مطالب مرتبط با کلیدواژه

رباعیات سرگردان


۱.

بررسی رباعیات عصمت بخارایی

کلیدواژه‌ها: عصمت بخارایی شعر دوره تیموری رباعی رباعیات سرگردان رباعیات الحاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۱۴۹
 عصمت بخارایی از شاعران نامدار ماوراء النهر در اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم بود. اشعار او در زمان حیاتش رواج و روایی فراوانی داشت. وی به روایتی در سال 829 و به روایت دیگر در 840 ق درگذشت. بساطی سمرقندی و خیالی بخارایی از شاگردان او بودند و سلطان خلیل نوه تیمور، برای او احترام زیادی قائل بود.  دیوانی که از عصمت بخارایی موجود است، دربردارنده 7500 بیت شعر اعم از قصاید، غزلیات، قطعات، رباعیات، ترجیعات و مفردات است. این کتاب با اینکه یک نوبت در سال 1366 به چاپ رسیده، فاقد ویژگی های یک تصحیح علمی است. در بررسی نسخه چاپی و چند دستنویس کهن دیوان عصمت بخارایی، مشخّص شد که در سده نهم هجری یکی از گردآورندگان دیوان عصمت، رباعیات کمال اصفهانی، انوری، اوحدی مراغه ای و دیگران را به دیوان او الحاق کرده است. همچنین، برخی از رباعیات مسلّم شاعر، از چشم مصحّح دیوان او پوشیده مانده است. هدفِ این مقاله، بررسی این دو موضوع است.
۲.

نقد انتسابِ رباعیات ناصر بخارایی

کلیدواژه‌ها: ناصر بخارایی رباعی فارسی شرف الدین شفروه نزهه الارواح رباعیات سرگردان شعر قرن هشتم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۸
ناصر بخارایی، از غزلسرایان سرشناس قرن هشتم هجری و از ه معصران حافظ و سلمان ساوجی است. او فردی درویش بود و سفرهای بسیار کرد. از نکات جالب زندگی ناصر، دیدارش با سلمان ساوجی در بغداد است که راه شاعر را به دربار سلطان 776 ق( باز کرد. دیوان ناصر بخارایی مشتمل - اویس )حک. 757 بر 8500 بیت شعر است که بخش عمده آن را غزل ها و قصاید او تشکیل می دهد. مرحوم دکتر مهدی درخشان دیوان اشعار ناصر بخارایی را تصحیح و در سال 1353 شمسی منتشر کرد. این کتاب، دربردارنده 24 رباعی کامل و یک رباعی ناقص است که اغلب آن ها ع معتبر به نام شاعران دیگر یافت می شود و به دلیل تقدّم در منابع، نمی توان آ نها را سروده ناصر دانست. موضوع مقاله زمانیِ مناب حاضر، نقد و بررسی رباعیات منسوب به ناصر بخارایی است.
۳.

زین الدین اسعد نسوی؛ حکیم و شاعرِ گمنام سده هفتم هجری

کلیدواژه‌ها: زین الدین اسعد نسوی افضل الدین کاشانی شعری فارسی در قرن هفتم رباعیات سرگردان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳ تعداد دانلود : ۱۲۳
 حکیم زین الدین اسعد نسوی، در سده هفتم هجری می زیسته و از یاران و همراهانِ حکیم نامدارِ ایرانی خواجه افضل الدین کاشانی بوده است. متأسفانه تذکره ها و منابع رجالی یا در مورد او سکوت کرده اند، یا آنچه آورده اند، مشتمل بر لفّاظی و کلیات است و هیچ اطلاعی از دوران حیات او به دست نمی دهند. نام این حکیم نخستین بار در مصنّفات افضل با احترام بسیار آمده است. در سفاین ادبی، اشعاری به نام او دیده می شود که ارتباط او را با افضل کاشانی به خوبی نشان می دهد. تنها قصیده او که به دست ما رسیده، تقریر منظوم مباحث رساله مدارج الکمال افضل است. برخی از رباعیات منسوب به زین نسوی  به نام حکیم عمر خیام، سنایی غزنوی و افضل کاشانی نیز شهرت دارد. در مقاله حاضر، اطلاعاتی که در مورد زندگی او به جا مانده است، به همراه اشعار گرد آمده از سفاین و مجموعه های خطی، عرضه می گردد.    
۴.

رباعیات ابوالحسن طلحه

کلیدواژه‌ها: ابوالحسن طلحه مروزی رباعی رباعی سرایان قرن ششم تذکره لباب الالباب رسائل العشاق نزههالمجالس رباعیات سرگردان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۲۹
شهاب الدین ابوالحسن طلحه مروزى، از رباعى سرایان مهم اواخر قرن پنجم و نیمه اول قرن ششم هجرى است. نام او نخستین بار در تذکره سدیدالدین محمد عوفى در بخش شعراى خراسان یاد شده است. عوفی هجده فقره از رباعیاتش را نقل کرده است و سایر تذکره نویسان همین اطلاعات و اشعار را در کتب خود آورده اند. سیفی نیشابوری در اواخر قرن ششم هجری در کتاب رسائل العشّاق به رباعیات ابوالحسن طلحه استناد کرده و 34 فقره آن را در لابه لای مطالب کتاب گنجانده است. نزههالمجالس جمال خلیل شروانی نیز یکی از منایع مهم رباعیات ابوالحسن طلحه است. در مقاله حاضر، اطلاعات اندکِ موجود در مورد زندگی این شاعر و 85 فقره از رباعیات منسوب به او، از سه منبع فوق و پنج منبع دیگر فراهم آمده است. موضوع اغلب رباعیات ابوالحسن طلحه، عشق و گزارش حالات عاشق و معشوق است.
۵.

بررسی دو پاره از یک جُنگ کهن و رباعیات فارسی آن (دستنویس شماره 3775 کتابخانه اسماعیل صائب و نسخه شماره F.738 کتابخانه دانشگاه استانبول)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: رباعی رباعیات سرگردان مجموعه جنگ سفینه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۵۱
در طول تاریخ زبان و ادبیات فارسی، رباعی از مقبولیت و محبوبیت خاصی در میان مردم عادی و اهل ادب برخوردار بوده است. بخشی از چالش ها و پیچیدگی هایی نیز که این قالب در سیر تاریخی خود با آن روبه رو بوده، برخاسته از همین محبوبیت است. یکی از این چالش ها، مشکل «سرگردان» بودن برخی از رباعیات است؛ یعنی رباعیاتی که به بیش از یک شاعر منسوب است. بررسی رباعیات سرگردان جز به یاری تمام منابع کهنِ موجود امکان پذیر نیست. در ادوار مختلف، ادب دوستان در جوامع فارسی زبان گزیده هایی از انواع نظم و نثر گرد آورده اند. قالب رباعی در این مجموعه ها و گزیده ها غالباً جایگاهی خاص داشته است. دو دستنویس بررسی شده در پژوهش حاضر نمونه هایی ارزشمند از این دست منابع هستند. این دو دستنویس درواقع دو پاره جداافتاده از یک جُنگ هستند که آن را شخصی به نام یونس بن ابی بکر که احتمالاً از اهالی آناتولی بوده، در سال 681ق گردآوری و کتابت کرده است. در پژوهش حاضر تمام رباعیاتِ دو پاره باقی مانده از این جُنگ (59 رباعی) تصحیح شده و با جست وجوی این رباعیات در دیگر منابع کهن، گزارشی جامع از وضعیت انتساب آنها ارائه شده است. در این مقاله نشان داده شده که از میان چهار رباعیِ با نام جُنگ، سه رباعی که به نام مهستی، عیوقی و کمال اسمعیل است، تنها در این منبع به این شاعران نسبت داده شده و این مسئله بر اهمیت این جُنگ می افزاید. از دیگر دستاوردهای این پژوهش ارائه نمونه هایی از اخذ و اقتباس رباعی سرایان از یکدیگر و بیان تأثیر این مسئله بر سرگردانی برخی از رباعیات است.