مطالب مرتبط با کلیدواژه
۱.
۳.
۴.
۵.
۶.
۷.
۸.
۹.
۱۰.
۱۱.
۱۲.
۱۳.
۱۴.
سیراف
افول تجاری بندر سیراف و پیامدهای مهاجرت بازرگانان سیرافی(مقاله علمی وزارت علوم)
در نوشته حاضر کوشش شده تا براساس قوانین مهاجرت راونشتاین، گستره جغرافیایی، ابعاد و پیامدهای مهاجرت سیرافیان به مراکز تجاری اقیانوس هند پس از زوال سیراف بررسی شود. همچنین به کمک روش تحلیل و تبیین تاریخی و با ابزاری چون منابع تاریخی سده چهارم هجری به بعد که اغلب به زبان عربی است و با نیم نگاهی به یافته های باستان شناختی به این پرسش پاسخ داده شود که: مهاجرت سیرافیان چه پیامدهای سیاسی و اجتماعی برای مهاجران ایرانی در اقیانوس هند داشته است؟ نتایج به دست آمده حاکی از آن است که این مهاجرت بستر پیدایش ملوک کیش، گسترش حکومت شیرازیان زنگبار و زمینه گسترش و تثبیت گروه های ایرانی را در سواحل شبه جزیره عربستان، هندوستان و چین پدید آورده است.
جایگاه تاریخی شهر باستانی حریره در جزیرهٔ کیش
حوزه های تخصصی:
اواسط قرن چهارم (356 ه . ق.) بندر تجاری- اقتصادی سیراف ویران شد و بازرگانان سیرافی با توجه به موقعیت ویژهٔ خود به دنبال مأمنی دیگر توانستند جای پای خود را در جزیره کیش محکم کنند، که این امر منجر به ایجاد شهر حریره شد. شهر باستانی حریره واقع در شمال جزیره کیش که در حال حاضراز جمله نقاط تاریخی و سیاحتی به شمار می رود، یادگاردوران شکوفایی و رونق اقتصادی و تجاری این جزیره می باشد. فضاهای چون مسجدجامع، حمام، خانه اعیانی و تأسیسات آبی نشان از معماری زیبای این شهر دارد، همچنین اشیاء باارزش تاریخی به دست آمده نشان از غنای فرهنگی و شکوفایی جزیره کیش پس از افول بندر تجاری سیراف دارد. شهر حریره در زمان شکوفایی خود یکی از عمده ترین نقاط مورد توجه در خلیج فارس بوده است. در این پژوهش سعی شده با تکیه بر منابع موجود، جایگاه تاریخی شهر حریره و محوطه باستانی آن را مورد بررسی قرار دهیم.
نقش راه های ارتباطی ولایت اردشیرخٌرَّه برگسترش تجارت آن در دوران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تجارت پر رونق اردشیرخٌرَّه که با وسعت نسبتاً زیاد بیشتر سواحل بنادر تجاری خلیج فارس را در بر می گرفت احتیاج به شبکه منظمی از راه های ارتباطی و تجاری داشت. شبکه راه های کاروان رو از روزگاران قدیم از آسیای صغیر گرفته تا ماوراءالنهر، عموماً به کناره های شمالی و شرقی خلیج فارس (سواحل اردشیرخٌرَّه) منتهی می شد و محصولات ماوراء دریا برای مصرف و صدور به بنادر ولایت اردشیرخٌرَّه آورده و از آن جا به هندوستان چین و شرق آفریقا صادر می شد. اردشیرخٌرَّه بنا به موقعیت خاص جغرافیایی و قرار گرفتن در مسیر شاهراه های تجاری زمینی و دریایی یک قطب تجاری و حلقه ی ارتباط جهان شرق و غرب محسوب می گردید. ما در این مقاله به بدنبال این هستیم تا با رویکردی تاریخی و توصیفی و با استفاده از روش کتابخانه ای ابتدا به بررسی راه های ارتباطی زمینی و دریایی ولایت اردشیر خوره پرداخته و سپس نقش این راهها را در رونق تجارت و آبادانی آن مورد تحلیل قرار دهیم و در ادامه نیز محصولات صادراتی و وارداتی اردشیرخٌرَّه مورد بررسی قرار می گیرد.
مطالعه نقش برجسته های گیاهی سیراف در دوره ی ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
جلوه هنر سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۸)
21 - 38
حوزه های تخصصی:
هنر گچبری، از هنرهای تزئینی معماری بناهای ایران است که از دیرباز زینت بخش بسیاری از کاخ ها و بناهای قبل از اسلام بوده است. از نقوش ناب در گچبری ایرانی می توان به نقوش گیاهی اشاره کرد. که در کاخ های ساسانی نمونه های متنوعی از آن به چشم می خورد. این نقوش در گچبری ها، نقوش چکیده نگاری شده ای از طبیعت اند و اشکال متنوعی را در بر می گیرند که عبارتند از نقوش: نخل، انگور، انار، گل نیلوفر آبی و گل چند پر است. نقش برجسته های ساسانی از گچ ساخته شده است و نقش مهمی در هنر تزیینی داشته و روی دیوارهای آجری و دیوارهایی که با قلوه سنگ ساخته می شده را می پوشانیده است. گچ ها را به صورت پلاک های قالبی و کنده کاری شده در تزیین بناهای سلطنتی به کار می بردند و در آنها از نقوش مختلف گیاهی، هندسی، نمادین و غیره استفاده می کردند. در پیکر تراشی سنگی ساسانی از نقش برجسته های بزرگ و با عظمت سنگی، در سی و دو نقش برجسته، خلاصه شده که اکثر آنها در فارس قرار دارد. نقوش برجسته در سیراف متعلق به دوره ساسانی می باشد که در آن نمونه های متنوعی از نقوش گیاهی دیده شده است. با توجه به نقوش برجسته سیراف این سوال ها مطرح می شود: از چه نقوش گیاهی در نقشبرجسته های سیراف استفاده شده است؟ آیا نقوش گیاهی سیراف با نقوش گیاهی دیگر دوره ساسانی شباهت دارد؟ هدف از نوشتن این مقاله، مطالعه نقشمایه های گیاهی نقش برجسته های سیراف در دوره ی ساسانی می باشد. در این مقاله نتیجه گرفته می شود، نقش برجسته های سیراف، جنبه نمادین داشته و بر جنبه تزیینی آن، نیز تاکید شده است. روش تحقیق به کار گرفته شده، تاریخی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، از نوع اسنادی و کتابخانه ای است.
خلیج فارس (در متون تاریخی و جغرافیایی قرن چهارم هجری/دهم میلادی)
حوزه های تخصصی:
خلیج فارس در تاریخ ایران یک واقعیت همیشگی است که اوراق و تحولات تاریخ همواره آن را تأییدکرده است. در این خلال، یکی از مهم ترین ادوار تاریخ ایران، که موجودیت زبان فارسی و مذهب تشیع را در حال حاضر فراهم نموده است، قرن چهارم هجری/ دهم میلادی، بعد از اسلام می باشد. در این روزگار به دلیل حاکمیت دولت های سامانیان و آل بویه، بسیاری از حوادث تحت الشعاع تحولات این دو قدرت سیاسی و همچنین دستگاه خلافت عباسیان قرارگرفته است. لذا این شائبه به وجود می آید که در این وضعیت، توجه به مناطقی چون خلیج فارس در لابلای منابع تاریخی و جغرافیایی به فراموشی نهاده شده است. در پژوهش حاضر تلاش شده است تا با استناد به مهم ترین منابع قرن چهارم هجری/ دهم میلادی، حضور پر رنگ و تمام عیار منطقه خلیج فارس و نقش آن در تحولات سیاسی و اقتصادی این عصر مورد بررسی قرار گیرد.
بررسی مبادلات تجاری و بازرگانی سیراف با شرق دور
حوزه های تخصصی:
خلیج فارس و بنادر مهم آن از قدیمی ترین ایام به عنوان یکی از شاهراه های تجری ایران با سرزمین های دیگر بود است. ناوگان های دریایی ایران در خلیج فارس همواره با سرزمین هی دیگر مانند هند و چین و افریقای شرقی تجارت داشتند. از عصر ساسانیان، بندر سیراف به عنوان یکی از مراکز ثقل تجارت ایران با سرزمین های دور دارای نقش و اهمیت بسیار شد. آمیختگی مردمان سیرافی با دریا و توسعه ناوگان دریایی آنان، این منطقه را به نقطه عطف تجارت دریایی بدل ساخته بود. به گونه ای که در قرون اولیه اسلامی سیراف به عنوان لنگرگاه صادرات و واردات به سرزمین فارس مهم ترین کانون حرکت های بازرگانی در جنوب ایران بود. حیات اقتصادی و اجتماعی این بندر مهم در طی چندین قرن متمادی گویای رونق و شکوفایی تمدنی است که دروازه رونق فارسی به حساب می آمد. بررسی ابعاد تجارت و بازرگانی در این بندر مهم بیانگر رونق صادرات و واردات کالاها به مناطق مختلف از این منطقه است.
عضدالدوله بویی و جاده «شیراز - فیروزآباد - سیراف » ( 372 - 238 ه.ق /949-982.م)
عضدالدوله بویی که پس از مرگ عمویش علی عمادالدوله در سال ۳۳۸ ه .ق/۹۴۹.م پادشاه ایالت فارس و کرمان و یگانه سیاستگذار قلمرو آل بویه گردید، برای اعمال نفوذ در قلمرو وسیع خویش و بویژه دستگیری تجارت دریایی خلیج فارس، طرح امنیتی همه جانبه یی - از لحاظ مذهبی، اجتماعی و تجاری- را به اجرا گذاشت که حاصل آن رفاه حال رعیت، افزایش قدرت سلطنت و آبادانی سواحل خلیج فارس و رونق تجارت دریایی آن بود. راه های تجاری سواحل شمالی خلیج فارس بسبب نقششان، در این طرح امنیتی برجسته بود و بازسازی این جاده های کاروان رو برای تسهیل تجارت لازم بنظر میرسید. در میان این جاده های کاروان رو، جاده «شیراز- فیروزآباد - سیراف» توجه بیشتر عضدالدوله را به خود جلب کرد. اینکه چرا این جاده در طرح امنیتی عضدالدوله برجسته شد و وی به چه اقدامات تامینی در این جاده دست زد، پرسشی است که پژوهش حاضر بر آن است که با روش بررسی تاریخی و تحلیل داده های موجود تاریخی، بدان پاسخ گوید.
مطالعه و بررسی عوامل مؤثر بر ساماندهی فضاهای تاریخی شهر ساحلی سیراف
ساماندهی فضاهای شهری با توجه به رویکردهای بومی - محلی و حفظ آثار تاریخی - باستانی فرآیند علمی و اجرایی ویژه یی میطلبد. بافت تاریخی شهرها نقش کلیدی در توسعه کاربری های گردشگری و تفریحی، فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی در برگزاری جشنواره ها و رونق بازار و مدیریت شهرها دارند، براین اساس ساماندهی شهرهای تاریخی منطبق بر اصول علمی بهسازی و نوسازی ضروری بنظر میرسد. هدف پژوهش حاضر، ساماندهی فضای شهر ساحلی سیراف به منظور حفظ آثار ارزشمند تاریخی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی، کتابخانه یی و بررسی های میدانی در سطح شهر سیراف در حاشیه خلیج فارس است. داده ها و اطلاعات مورد نظر از سطح کل شهر سیراف جمع آوری شدند و متناسب با وضعیت گذشته و کنونی این شهر مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته های پ ژوهش با توجه به پراکندگی محدوده های تاریخی شهر، ساختار و شکل خطی، جایگاه شهر سیراف در شبکه شهری شهرستان کنگان و همچنین تغییرات جمعیتی منطقه نشان میدهد که توسعه فیزیکی و شکل گیری فضاهای جدید شهر، مسایل و مشکلات گوناگونی برای بهره گیری بهینه از بافت تاریخی ایجاد نموده است. در نتیجه باتوجه به اهمیت بافت تاریخی سیراف در توسعه، بهسازی و نوسازی شهر بایستی مراقبت جامعی صورت پذیرد. در این راستا، پیشنهادها، راهکارها و اولویتهای اجرایی ساماندهی فضاهای شهر سیراف جهت رونق بیشتر، پویایی و توسعه آتی شهر مطرح شده است.
بزرگ بن شهریار رامهرمزی و کتاب او عجایب الهند
بزرگ بن شهریار رامهرمزی (299- 399ه.ق)، ناخدای ایرانی قرون سوم و چهارم هجری است که بیشتر شهرتش را از مسافرت ها و تهورهای دریایی در خلیج فارس، دریای سرخ و اقیانوس هند، مدیون گردآوری داستان هایی از سفرهای دریایی دریانوردان، تاجران و دیگر مسافران دریا از قرن سوم به بعد می باشد. بزرگ با بازآفرینی خلّاقانه داستان های مذکور، تصویری واقعی، روشن، دقیق و در عین حال آمیخته با خیال را از حضور و تفوق دریانوردان ایرانی، به ویژه سیرافی، در طی قرون سوم و چهارم در خلیج فارس، دریای عمان، دریای سرخ، اقیانوس هند و آب های اطراف سرزمین چین ارائه کرده است. نوشتار حاضر، با بهره گیری از رویکرد زمینه شناسی تاریخی به سامان رسیده و نتیجه می گیرد که بزرگ بن شهریار رامهرمزی و کتاب او با عنوان عجایب الهند اصل و ریشه ای ایرانی داشته است.
محل سقوط کیکاووس کجاست؟ (پژوهشی پیرامون جابه جایی اساطیر)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش زبان و ادبیات فارسی بهار ۱۴۰۰ شماره ۶۰
1-22
حوزه های تخصصی:
داستان رفتن کیکاووس به آسمان و سقوط او سه بار در شاهنامه آمده که محل سقوط او یک بار بیشه شیرچین، و دو بار دیگر «ساری» ذکر شده است. در شاهنامه ثعالبی و معجم البلدان این نام سیراف ضبط شده و در دیگر متون «شیرچین آمل، شهر چین، همچنین، شیرحین، شیرﺤﺋڹ، شرحین، شبیرچین، تن کابن، نارون، دریای گرگان»، که به لحاظ جغرافیایی هیچ ارتباطی با هم ندارند. این مسئله تنها به وسیله اسطوره شناسی تطبیقی حل می شود. اسطوره کاووس با داستان نمرود آمیخته شده است. یکی از اجزای اسطوره کاووس ماجرای تعقیب او توسط نریوسنگ و سقوط به دریای فراخکرد است که این بخش در اساطیر با فرشته اسرافیل که به لحاظ کارکرد به نریوسنگ شباهت دارد و در داستان نمرود نیز نقش دارد، جابه جا شده و صورت های گوناگون نام اسرافیل، از جمله سراف و سرافین، به عنوان محل سقوط کاووس ضبط شده است.
تأثیرپذیری معماری شهری کرانه شمالی خلیج فارس از مناطق پیرامونی در دوره اسلامی تا قرن هفتم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
معماری شهرهای کرانه شمالی خلیج فارس در بستر سبک و اصول حاکم بر معماری ایران بعد از اسلام شکل گرفته است، با این حال با آن اختلافاتی نیز دارد. شهرهای کرانه شمالی خلیج فارس از طریق دریا با شهرهای بزرگ تجاری در آسیا و آفریقا در ارتباط بودند و از این طریق این شهرها در حوزه معماری از آن مناطق تأثیر پذیرفته بودند. پرسش اصلی مقاله این است که معماری شهری کرانه شمالی خلیج فارس از مناطق پیرامونی خود در آسیا و آفریقا چه تأثیراتی گرفته است؟ نتایج این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده نشان می دهد که به سبب موقیعت تجاری منطقه در بازه مورد پژوهش در معماری شهری، عنصر بازار و کاروانسرا غالب بوده است. همچنین بنابر شباهت اقلیمی و ارتباط گسترده تجاری شهرهای کرانه شمالی خلیج فارس با دو ناحیه جنوب و جنوب شرق آسیا و زنگبار در شرق آفریقا در حوزه معماری شهری از این مناطق تأثیر پذیرفته است. این تأثیرات به ویژه در کاربرد گسترده از مصالح چوب به ویژه چوب ساج و چندل و در سبک و طراحی ساختمان های چند طبقه نمود بیشتری دارد.
بررسی سفرهای دریایی حج در قرون چهارم و پنجم قمری و نقش آن در توسعه و عمران بندر جده(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۵
۸۸-۶۳
حوزه های تخصصی:
مسلمانان به قصد زیارت خانه خدا، از مسیرهای مختلفی خود را به عربستان می رساندند که از سه طرف توسط دریا احاطه شده است. در قرون اول تا سوم قمری بیشتر حاجیان از مسیرهای زمینی این مسافرت را انجام می دادند. از اواخر قرن سوم قمری عواملی چون ضعف خلفای عباسی، رقابت خلفای فاطمی و عباسی و همچنین حملات قرامطه و راهزنان به کاروان های حجاج، موجب ناامنی مسیرهای زمینی می شد و زائران را دچار مشکل می کرد. تقریباً همزمان با این تحولات، شهربندر جده شکوفایی روزافزونی را تجربه می کرد. نگارندگان تحقیق حاضر با روش تحلیل تاریخی، رابطه احتمالی این متغیرها را بررسی کرده اند. دستاوردهای پژوهش نشان می دهد که ناامنی راه های زمینی و همزمانی آن با رونق تجارت دریایی، موجب رونق گرفتن سفر دریایی به حج از مسیر سیراف و صحار به جده گردید که تحت تأثیرحضور ایرانیان و کاروان حاجیان، چند قرن شکوفایی اقتصادی و تجاری را تجربه کرد.