شعر قرن هشتم

بدر چاچى از شاعران قرن هشتم هجرى قمرى و از مقلدان تواناى خاقانى است که تا کنون شعر او در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در این مقالى پس از معرفى اجمالى بدرچاچى و بیان موقعیت او درنزدادیبان پارسى گوى هندمضامین شعر و شیوهء شاعرى وى مورد بحث قرار خواهدگرفت و در پایان نیز برخى از ویژگیهاى کمکاربرد شعر او ارائه خواهدشد.

در طول همه سدههای شعر پارسی، کم نبودهاند شاعران بدون دیوانی که در زمانه خود در پیشبُرد ادب فارسی نقش داشتهاند و به دلیل عدم ثبت و ضبط اشعارشان در دفترهای جداگانه، یا درخشش شاعران بزرگ ادب فارسی، ستاره هنر آنها افول کرده و نقش آنها فراموش شده است. «خواجه عمید شانهبند» از زمره این شاعران بد اقبال است که نامش به تذکرههای شعر و تواریخ ادبیات نیز راه پیدا نکرده است. حتی شادروان سعید نفیسی که از ذکر گمنامترین سخنوران زبان فارسی در کتاب تاریخ نظم و نثر در ایران باز نایستاده، نام او را در شمار شاعران نیاورده است. عمید شانهبند، از غزلسرایان زبردست سده هشتم  است و در سالهای میانی این قرن، آثارش به عرضه آمده و در برخی سفینههای شعر نقل شده است. در این مقاله، 25 غزل او که از منابع کهن دستیاب شده است، برای نخستین بار عرضه میگردد.

«دفتر دلگشا» نام منظومه ای است از صاحب شبانکاره ای که آن را در قرن هشتم سروده است. شاعر در این منظومه، تاریخ ملوک شبانکاره را از آغاز پیدایش تا اوان حمله مغول به نظم درآورده است. او در آغاز و انجام منظومه خویش مدّعی شده که فردوسی را در خواب دیده و به او سفارش کرده تا تاریخ شاهان عصر خویش را به نظم درآورد تا نام او نیز بدین روش جاودان بماند. بنابراین صاحب سرگذشت ملوک شبانکاره را منظوم می سازد و از آن جا که فردوسی را یگانه راهنمای خود می داند، نه تنها بارها از این شاعر بلندآوازه در اثر خویش یاد می کند، بلکه از سبک شعری او نیز تقلید می نماید. نگرش عمیق صاحب به شاه نامه فردوسی سبب شده است که شاعر بارها در منظومه خویش، به قهرمانان شاهنامه و سرگذشت آنان اشاره نماید و یا آنکه ممدوحان خود را به شاهان و پهلوان شاهنامه تشبیه نماید. بررسی تلمیحات شاهنامه ای دفتر دلگشا موضوعی است که در این مقاله بدان می پردازیم.

ناصر بخارایی، از غزلسرایان سرشناس قرن هشتم هجری و از ه معصران حافظ و سلمان ساوجی است. او فردی درویش بود و سفرهای بسیار کرد. از نکات جالب زندگی ناصر، دیدارش با سلمان ساوجی در بغداد است که راه شاعر را به دربار سلطان 776 ق( باز کرد. دیوان ناصر بخارایی مشتمل - اویس )حک. 757 بر 8500 بیت شعر است که بخش عمده آن را غزل ها و قصاید او تشکیل می دهد. مرحوم دکتر مهدی درخشان دیوان اشعار ناصر بخارایی را تصحیح و در سال 1353 شمسی منتشر کرد. این کتاب، دربردارنده 24 رباعی کامل و یک رباعی ناقص است که اغلب آن ها ع معتبر به نام شاعران دیگر یافت می شود و به دلیل تقدّم در منابع، نمی توان آ نها را سروده ناصر دانست. موضوع مقاله زمانیِ مناب حاضر، نقد و بررسی رباعیات منسوب به ناصر بخارایی است.