اتحاد ملی

ﻣﺴﺌﻠﺔ واگذاری اختیارات از دولت مرکزی به دولت های محلی، بعد از جنگ جهانی دوم در کشورهای اروپایی، با هدف تقویت مشارکت سیاسی و تداوم همگرایی و اتحاد دولت های محلی با دولت مرکزی، بیش از پیش مورد توجه قرارگرفت. سیاست واگذاری اختیارت در بریتانیا به سه منطقه اسکاتلند، ایرلند شمالی و ویلز با به قدرت رسیدن حزب کارگر در سال 1997 به اجرا درآمد. هدف این مقاله بررسی فرایند واگذاری اختیارات در اسکاتلند و بحث درباره مسائل مرتبطی مانند ملی گرایی و هویت ملی در این منطقه است. این مقاله سعی دارد به پرسش هایی در زمینه تأثیر واگذاری اختیارات و عللی که منتهی به فاصله گرفتن اسکاتلند از دولت مرکزی شده است پاسخ دهد. ضرورت مطالعة وضع موجود، زمانی آشکار می شود که اسکاتلندی ها پس از 300 سال اتحاد با بریتانیا، تصمیم گرفتند در سال 2014 برای پایان دادن یا تداوم اتحاد (بر اساس پیمان 1707) در یک همه پرسی عمومی شرکت کنند. نتایج این همه پرسی آثار مهمی بر سیاست های داخلی این کشور و نیز رابطه آن با وست مینستر و اتحادیه اروپا برجای می گذارد.

اسلام بعنوان کامل ترین دین الهی همواره بر بکارگرفتن اندیشه های روشنگرانه و آگاهی بخش و همچنین بیان حقایق تاکید داشته و یکی از راه های رسیدن به اتحاد و محبت و مهرورزی به یکدیگر را در این امور می داند. از جمله عوامل خارجی و درونی اتحاد و انسجام، اموری هستند که مشخصا در قرآن ذکر شده است. بطور مثال در جای جای قرآن کریم، انسان ها امت واحده خوانده شده اند که این امر دلالت بر اهمیت اتحاد و همبستگی دارد. قرآن، موضوع پذیرش کامل دین اسلام را بعنوان یک عامل مهم و حیاتی اتحاد و انسجام بر می شمارد و در مقابل، عدم پیوستگی درونی انسان ها را جزء اصلی ترین موانع اتحاد و انسجام می داند. پژوهش حاضر با هدف بررسی آیات و روایات اسلامی درخصوص اتحاد و انسجام اسلامی و آثار و پیامدهای وجود وحدت اسلامی در میان امت مسلمان، انجام گرفته است. رویکرد در پیش گرفته شده مبتنی بر بررسی منابع کتابخانه ای و اسنادی است که در آن منابع موردنظر مورد کاوش قرار گرفته تا یافته های تحقیق که حکایت از اهمیت بسیار بالای اتحاد و انسجام اسلامی داشت، بدست آید.

مفهوم قدرت ملی بعد از فروهشتن نظام دو قطبی دوران جنگ سرد و متعاقب آن، شکل گیری واحدهای سیاسی مستقل (دولت – ملت) نمود بارزتری یافته است. قدرت ملی، تعین بخش اهداف و مصالح ملی هر واحد سیاسی است؛ زین سان، امروزه در پهن دشت سیاست جهانی، هرگونه تحولی در قدرت ملی، تحول در اهداف ملی را در پی خواهد داشت. در دهه های اخیر، گفتمان اصول گرایی دینی به عاملی مؤثر در عرصه روابط بین الملل تبدیل شده است که بر اساس آن، «دیانت» در تسلسل و پیوند تنگاتنگی با «سیاست» و «قدرت» قرار گرفت؛ به دیگر سخن، رویکرد دینی در عرصه روابط بین الملل سبب ساز برسازی فضای اندیشه ورزی و کنش گری جدید و متمایز شده است. این گفتمان، برجسته ساز این معناست که فرهنگ سازی از طریق تغییر در مبانی هنجاری مسلط پیشین و خلق معانی بدیع، می تواند منجر به استحاله یِ اوضاعِ مادیِ جهانی شود. با توجه به این مسایل نظری، نگارندگان در نوشتار حاضر با کاربست روش تحلیل محتوا و تکیه بر منابع کتابخانه ای و اسنادی، به واکاوی مفهومی و نظری قدرت ملی بر اساس بررسی نظریه های داخلی و خارجی، شناخت مؤلفه ها و شاخصه ها و ابعاد آن بپردازد. یافته پژوهش حاضر بیان می دارد که از وادی و رویکرد دینی، اثرگذارترین عامل بر قدرت ملی دولت ها، «اتحاد ملی» و اتحاد «انسانیت» انسان هاست.

هدف پژوهش حاضر تبیین کارویژه های اراده ملی در مواجهه با بحران های پیشِ روی جمهوری اسلامی ایران است. این موضوع با استفاده از روش توصیفی تحلیلی بررسی شده است. نتایج به دست آمده از این نوشتار نشان داد که استبداد و استعمار، هدف نهایی دشمن از ایجاد بحران های متعدد در عرصه داخلی و خارجی است. دشمن در عرصه داخلی به دنبال تسلط حکومت استبدادی در جامعه بوده است و در عرصه خارجی نیز در پی نفی استقلال و ایجاد وابستگی مطلق کشور به ابرقدرت ها و استعمارپذیری می باشد. عوامل مختلفی ازجمله مردم در حل این بحران ها تأثیرگذار هستند. وظیفه گرایی، اتحاد ملی، بینش دقیق، عزّت مداری حقیقی، تقویت درونی و درنهایت ظلم ستیزی و سلطه ستیزی، به عنوان راه حل بحران ها، از مهم ترین مواردی است که در بستر حضور مردمی و اراده آنها می تواند در رفع بحران های موجود مؤثر باشد.

کشور ایران به لحاظ فرهنگی، اجتماعی و تاریخی دارای تنوع می باشد و به عنوان عنصری از گستره عظیم امت اسلامی با تنوعات فرهنگی بسیار پیچیده ای مواجه است. ذات و ماهیت انسجام و اتحاد، مشترکات این اجتماعات هم در سطح ملی و نیز در سطح امت اسلامی است و سرمایه اصلی ایجاد اتحاد، وجوه و اجزای جوامع یعنی اعضای آنها است. نقطه عزیمت این امر را باید در درک و فهم مشترک مسائل از سوی اعضای اجتماع جستجو کرد. در حقیقت کنش گران اجتماعی ضمن این که دارای ارزش های خاص خود می باشند می توانند به گونه ای پایبند به ارزش های عام اجتماع نیز باشند. در این پژوهش کنش گران اجتماعی دانشجویان می باشند، که نگرش آنها نسبت به اتحاد ملی و انسجام اسلامی تحت تأثیر شرایط و عوامل مختلفی شکل می گیرد. بنابراین سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که دانشجویان منطقه 11 دانشگاه آزاد اسلامی چه نگرشی نسبت به اتحاد ملی و انسجام اسلامی دارند؟ سؤال های فرعی هم عبارتند از این که چه عواملی بیشترین تأثیر را بر این نگرش دارند و سازوکار و پویایی این عوامل به چه شکلی است؟ جمعیت نمونه پژوهش براساس فرمول کوکران، 325 نفر انتخاب شده و داده ها به روش نمونه گیری مطبق نسبی جمع آوری شده اند. از مجموع فرضیه های پژوهش، پنج فرضیه تأیید شده و هم بستگی بین متغیرهای «میزان اعتماد به دولت»، «میزان عضویت در تشکل های مدنی»، «میزان مشارکت سیاسی»، «میزان گرایشات اعتقادی و عبادی» و «احساس تعلق اجتماعی عام» با متغیر وابسته «اتحاد ملی و انسجام اسلامی» در سطح معنی داری بالایی اثبات شده است. در معادله خطی که توسط رگرسیون حاصل شده، مشاهده شد که دو متغیر «میزان اعتماد به دولت» و «احساس تعلق اجتماعی عام» حدود 226% از تغییرات واریانس متغیر وابسته را تبیین و پیش بینی می کنند. نتایج حاصله بیانگر این است که دانشجویان در عین این که به ارزش های ملی وفادار هستند، خود را پایبند به هنجارهای فرهنگ اسلامی دانسته و اتحاد ملی می تواند در راستای انسجام اسلامی حرکت کند. این گرایش بیانگر فهم و بصیرت دانشجویان به اصل «وحدت کلمه» می باشد.

این پژوهش به بررسی رابطه میان انسجام ملی با توسعه ملی پرداخته است. زیرا توسعه از آرمان های مهم برای همه جوامع می باشد. چارچوب نظری، با بهره گیری از نظریات اندیشمندان اسلامی و غیراسلامی است. اهداف تحقیق شامل؛ تبیین رابطه معناداری بین مؤلفه های انسجام ملی (اتحاد ملی، معیار وحدت، نظم اجتماعی، محبت و اجرای عدالت اجتماعی) با توسعه ملی می باشد. روش تحقیق ، پیمایشی و شیوه نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای و ابزار گرد آوری داده ها، پرسشنامه است که پایایی آن 78/84 درصد  به دست آمد. یافته ها نشان داد اجرای عدالت اجتماعی (435/0 = R) و اتحاد ملی (324/0= R) بیشترین همبستگی و رابطه معناداری را با توسعه ملی دارند. تحلیل مسیر نشان داد متغیر محبت بیشترین تأثیرگذار و اتحاد ملی بیشترین تأثیر را از سایر متغیرها پذیرفته است. همبستگی بین انسجام ملی با توسعه ملی بسیار شدید به دست آمد (458/0= R).

هر کشوری به دنبال این است که ملتی متحد، منسجم، یکپارچه و وفادار به هویت ملی خود داشته باشد و برای رسیدن به این هدف نیازمند سیاستگذاری مناسب، مدیریت حرفهای و برنامهریزی مدون میباشد و کشورهای دارای تنوع قومی باید در طراحی و تدوین برنامههای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود به گروههای قومی توجه جدی نمایند تا در راستای تحکیم و ارتقاء اتحاد و انسجام ملی گام بردارند. توسعه ناموزون در زمینههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، برخورد سلیقهای و بدون رعایت سیاستگذاری تعیین شده با اقوام، و ... از عوامل شکست سیاستهای قومی میباشد ضمن اینکه تاکید بر مشترکات اعتقادی، تلاش در راستای مشارکت سیاسی اقوام، احترام به زبان، آداب و رسوم اقوام، بهرهگیری از نخبگان قومی در مناصب و پستهای اداری، برخورد با هرگونه تهدیدات قومی از ناحیه بیگانگان و ... از نقاط موفقیت آمیز سیاستهای قومی در ایران بوده که در اتحاد و انسجام ملی تاثیرگذار است. تنوعات دینی، مذهبی و قومی در برخی ادوار تاریخی و عمدتاً به دلیل مداخلههای کشورهای استکباری زمینه ساز پیدایش بحران در ایران بوده است. در صورتی که تنوع قومی و مذهبی در ایران به درستی مدیریت نشود و در این رابطه سیاستگذاری متناسب با آن صورت نگیرد، منافع ملی، اتحاد و انسجام ملی با تهدید مواجه میشود لذا برای مدیریت تنوعات قومی و مذهبی در ایران بایستی به الگوهای مختلف سیاستگذاری مختلف توجه و از میان آنها، بهترین الگو که همان «سیاست تکثرگرایی وحدت طلبی دینی» و " الگوی وحدت در کثرت" است را برگزید و آن را اجرایی نمود .

امروز جامعه ایران باهمه مشکلاتی که با آن ها روبروست و همه بحران هایی که با آن ها دست به گریبان است، بیش از هر زمان دیگری نیازمند علوم انسانی و اجتماعی است تا در مدیریت و حکمرانی و در حوزه عمومی با بهره مندی از بینش جامعه شناختی، راهبردهای واقع گرایانه و خردمندانه ای برای حل مسائل ارائه نماید تا از منازعات مسلکی و فرقه گرایانه به انسجام و همبستگی اجتماعی بر اساس ارزش های اسلامی، انسانی و ملی حرکت کند و بر اساس ارزش های اسلامی شکاف های اجتماعی و نابرابری ها و تبعیض های مخرب را تعدیل نماید. تجربه جمهوری اسلامی که توانست به رهبری ولی فقیه و همبستگی ملی دست استکبار و استبداد را از ایران کوتاه کند بهترین موقعیت برای مطالعه همبستگی اجتماعی بر اساس ارزش های اسلامی، انسانی و ملی می باشد. اینکه امام خمینی برای ایجاد همبستگی بر چه پتانسیل هایی تأکیددارند دغدغه این مقاله می باشد. در متن زیر پس از مطالعه اجمالی بحث همبستگی اجتماعی به مطالعه سخنرانی های امام خمینی (ره) پرداخته شده تا ظرفیت های همبستگی اجتماعی در نگاه امام آشکار شود. حضرت امام دین مبین اسلام و اتحاد حول اسلام را مهم ترین عامل ایجاد همبستگی اجتماعی می دانند و در کنار آن عرصه های دشمن شناسی، مشارکت مردم، جایگاه روحانیت و مناسک جمعی اسلام را به عنوان پتانسیل های بالقوه همبستگی اجتماعی معرفی می کنند. ایشان معتقدند انقلاب اسلامی بر اساس انسجامی که بر محورهای فوق شکل بگیرد اولاً عامل پیروزی انقلاب بوده ثانیاً مایه بقا و پیشرفت انقلاب خواهد بود.

در هنگامه تحولات دوره مشروطه، نیروی جدیدی ظهور کرد که هم در بیداری مردم، آشنایی با غرب و نشر مطبوعات نقش داشت و هم برای برون رفت از بن بست های پیش رو اندیشه داشت. روشنفکران ایرانی از طریق آشنایی با اندیشه های دنیای جدید به درک عقب ماندگی ایران نائل آمده و با طرح و نشر مسائل جدید در جامعه ایران، قطب های مختلف فکری را بنیان نهادند که به آمیزش و حتی تقابل سنت و تجدد انجامید. شناخت شناسی اصلاحات و تشریح این خوانش جدید از اندیشه به تحقق پیش شرطی مهم متوقف است و آن شناخت روشنفکران و مؤلفه های بنیادی اندیشه ایشان است. این پژوهش، با رویکرد اندیشه نگر و روش تحلیل محتوای اسنادی به بازخوانی نیت مند آثار افراسیاب آزاد، مؤسس حزب خدا و روشنفکر سنت گرای دوره مشروطه و پهلوی می پردازد و با سنجش آن از طریق منطق رهیافت زمینه گرای اسکینر، در پی پاسخ به این پرسش محوری است که جایگاه ناسیونالیسم در آثار افراسیاب آزاد و دگردیسی آن در قیاس با همفکران و هم عصرانش چگونه برآورد می شود و این جریان چه کمکی به استقرار دولت پهلوی می کند. اندیشه های آزاد، در متن اندیشه نوگرایی متفکران هم عصرش مورد ارزیابی قرار می گیرد. یافته های پژوهش درصدد اثبات این فرضیه است که همراهی روشنفکرانی از طیف فکری افراسیاب آزاد منجر به گسترش پذیرش گفتمان ناسیونالیسم اقتدارگرا و تئوریزه شدن مشروعیت دولت پهلوی اول گردید. با تقلیل در مؤلفه های متجددانه در نزد آزاد در فضای انسداد سیاسی و فکری عصر رضاشاهی، مواضع اجتماعی و سیاسی تأثیرگذار وی اُفول کرد.