فرهنگ مطلوب

این مقاله تلاش می کند با بررسی روشهای سنجش فرهنگ اقدام به شناسایی فرهنگ موجود و راههای رسیدن به فرهنگ مطلوب متناسب با ویژگیهای مندرج در سند چشم انداز را ارایه نماید. لذا هدف کلی این پژوهش، ارایه الگوی علمی و بومی بررسی فرهنگ با توجه به شاخصهای فرهنگی مندرج در سند چشم انداز می باشد. در این راستا پس از شناسایی نقاط قوت و ضعف فرهنگ موجود، سطوح، مولفه ها و شاخص های مورد نظر بر اساس دیدگاه ادگار شاین، شناسایی شده و سپس مولفه ها و شاخص های فرهنگ مطلوب در سند چشم انداز بر اساس نظر سنجی از نخبگان فرهنگی جامعه مشخص گردد. در نهایت با استفاده از روشهای آماری چون میانگین هندسی، و ... اطلاعات جمع آوری شده تجزیه و تحلیل گردیده و نقاط قوت و ضعف فرهنگ موجود مشخص و الگوی فرهنگ مطلوب نیز ارایه می گردد. پس از انجام مراحل فوق با توجه به وجود فاصله بین فرهنگ موجود و فرهنگ مطلوب سعی می گردد تا با استفاده از تکنیکهای مدیریت فرهنگی نسبت به ارایه راهکارهای لازم برای پر نمودن فاصله های موجود بین دو وضعیت فرهنگ در قالب یک راهبرد فرهنگی ارایه شود.

اصلاح فرهنگ موجود و تلاش برای ایجاد فرهنگ مطلوب لازمة هر گونه برنامه تحوّل آفرین برای رشد بشر است و یکی از مهم ترین گام ها در این زمینه بکارگیری منابع مناسب برای تأثیر در فرهنگ می باشد. این پژوهش با روش تحلیلی استنباطی جهت استنباط از قرآن کریم و با مطالعة کتابخانه ای جهت بهره گیری از دیدگاه های برخی از صاحب نظران در زمینة فرهنگ و مفسّران قرآن کریم به گونه شناسی منابع فرهنگ مطلوب از دیدگاه این کتاب مقدّس می پردازد. این پژوهش ضمن آنکه طبیعت، غریزه، قلب، فطرت، دین، عقل، سیرة عقلا و تاریخ را به عنوان منابع فرهنگ مطلوب معرّفی می کند، گونه های مختلف بهره گیری فرهنگ از آن منابع در ساحت های معرفتی و وجودی را نیز مورد بررسی قرار می دهد و نشان می دهد که این منابع چگونه می توانند به نوبة خود راه دستیابی به فرهنگ مطلوب را هموار سازند.

رجوع به دین و ارزش های فرهنگی اصلی ترین و شاید تنها راهِ برون رفت از فضای متشنج اجتماعِ بشر امروزی است. انسان برای تحلیل محیط فرهنگی به درک صحیح از سطوح مختلف و تأثیر متقابل لایه های فرهنگ بر یکدیگر نیاز دارد. شناخت مفاهیم، پیش فرض ها و مبانی فکری که منجربه صدور احکام و تشکیل یک نظام پیچیده ارزشی می شود موجب بروز و ظهور رفتارهایی برآمده از آنها خواهد شد. رؤیت یک رفتار و نماد باید «تحلیل گر فرهنگی» را تا مبانی و پیش فرض ها رهنمون شود. نگاه تطبیقی به دو رویکرد متفاوت «مادی و غربی» و «معنایی و اسلامی» به انسان، کمک شایانی به او خواهد کرد. شکی نیست که مبادی فرهنگی اسلام، مطلوب انسان است اما بر اندیشه ورزان حوزه و دانشگاه فرض است که به استخراج این معارف عمیق و انضمامی و هنجاری کردن آن در اجتماع اهتمام ورزند. ترسیم فرهنگ مطلوب باید از مبادی و اخبار و هست ها و نیست ها با رویکرد فلسفی شروع شود و به لایه «احکام و ارزش ها»، «بایدها و نبایدها» و «انشای به هنجار و انضمام» نزدیک شود و با ترسیم نظامِ منطقیِ برآمده از ذهن هندسی، با معماری دقیق برای احیا و گسترش این مبادی با پشتوانه قانون و ضابطه (برآمده از شرع و عقل) اقدام کرد تا در سبک زندگی یک مسلمان شاهد «توازن رفتاری در راستای احکام الهی» باشیم. این نوشتار بر آن است که به لایه های مختلف فرهنگ، تبیین مبادی و ارزش ها و نمودها با رویکرد اسلامی ایرانی، ایده پردازی، مدل سازی و رسیدن به مثال و شاخص در این حوزه بپردازد و ساختاری نظام مند از فرهنگ مطلوب را ترسیم کند و مقدمات فعالیت های علمی دیگر را فراهم آورد.

جوامع مختلف برای رسیدن به فرهنگ مطلوب، نیازمند برنامه ریزی ای هستند که مسیر رشد فرهنگی و عوامل مؤثر در تحقق این هدف را مشخص سازد. از آنجایی که مردم در جامعه اسلامی موظفند برنامه زندگی خود را براساس دستورات الهی تنظیم نمایند، ضروری است در حوزه مباحث فرهنگی نیز به آیات الهی رجوع کنند. در این نوشتار که با هدف شناخت راهکارهای اجتماعی قرآن برای رسیدن به فرهنگ مطلوب و به روش کتابخانه ای انجام شده، عوامل ایجادکننده فرهنگ مطلوب به دو بخش اصلیِ مردم و حکومت تقسیم شده اند. مهم ترین مسئولیت های مردم در سه حوزه «پیروی از ولیّ الهی»، «تعاون و همیاری» و «نظارت همگانی» به عنوان ذی نفعان برقراری فرهنگ مطلوب، در دو زمینه اصلی «پاسداشت» و «ترویج» فرهنگ مطلوب، قابل پیگیری است. اصلی ترین وظایف حکومت نیز در سه زمینه «گسترش عدالت»، «بسط امنیت» و «تأمین آزادی» در نقشِ عامل اجرایی قوانین الهی و ناظر بر نحوه اجرای آن ها در دو زمینه «پرورش، ترویج و حفظ فرهنگ مطلوب» و «ممانعت از گسترش ضدّ ارزش ها و ضدّفرهنگ ها» باید مورد مطالبه قرار گیرد. هریک از این موارد که خود در زمینه فرهنگ مطلوب دارای موضوعیت هستند و از مؤلفه های آن به شمار می آیند، نقش مقدمه ای برای تحقق سایر ارزش ها را نیز دارند.

هوادارای یکی از ویژگی های فرهنگ عامه پسند در جوامع صنعتی به شمار می رود که برای توسعه فرهنگ مطلوب هواداری از طریق اتخاذ سیاست ها و تعیین ساختارهای مناسب و بسترهای مطلوب، بسترسازی هایی لازم است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی پیشران های نهادینه سازی فرهنگ مطلوب هواداری در فوتبال کشور ایران انجام شد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت براساس روش آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی بود. اطلاعات لازم توسط مصاحبه های کیفی عمیق نیمه ساختاریافته با 23 نفر از اساتید رشته تربیت بدنی دانشگاه، مدیران علمی (آکادمیک) و عملی (مدیران سازمانی) ورزشی، مربیان، داوران و اصحاب رسانه به عنوان خبرگان به دست آمد که شامل پنج پیشران و 36 شاخص اصلی بود. براساس این متغیر ها، پرسشنامه دلفی طراحی شد و در اختیار 13 نفر از خبرگان مدیریت ورزشی، بازاریابی و رویدادها در سطح کشور برای تأیید گویه های نهایی قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از ماتریس 36 در 36 اثرات متقاطع توسط نرم افزار میک مک استفاده شد. بر پایه یافته های حاصل از پژوهش، پنج دسته کلی از پیشران ها (تأثیرگذار تا تأثیرپذیر) شامل پیشران های اخلاقی، پیشران های تشویقی و قانونی، پیشران های پرورشی و آموزشی، پیشران های زیربنایی و پایه و پیشران های رسانه های اجتماعی شناسایی شدند. نهادینه سازی فرهنگ هواداری، زمان بر است و باید برای آینده آن با توجه به شاخص های کلیدی مؤثر برنامه ریزی هایی کرد تا بتوان فرهنگ مطلوب هواداری ایرانی را با کشورهای پیشرفته هم تراز کرد.

در این مقاله د ر راستای تبیین مفهوم مهندسی فرهنگ با رویکرد آینده پژوهی ، نخست ضمن ار ائ ه مفاهیم مهندسی فرهنگ و رویکردهای مختلف در این خصوص و معرفی روشهای آینده پژوهی نسبت به بررسی فرهنگ موجود و شناخت نقاط قوت و ضعف آن اقدام گردیده و راههای رسیدن به فرهنگ مطلوب با استفاده از رویکردهای آینده پژوهی مشخص می گردد . در ادامه ، سطوح مولفه ها و شاخص های مورد نظر بر اساس دیدگاه ادگار شاین و با کمک تحقیقات انجام شده توسط هافستده، محسنی و چلبی جهت اعمال تغییرات در فرهنگ   موجود با رویکرد آینده پژوهی شناسایی شده و سپس مولفه ها و شاخص های فرهنگ مطلوب در آینده بر اساس   و سایر روشه ای     MATLAB نظر سنجی از نخبگان فرهنگی جامعه مشخص شده و در نهایت با استفاده از نرم افزار آماری چون میانگین هندسی و     ... اطلاعات جمع آوری شده تجزیه و تحلیل و الگوی فرهنگ مطلوب ارائه شده است     . پس از انجام مراحل فوق با توجه به وجود شکاف بین فرهنگ موجود و فرهنگ مطلوب سعی گردیده تا با استفاده از تکنیک های آینده پژوهی از جمله سناریو نویسی را ه کارهای پر کردن انحرافات و شکا فهای موجود بین   دو وضعیت فرهنگ در قالب یک الگوی مهندسی فرهنگ ارائه شود