سیمای جمهوری اسلامی

هدف پژوهش بررسی استقبال مخاطبان از تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی ایران در شیراز است. پژوهش با استفاده از روش میدانی انجام گرفت و برای جمع آوری داده ها از فن پرسش نامه استفاده شد. جامعه آماری شهروندان شهر شیراز بودند که از میان آن ها 400 نفر به منزله جمعیت نمونه با استفاده از فرمول کوکران و با شاخص محلات و روش تصادفی خوشه ای برگزیده شدند. مبانی نظری پژوهش بر پایه نظریه بومرنگ بنا شده است که به بازگشت عمل عامل به خود اشاره دارد. یافته های پژوهش نشان داد که شهروندان شیرازی از تلویزیون بیش تر از سایر رسانه های ماهواره ای، اینترنتی و شبکه های مجازی استفاده می کنند. آن ها زمان خاصی را به تماشای تلویزیون اختصاص نمی دهند. مخاطبان عموماً اخبار و تحلیل های خبری را می پذیرند و از پخش برنامه های شاد و موسیقی استقبال می کنند. یافته های تحقیق هم چنان نشان داد که تلویزیون تأثیر کمی بر شیوه رفتار و تفکر افراد دارد. بیش تر اوقات فراغت مخاطبان صرف تفریح و گردش می شود. نتیجه کلی پژوهش نشان داد که نمی توان از بحران مخاطب سخن گفت، لیکن انتظار از تلویزیون دولتی این است که برنامه هایی باکیفیت بهتر مناسب با خواسته ها و علایق مخاطبان و در نظر گرفتن مقتضیات روز جامعه تهیه کند.

باتوجه به وضعیت حساس داخلی جمهوری اسلامی ایران و اهمیت این بازیگر مهم منطقه ای، مقاله حاضر سعی دارد به چند و چون تأثیرگذاری رسانه ملی این کشور و رسانه های فارسی زبان خارج نشین در حوادث آبان ماه 1398 بپردازد. هدف این مقاله ابتدا بررسی جنگ نرم و عملیات روانی و ابعاد گسترده آن و سپس با تحلیل محتوا شبکه های فارسی زبان در رابطه با چهار روز ابتدایی اعتراض به افزایش قیمت بنزین در آبان 98 به شیوه تحلیلی می باشد و در عین حال کاستی های احتمالی از جانب مسئولین و عملکرد ضعیف سیمای جمهوری اسلامی که باعث شد تا جریانات خاص بتوانند در حد توان خود به این موضوع دامن بزنند را مورد بررسی قرار دهیم. بر همین اساس سوال اصلی این است؛ رسانه های دیداری و شنیداری فارسی زبان خارج نشین بحران آبان ماه را چگونه پوشش دادند؟ به عبارت دقیق تر نوع موضوعات مطرح شده، جهت گیری، طیف سوالات مجریان، کارشناسان دعوت شده، استفاده به هنگام از مجری و کارشناس زن یا مرد با پوشش خاص، منابع خبری بیان شده، تصاویر، استنادها و پیش بینی ها، اعتمادسازی و سنجش تعادل و اهمیت تیتر خبر در این ارتباط چگونه شکل گرفت؟ در عین حال عملکرد سیمای جمهوری اسلامی و بازیگران عرصه تصمیم گیری داخلی نیز در این پژوهش نقد و بررسی شده است.

تلویزیون، در جهان امروز، بر نگرش ، گرایش و رفتارهای انسان ها تأثیری غیرقابل انکار دارد. به علاوه، همه ما، باورها و ادراکاتی درباره میزان تأثیرپذیری خود و دیگران از تلویزیون داریم. یکی از نکات مهم درباره این ادراکات، این است که ما میزان تأثیرپذیری خودمان از تلویزیون را با میزان تأثیرپذیری دیگران از آن مقایسه می کنیم و در چنین مقایسه ای، معمولاً دیگران را بیش از خود، تحت تأثیر رسانه ها می پنداریم. هدف این تحقیق، بررسی میزان اثر سوم شخص، از منظر والدین دانش آموزان تهرانی، درباره برنامه های سیما است. در این تحقیق که به روش پیمایشی و با نمونه گیری خوشه ای از والدین دانش آموزان ساکن دو منطقه تهران (386نفر) انجام شد، این نتایج به دست آمد: نخست، اثر سوم شخص در جامعه آماری شهر تهران رخ می دهد و تفاوت های موجود بین این شهر و جوامع غربی، مانع پیدایش این اثر نیستند (اگرچه تفاوت هایی در اندازه اثر وجود دارد)؛ دوم، نحوه تأثیرپذیری از محتوا (مطلوبیت/ نامطلوبیت) بر پیدایش و اندازه اثر سوم شخص، اثرگذار است؛ سوم اینکه با افزایش فاصله اجتماعیِ ادراک شده بین خود و دیگری، اندازه اثر سوم شخص نیز افزایش می یابد؛ نکته چهارم اینکه، بین سوگیری خوش بینانه و اثر سوم شخص، رابطه ای معنادار برقرار نیست و پنجم اینکه، بین تمایلات رفتاری برای محدود کردن دسترسی به رسانه و اندازه اثر سوم شخص ادراکی، رابطه ای معنادار با قدرت متوسط برقرار است.

امروزه رسانه ها- به ویژه تلویزیون- در زمینه ترویج سبک زندگی در میان مخاطبان، نقشی محوری و اساسی را ایفا می کنند. آنها با به نمایش گذاشتن مؤلفه های سبک زندگی، مردم را به سمت آنچه موردنظرشان است،  هدایت می کنند. سیمای جمهوری اسلامی نیز از این امر مستثنی نبوده و در تلاش است با به نمایش گذاشتن مؤلفه ها و شاخص های سبک زندگی اسلامی- ایرانی، مخاطبان خود را با این شاخص ها آشنا کند. این تحقیق- که به روش تحلیل محتوای کیفی  هدفمند (QCA) انجام شده- درصدد است به این سؤالات پاسخ دهد: بازنمایی سبک زندگی اسلامی- ایرانی خانواده در سیمای جمهوری اسلامی چگونه و براساس چه شاخص هایی بوده است؟ همچنین، تحلیل جامعه شناختی این رویکرد با وجود برخی از واقعیت های اجتماعی چیست؟ به همین منظور، با تحلیل برنامه های خانواده محور تلویزیونی «به خانه برمی گردیم»، «سیمای خانواده» و «هزارراه نرفته» تلاش شده به سؤالات تحقیق پاسخ داده شود. مهمترین نتایج به دست آمده عبارت اند از: شاخص اجتماعی با تعداد 4 نوع مقوله اصلی و27 نوع زیرمقوله، بیشترین شاخص پرداختی، شاخص مذهبی با 4 نوع مقوله و20 نوع زیرمقوله، دومین شاخص پرداختی و شاخص فرهنگی با 4 نوع مقوله اصلی و 11 زیرمقوله، سومین شاخص اصلی پرداختی در برنامه های خانواده محور سیمای جمهوری اسلامی بوده است. همچنین در برنامه «هزارراه نرفته»، رویکرد پرداخت به مقوله ارتباطات خانوادگی، شاخص اجتماعی با تعداد 9 نوع زیرمقوله، دارای بیشترین اهمیت بوده است. در برنامه «به خانه برمی گردیم» رویکرد پرداخت به مقوله ویژگی های اخلاقی جامعه، شاخص مذهبی با تعداد5 نوع زیرمقوله بوده و دربرنامه «سیمای خانواده» مقوله ارتباطات خانوادگی، شاخص اجتماعی با تعداد 6 نوع زیرمقوله، بوده که در قالب اصلی گفت وگو با کارشناس و میهمانان و دیگر قالب ها مانند ترانه و سرود، میان برنامه و... به آن پرداخته شده است.  

  در عصر حاضر، رسانه ها و به ویژه تلویزیون، علاوه بر کارکرد سرگرمی و اطلاع رسانی، ابزاری برای الگوسازی و ترویج سبک زندگی خاص در جوامع محسوب می شوند. تلویزیون جمهوری اسلامی نیز بر مبنای اسناد بالادستی، همواره درتلاش بوده است تا سبک زندگی اسلامی-ایرانی را که تأکید بر تحکیم هر چه بیشتر نهاد خانواده دارد، با پرداخت های رسانه ای به سطح جامعه ارائه دهد و در نهادینه سازی و جامعه پذیری این سبک تأثیرگذار باشد .این پژوهش با روش کیفی و داده بنیاد و با ابزار مصاحبه عمیق و نیمه ساختار یافته با 21 نفر ازکارشناسان حوزه رسانه، خانواده و سبک زندگی، در نظر دارد تا به این پرسش پاسخ دهد که طی سال های گذشته چه آسیب هایی در پرداخت های رسانه ای تلویزیون در حوزه سبک زندگی اسلامی ایرانی خانواده وجود داشته است و چه راهبردهای مناسبی برای آن باید مورد توجه قرار گیرد. نتایج پژوهش با تعداد 7 مقوله اصلی، 11 مفهوم کلی و 67 کد نهایی مشخص کرده است که عوامل برون سازمانی مانند؛ برخوردار نبودن از یک مرکز ملی مدیریت پیام در حوزه سبک زندگی اسلامی ایرانی برای دستگاه های فرهنگی، اقبال به شبکه نمایش خانگی برخی عوامل درون سازمانی مانند؛ کاهش برنامه های نمایشی رفتارگرایانه، افزایش شکاف بین رسانه با مخاطب نسل جدید و مانند آن، موجب بروز پدیده،کم تأثیرشدن پرداخت های رسانه ای در حوزه سبک زندگی اسلامی ایرانی، می شود. همچنین راهبرد های مناسب با رویکرد روش داده بنیاد و تعیین شرایط زمینه ای، تسهیل گر، محدود کننده و پیامدها ارائه شده است.