی سروسامان، و ... خواننده را از نویسنده کتاب و ناشر محترم گله مند می کند که چرا پاس خاطر ذهن و جیبش را نداشته و در تألیف و داوری کتاب دقت بیش تری به کار نبرده اند.

امروزه موزه ها در جهان نقش توسعه ای داخلی و خارجی دارند. «موزه» ها نهادی مؤثر در تعامل و همکاری بین المللی به شمار می آیند و در توسعه آموزش، مهارت های خلاق، و خودباوری فرهنگی در کشورها نقش مؤثری دارند. تجربه های جهانی حاکی از این است که موزه ها به مثابه نهادی پویا در جامعه در ارتقای دانش عمومی در حوزه میراث فرهنگی به طور مؤثری عمل می کنند و در کارآفرینی فرهنگی تأثیرگذار بوده اند. در آموزشْ دانش های مرتبط با حوزه میراث فرهنگی، مطالعات موزه، و دانش موزه داری ازجمله آموزش های پایه و تخصصی به شمار می آیند. باوجود اهمیت موزه و پتانسیل های بی بدیل موزه داری در کشور، چهارچوب مفهومی و عملیاتی موزه در ایران با فقر دانش حرفه ای روبه روست. انتشار کتاب مطالعات موزه تاحدودی این خلأ را پر کرده است و فرصتی برای علاقه مندان این حوزه مطالعاتی به وجود آورده است. کتاب حاضر هرچند به لحاظ علمی و محتوایی با انتقاداتی روبه روست، باتوجه به این که جزو پیش گامان در حوزه مبانی مطالعات موزه تلقی می شود فی نفسه حرکت ارزش مند و روبه جلویی تلقی می شود. در این نوشتار، کتاب حاضر عمدتاً به شکل محتوایی و علمی موردبررسی و نقد واقع می شود و پیش نهاد هایی در کل متن مقاله ارائه شده است که تدوین کنندگان درصورت صلاح دید و وارددانستن آن ها می توانند در چاپ بعدی این موارد را مدنظر قرار دهند.

کتاب موردنقد در این نوشته جلد نخست از کتاب دوجلدیِ فرهنگ مصور باستان شناسی دوران پیش از تاریخ (انگلیسی فارسی) است. جلد نخست اساساً ماهیتی لغت نامه ای دارد، ضمن این که برای شماری از مدخل ها توضیحی کوتاه نیز آورده شده است. کتابِ موردبحث از جنبه های متعدد ازجمله صفحه آرایی، شیوه نگارش، و به ویژه ازنظر محتوایی واکاوی شده است. در این نوشته با مثال های متعدد بحث شده است که صفت «پیش از تاریخ» برای کتاب صرفاً عنوانی بی ربط است. هم چنین، جنبه «مصوربودن» کتاب، که در عنوان آن نیز لحاظ شده است، به طور جدی موردبحث قرار گرفته است؛ شمار قابل توجهی از تصاویر کتاب کاملاً بی مورد است و صرفاً بر حجم کتاب افزوده است. گذشته از این موارد، مسئله مهم اشتباهاتی است که در معادل های پیش نهادی دیده می شود؛ این اشتباهات نه سَهوی، بلکه بینشی است. از دیگر ایرادهای کتاب معادل های نامأنوس و ناآشنا برای خواننده (باستان شناس) فارسی زبان است که این مورد نیز با مثال های متعدد نشان داده شده است. درمجموع، دربین کتاب های مشابهی که پیش تر در زمینه واژگان باستان شناسی منتشر شده اند، این کتاب ازنظر کیفی یکی از نازل ترین آن هاست. به نظر می رسد که در تدوین کتابِ حاضر تأمل و دقت کم ترین جایگاه را داشته است.

کتاب مبانی آفرینش ملودی در آهنگ سازی را نشر مرکز در سال ۱۳۹۵ منتشر کرده است. مؤلف کتاب کوشیده است تا در هشت فصل مجزا از تمامی جوانب به موضوع ملودی بپردازد. متن اثر دارای نثری روان و قابل فهم است و طرح جلد کتاب نیز مزین و بی پیرایه است. از مهم ترین ویژگی های این کتاب می توان به رویکرد موسیقی شناسانه مؤلف در پرداختن به موضوع، استفاده از منابع متعدد و متنوع، تعدد نمونه ها و تصاویر مرتبط با متن، و ارائه جمع بندی و چکیده در پایان هر مبحث اشاره کرد. باتوجه به مباحث طرح شده در فصل ها و روند آموزشی و تحلیلیِ ارائه شده، عنوان مناسبی برای کتاب انتخاب نشده است. هم چنین به طور کلی، فصل های اول، سوم، و ششم کتاب را که عمده مطالب آن ها در دیگر کتاب ها با انسجام بیش تری طرح شده اند نمی توان از امتیازات این کتاب به حساب آورد. درمقابل، زاویه نگاهی که نویسنده در فصل های دوم و هشتم ارائه می کند مباحث ویژه و سودمندی درباره ملودی است که در کتاب های فارسی زبانِ دیگر به آن ها پرداخته نشده است.

یکی از کتاب های چاپ شده در حوزه صنایع دستی کتاب شناخت صنایع دستی ایران است که مؤلف آن را به عنوان کتاب درسی برای دانشجویان رشته های مدیریت جهان گردی، مدیریت هتل داری، و مدیریت امور گمرکی معرفی کرده است. مقاله حاضر بررسی و نقد این کتاب است. پس از معرفی کتاب، نخست نقد شکلی اثر و سپس نقد محتوا صورت گرفته است. در این مقاله، به روش نقد و تحلیل کتاب موردارزیابی قرار می گیرد و ضمن برشمردن نواقص، کاستی ها، و اشتباهات نشان داده می شود که اثر یادشده به عنوان یک کتاب درسی دانشجویی نمی تواند مورداستفاده قرار گیرد و جامعیت یک کتاب علمی را ندارد. ازجمله استفاده نکردن از منابع علمی و تاریخی در بیان مطالب کتاب، توضیحات ناکافی در عناوین تخصصی، استفاده نکردن از ابزارهای علمی مناسب، تکراری بودن محتوا، و ... نقدی است که بر این کتاب ارائه شده است. اشکالات موجود در تأثیر منفی کتاب در دانش مخاطبان نقش قابل توجهی دارد و آن را شایسته حضور در محیط دانشگاهی نمی کند. درپایان، پیش نهادهایی برای رفع کاستی ها و اشکالات ارائه شده است.

کتاب درسی از عناصر ضروری در فرایند آموزشی به شمار می رود و در بسیاری از محیط های آموزشی رسمی درکنار عناصر دیگر از قبیل معلم و فراگیر نقش محوری را بر عهده دارد. بی تردید ارزیابی و نقد این منبع آموزشی تأثیری مستقیم در آموزش و ارتقای کیفی آن خواهد داشت. پژوهش حاضر به نقد کتاب اصول و روش تحقیق در زبان شناسی کاربردی پرداخته است و با رویکردی توصیفی انتقادی ابعاد شکلی و محتوایی این کتاب را درمعرض نقد قرار می دهد. درکنار مزیت هایی از قبیل تنوع فعالیت های مختلف طراحی شده، گستره منابع مورد استفاده، و رعایت اصول و قواعد نگارشی، از مهم ترین نقاط ضعف آن می توان به پوشش ندادن کامل اهداف تعیین شده در محتوای کتاب، نوسان در سطح دشواری زبانی، و نیز پای بندنبودن محتوا به سرفصل مقطع هدف اشاره کرد.

انتخاب کتاب مناسب برای درس نقد و نظریه از چالش های استادان است و موفقیت کلاس و حس رضایت مندی دانشجویان را تحت تأثیر قرار می دهد. در ایران، در رشته های مختلف دانشگاهی این درس به دانشجویان ارائه می شود و بنابراین کتاب مناسب برای تدریس این درس از نیازهای بازار نشر دانشگاهی کشور است. در این بازار، کتاب های متعددی عرضه شده که اهم آن ها ترجمه متون انگلیسی زبان است. ازآن جایی که درس نقد و نظریه ازجمله دروس دشوار برای دانشجویان به حساب می آید، انتخاب کتاب مناسب می تواند از فشار درس بر دانشجو و استاد کم کند. در این مقاله، نویسنده کتاب راه نمای نقد ادبی و نظریه فرهنگی راتلج را با ویراستاری سایمن مالپاس و پال ویک چاپ سال 2013 م با چند نمونه کتاب نقد انگلیسیِ مورداستفاده در رشته زبان و ادبیات انگلیسی مقایسه می کند تا نقاط ضعف و قوّت این کتاب آشکار شود و ازنظر ارزش آموزشی ارزیابی شود. هم چنین، پیش نهادهایی برای کاربردی کردن آن در کلاس درس ارائه می کند. درنهایت، نویسنده بر این اعتقاد است که راه نمای نقد ادبی و نظریه فرهنگی راتلج کتابی قابل اعتنا برای تدریس درس نقد و نظریه است و چنان چه ترجمه مناسبی از آن در دست باشد، می تواند پاسخ گوی نیاز دیگر رشته ها نیز باشد.

این مقاله به بررسی اصول و معیارهای بازنویسی در ادبیات کودک و نوجوان و چگونگی انطباق بازنویسی های صورت گرفته از شاهنامه فردوسی با این اصول و معیارها می پردازد. به این منظور کتاب ها و مقاله هایی در زمینه زبان آموزی و مراحل رشد زبانی کودک، روان شناسی تعلیم و تربیت، روان شناسی رشد، عناصر داستان و فنون داستان نویسی برای کودکان مطالعه و بررسی شد و بایدونبایدها، نیازها و علایق کودکان و نوجوانان در رده های سنی مختلف شناسایی گردید؛ بر اساس آن ها معیارهایی در سه بخش زبانی، محتوایی (تربیتی) و فنی (شیوه های داستان نویسی) مشخص و تعریف شد. سپس بازنویسی هایی که برپایه ی شاهنامه فردوسی برای کودکان و نوجوانان نوشته شده و به چاپ رسیده اند، انتخاب گردید. این داستان ها باتوجه به معیارهای به دست آمده، بررسی و میزان انطباق آن ها با معیارهای مدنظر ارزیابی و سنجیده شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد بازنویسان در حوزه ی زبانی بدون درنظرگرفتن ویژگی ها و توانایی های زبانی مخاطبان خود در مراحل سنی مختلف، فقط به ساده کردن زبان متن اصلی توجه کرده اند. در حوزه محتوایی اغلب بازنویسان به ویژگی های ذهنی، عاطفی و اجتماعی مخاطبان خود توجه کرده اند اما ازنظر فنی در بازنویسی ها چندان خلاقیت و ابتکاری در مقایسه با متن اصلی دیده نمی شود و بازنویسان بیشتر داستان ها را با همان چارچوب متن اصلی و فقط با زبانی ساده بازنوشته اند. گفتنی است تاکنون پژوهشی با هدف مدنظر این مقاله صورت نگرفته است.

نوشته حاضر، نقدی است بر مقاله «قرآن درست کردن» (تأملی بر بیتی از سعدی شیرازی) به قلم آقای دکتر مجتبی مجرد، که در مجلۀ جستارهای ادبی شمارۀ 201 تابستان 1397 به چاپ رسیده است.

نقد از روش های مؤثر برای سنجش کیفیت متن و تشخیص نقاط قوت و ضعف آثار نویسندگان است. با بهره گیری از این روش می توان گزاره ها را پالایش کرد و سره را از ناسره بازشناخت. در بین روش های نقد، نقد روشی از اولویت فراوانی برخوردار است؛ زیرا هر پژوهشگری بر مبنای روشی که به آن اعتقاد دارد، تحقیق علمی خود را پیش می برد. با بررسی روش های مطالعاتی خاورشناسان درمی یابیم آنان در موارد فراوانی به ورطه مغالطات افتاده اند. در این مقاله پس از مفهوم شناسی، ضمن تأکید بر خدمات قرآن پژو هان منصف، به ده خطای مغالطه ای مستشرقانِ قرآن پژوه اشاره شده است. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای تدوین شده و در پی اثبات این فرضیه است که پژوهش های مستشرقان، بیش از آنکه بر بر هان، جدال احسن و موعظه حسنه استوار باشد، در موارد فراوانی بر پایه مغالطات بنا شده است؛ ازاین رو پذیرش نتایج پژوهش های مستشرقان، نیازمند ژرف اندیشی افزون تری است. مستشرقان به دلایلی همانند پیش فرض های نادرست، تفاوت فرهنگی و ناآشنایی با زبان عربی در موارد فراوانی مغالطه کرده اند و مغالطه شناسی در مطالعات قرآن پژوهی مستشرقان، بسیار حائز اهمیت است.

مرزشکنی روایی اصطلاحی است که در آن، مرز میان روایت و واقعیت شکسته می شود و دارای چهار گونه 1. مرزشکنی نویسنده، 2. خطابی، 3. هستی شناختی و 4. بلاغی می باشد که می تواند حالت صعودی یا نزولی داشته باشد. استفاده از این تمهید بیشتر در دوران پسامدرن شایع است و از ابزار گفتمان نقدی معاصر به   حساب می آید. هنر بزرگ قرآن در عرصه روایت، همان شکست مرز بین روایت و جهان خارج از آن است که علاوه بر چهار نوع ذکرشده، شامل دو نوع دیگر مرزشکنی زبانی و بی مرزی روایی است که مختص این متن است. مرزشکنی در قرآن در پی تأثیر طنز و فکاهی نبوده، بلکه دارای کارکرد خارق عادت و شگرف و دربردارنده هدف های غایی ارزشمند است و بر خلاف روایت بشری که کارکرد ضد واقع نمایانه داشته و جنبه شکلی دارد، مرزشکنی به صورت واقعی رخ می دهد و جنبه شکلی و محتوایی دارد. مقاله حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، انواع مرزشکنی روایی را در داستان های قرآن کریم مورد بررسی قرار می دهد و در صدد اثبات این نکته است که قرآن فراتر از مکاتب ادبی کلاسیک، رئالیسم، مدرنیسم و پست مدرنیسم است و به این سٶال که «آیا مرزشکنی به عنوان شگرد شکست مرز بین داستان و واقعیت، واقعی بودن داستان های قرآنی را رد می کند؟» پاسخ می دهد.

بهاء الدین محمد بن حسین عاملی (953-1030ق) بشناخته به «شیخ بهایی» در تفسیر گران سنگ العروه الوثقی آرای مفسران در تفسیر سوره حمد را گزارش کرده، پس از تحلیل و نقد، هر یک را در ترازوی صحت وسقم نهاده، دیدگاه خویش را بازتابانده است. ارائه و تحلیل گزارش ها و نقدهای شیخ بهایی درباره استقلال یا اتحاد سوره های «ضحی و شرح» و «فیل و قریش»، نیز «جزئیت یا عدم جزئیت بسمله» از مهم ترین اهداف این مقاله است. مقاله فراروی نشان می دهد شیخ بها استدلال به وجود پیوند معنایی میان سوره های یادشده (دوبه دو)، سخن اخفشین و عدم فصل میان این سوره ها در مصحف اُبی بن کعب را برای اثبات اتحاد این سوره ها سست می داند. نیز شیخ بها بر پایه روایات امامان علیهم السلام، «بسلمه» را آیه قرآن و جزء سوره می شمرد و به وجوب قرائت آن در نماز قائل است.

دوگانه انگاری خلاقیت و نووارگی در مقابل اثرپذیری، پیوندگونی و خویشاوندی میان آثار از بحث هایی است که به ویژه پس از مدرنیته همواره بر هنر و معماری سایه افکنده است. این پژوهش در تلاش است با رهیافت به فرآیند میان متنی بیان کند؛ معماری تنها با اتکا به نبوغ و چیرگی اصالت ایده ی معمار و به یکباره و ناگهانی خلق نمی شود بلکه در جذبه و کشاکشی غریزی با تجربه، روش، اثر و ابزارهای دیگر هنرمندان؛ قوام می یابد. معماری اقتباس وخوانشی گسترده، ناهمگون و بیپایان از آثار دیگران و همواره در گفت وگوی با دیگری است. از سوی دیگر در فرآیند میان متنی تلاشمان برای جست وجوی شباهت ها و قیاس آثار معماری با یکدیگر را باید به میل انسان به یافتن تبار، تبارشناسی و در اصطلاح یافتن اسطوره ی خویشاوندی اش نسبت دهیم. پژوهش در دفاع از این فرضیه بنا شده که معماری نوعی گفتمان است که از پیوندخوردگی و خویشاوندی میان آثار در تقابل با هژمونی یکتایی و منحصربفرد بودن سخن می گوید و در انتقاد از نقد سنتی است که در بدنهی انتقاداتشان ارزش اثر را به اصالت ایده، حاصل ذهن خلاقه ی آفریننده، نسبت می دهند و برخی آثار را تا سطح اثری کپی و فقط اقتباسی، تنزل می دهند . اما در رهیافت میان متنی هیچ متنی (اثری) دیگر فقط یکتا نیست و به طور حتم در گفتگوی میان لایه های ذهن هنرمند با یک یا چند پیش متن دیگر شکل یافته است. پژوهش با ماهیتی کاربردی و به روش تحلیلی - تفسیری می باشد. داده های مستخرج با تکیه بر استدلال منطقی مورد تحلیل قرار خواهند گرفت که نتایج آن در قالب جداولی ارائه خواهد شد. با رویکرد تفسیرگرای میان متنی به تحلیل آرای معتبر با محوریت مفهوم خوانش میان متنی می پردازیم و در نهایت تحلیل چند اثر از معماری ایران ارائه می شود، تا خوانش معماری میان متنی، به صورت کلّی بازشناخته شود.

پس از پیروزی انقلاب، همواره عدالت یکی از اساسی ترین محورهای ثابت سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری بوده، اما عملکرد سیستم بانکی درخصوص عدالت، از سوی صاحب نظران اقتصادی با انتقادهای فراوان روبرو بوده است. انتقاد علمی می بایست با تکیه بر ارزیابی عملکرد و با بهره گیری از شواهد تجربی صورت گیرد. از این رو، ارزیابی میزان تحقق عدالت مستلزم به کارگیری شاخص های مناسب برای سنجش آن است. با توجه به انتقادات وارده بر سیستم بانکی درخصوص ضعف در تأمین عدالت، در مقاله حاضر به بررسی این موضوع می پردازیم که «وضعیت عدالت در سیستم بانکداری کشور روبه بهبود بوده است یا خیر». بدین منظور، تعدادی از شاخص های عدالت در حوزه بانکداری اسلامی استخراج و سپس به کمک آنها و با استفاده از داده های بانک مرکزی، میزان تطابق نظام بانکداری کشور با معیارهای عدالت موردارزیابی قرارگرفت. تکنیک آماری ناپارامتریک با نام آزمون روندیابی مان-کندال جهت شناسایی روند هر یک از شاخص ها به کار گرفته شد. ارزیابی مؤلفه های عدالت اقتصادی یعنی توازن اجتماعی، رعایت انگیزه سپرده گذار، فقرزدایی و التزام به مفاد قرارداد از طریق چهار فرضیه آزمون شد. نتایج بیانگر این بود که به جز فرضیه مربوط به مؤلفه رعایت انگیزه سپرده گذار، مابقی فرضیات تحقیق تأیید نشدند. به عبارت دیگر وضعیت عدالت سیستم بانکداری کشور از منظر شاخص های توازن اجتماعی، فقرزدایی و استیفای حقوق طرفین روبه بهبود نیست. درخصوص این سه مؤلفه باید گفت، علاوه بر اینکه شاهد تقویت آنها نبوده ایم، بلکه باتوجه به آماره آزمون مان-کندال، روند آنها روبه پسرفت نیز بوده است.

ارزیابی و نقد کتاب های درسی برای تحول در حوزه آموزش امری اجتناب ناپذیر است تا صاحبان آثار علمی را در بهبود و برطرف کردن معایب و کاستی های آثارشان یاری کند. بر این اساس، جستار حاضر کتاب انواع شعر عربی و سیر تطور آن ، تألیف خلیل پروینی و سید فضل الله قادری، را از دو جنبه شکلی و محتوایی نقد و بررسی کرده است تا نقاط ضعف و قوت آن را تبیین کند. از مهم ترین مزایای اثر مذکور می توان به نوبودن طرح و شیوه عمل و ارائه موضوعات پژوهشی اشاره کرد. مهم ترین معایب شکلی آن نیز عبارت اند از اغلاط پر شمار نگارشی، رعایت نکردن شیوه نامه فرهنگستان ادب فارسی، و قلم و صفحه آرایی نامطلوب کتاب که لازم است بازبینی و اصلاح شود. ازلحاظ محتوایی نیز اشکالات عدیده ای ازجمله فقدان انسجام در برخی مباحث ازمنظر روش تحقیق، تسلسل منطقی نداشتنِ مطالب، بررسی نکردن سیر تطور موضوعات در برخی ادوار تاریخی ازجمله دوره اندلس، ضعف در ارجاع دهی، و مراجعه نکردن به منابع دست اول و استفاده از برخی منابع دست دوم در آن به چشم می خورد.

اسلام متصوفان عنوان نوشتاری از نویسندۀ تونسی محمد طیب در حوزۀ تحقیقات تصوف و عرفان است. در این جستار، تلاش خواهد شد ضمن مطالعه، بررسی، و معرفی کتاب مذکور، این نوشتار ازلحاظ شکلی و محتوایی با نگرشی انتقادی ارزیابی و نقد و بررسی علمی شود. بنابراین، در این بررسی ضمن نقد ساختار کلی، شیوۀ طراحی، تنظیم، و چاپ اثر، اهداف و مبانی نظری و علمی پژوهش یادشده در مقدمه و متن و محتوای علمی، نتیجه، مستندات و منابع تحقیق مورد نقادی واقع شده است. به علاوه نوع نگرۀ تحقیقاتی و روش شناسی مؤلف و منطق تحلیلی او در پردازش متن و ضعف های علمی و صوری اثر مذکور مورد بحث و بررسی محتوایی و شکلی قرار گرفته است. نگرۀ روش شناختی هرمنیوتیک از اسلام به منزلۀ اسلام صوفیانه، مسئلۀ غفلت از گسترۀ جغرافیایی تصوف و تنوع فکری جریان های صوفیانه و فقدان نگرش انتقادی و تبارشناختی در پی جویی سرچشمه های اندیشۀ صوفیانه و تصور واحد مؤلف از تصوف به مثابۀ شکلی از اسلام «اسلام صوفیانه» از مواردی محتوایی و روشی است که مورد نقادی قرار گرفته است.