اندیشه دفاعی

از مهمترین ابزار بدخواهان برای ممانعت از پیشرفت اسلام و برنامه های انقلاب اسلامی رخنه و نفوذ در کشور است. برنامه های نفوذ بدخواهان می تواند فشار اقتصادی، تهدید نظامی، جنگ روانی، ایجاد اختلال سیاسی و خرابکاری باشد. از جمله وظایف یک فرد انقلابی در نظام اسلامی شناسایی اهداف این گروه و سپس برنامه ریزی برای مبارزه و خنثی سازی اقدامات آنان چه در مواضع دفاعی و چه در مواضع هجومی است، که در ادبیات دینی نیز مورد تأکید قرار گرفته است. این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش ها است که در منظومه فکری امام خامنه ای، نفوذ به چه معنا است و از چه طریقی صورت می گیرد و انواع آن کدام است؟ آنچه به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تبیین اندیشه دفاعی ایشان حاصل شده، حاکی از آن است که استحاله و نفوذ یکی از مراحل برنامه های دشمن برای مقابله با انقلاب اسلامی است با این نگاه که اگر از طریق براندازی نتوانستند سقوط جمهوری اسلامی را رقم بزنند با رخنه و نفوذ به این هدف دست یابند. این نفوذ در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی صورت می گیرد.

ایران در مواجهه با نبردهای ویرانگر روسیه تزاری در موقعیت تدافعی قرار گرفت. مسأله  نوشتار پیش روی بررسی علل شکل گیری اندیشه دفاعی و ابعاد آن در روایت کنش گران فکری (مورخان، شاعران، عالمان دینی) دوره فتحعلی شاه قاجار است. دستاورد تحقیق با روش تحلیل تاریخی بیانگر آن است که یادآوری خاطره های قوی یا کهن الگوهای سرزمینی ایران برای بسط گذشته پر افتخار تاریخی و در راستای مواجهه با وضعیت انحطاط و عبور از بحران صورت گرفته است که این امر هم هوشیاری مخاطبان را نسبت به تهدید بیرونی برانگیزند و هم نمادهای سرزمینی دینی را با هدف تأکید بر ضرورت دفاع از حدود و ثغور، بازتولید کنند. این سنخ از کنش های چندوجهی، آگاهی بخشی تاریخی را به مثابه یک پراکسیس اجتماعی (برنامه عمل) در شرایط بحران، به عنوان دال مرکزی اندیشه دفاعی برجسته سازی کرد. در نتیجه، موارد متعددی از نمادهای دینی مذهبی در جنگ با کهن الگوها و واقعیت های روزمره تلفیق شدند. بازنمایی نگاه اسطوره ای، الگوهای تاریخی، قهرمان محوری، استناد و بهره گیری از متون مقدس مذهبی و دینی، طرح اهداف عالی انسانی در چهره سپاهیان اسلام هر یک انعکاس دهنده بخشی از ابعاد اندیشه دفاعی بودند که منابع معرفتی به طرح و انعکاس آنان پرداخته اند.

تقویت انسجام و وحدت ملی، یکی از اهداف مهم هر حکومتی است که تحقق آن در جمهوری اسلامی ایران به تقویت جایگاه نظام در معادلات سیاسی، امنیتی منطقهای منجر میشود. دشمنان انقلاب اسلامی تلاش میکنند تا با استفاده از ترفندهای مختلف، در وحدت ملی شکاف ایجاد کنند و زمینههای کاهش اقتدار نظام را فراهم کنند از طرفی مطالعه جغرافیایی اقوام ایرانی و تدقیق در اخبار تحولات روز خاورمیانه همگی نشانگر اهمیت اتحاد ملی است و همین اندازه از نگاه و تحلیل، جایگاه و ضرورت استراتژی دفاعی ما را در تقویت وحدت ملی نشان میدهد. با توجه به این مهم بیانات مقام معظم رهبری به عنوان رهبر جامعه اسلامی بهترین راهنمای عمل در این حوزه است. مقاله حاضر با استفاده از شیوه تحلیل محتوا کیفی به بررسی فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در حوزه قومیت ها و انسجام ملی پرداخته، تا به این پرسش که نوع راهبرد و اندیشه امام خامنهای(مدظله العالی) نسبت به مقوله قومیت ها و انسجام ملی در جهت دفاع قابلیت محور و توانمند ساز چیست؟ پاسخ دهد. یافتههای تحقیق نشان می دهد در اندیشه دفاعی مقام معظم رهبری در تحقق اتحاد ملّی، همواره راهبردهای متعددی را تدبیر نمودهاند. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی است. شیوهی جمع آوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانهای همچون کتاب، اسناد، مقالات بوده است.

ورود واژه «جهاد تبیین» در ادبیات سیاسی جهان اسلام در چند سال اخیر توسط امام خامنه ای فرمانده کل قوا و بالاترین مقام در نظام جمهوری اسلامی ایران، شناخت گستره آن را ضروری می نمایاند. «جهاد» در اندیشه مشهور فقها که فقط حمله مسلحانه به دشمن با سلاح خاص جنگی است، با جهاد با ابزار زبان و قلم تنافی دارد. همچنین در نگاه بدوی، حفظ کیان اسلام و مسلمانان در مقابل هجمه دشمن که مفهوم «دفاع» در اندیشه مشهور فقها و امام خامنه ای است، با به کارگیری واژه «جهاد تبیین» و کاربست آن در بیانات ایشان سازگاری ندارد. از سوی دیگر، به کار بردن تعبیر «جهاد» برای تبیین در زمان کنونی که کشور در حال دفاع از کیان اسلام و مسلمانان در برابر هجمه های گوناگون دشمن است، این سؤال را مطرح نموده که گستره جهاد تبیین در اندیشه دفاعی امام خامنه ای چگونه است؟ پژوهش حاضر در پاسخ به این سؤال، مفهوم و ابعاد «جهاد» و «دفاع» در اندیشه معظمٌ له را به روش مقایسه ای تحلیلی با استفاده از منابع مکتوب و بیانات ایشان تبیین کرده و توسعه مفهومی واژه «جهاد» را اثبات نموده است. در نهایت، «جهاد تبیین» به مثابه یکی از مصادیق جهاد، نوعی دفاع است و دفعِ هجمه دشمن در تحریف حقایق و وقایع. جهاد تبیین به تبع گستردگی ابعاد گوناگون دفاع، گسترده بوده و تفاوت آن با سایر ابعاد دفاع، ابزار و روش دفاعی آن است.

با توجه به راهبرد جمهوری اسلامی در سیاست خارجی با شعار نه شرقی نه غربی و مقابله با استکبار جهانی ، دولت های متخاصم از جمله آمریکا از هیچ گونه موازنه ای دریغ نمی کنند. ترور سردار قاسم سلیمانی نیز یکی از همین دست مسائل می باشد که در مقابل این مسأله موضوع «انتقام سخت» مطرح گردید. از آنجا که مفهوم انتقام سخت برای اولین بار توسط آیت الله خامنه ای مطرح گردید، هدف اصلی پژوهش تبیین اصول انتقام سخت، مبتنی بر اندیشه دفاعی آیت الله خامنه ای می باشد(مسئله) این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی در صدد پاسخ به این مسئله است: در اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای، چه اصولی نسبت به انتقام سخت وجود دارد؟ (روش) با بررسی اندیشه ایشان در خصوص انتقام سخت، نتایج مقابل حاصل شده است: با توجّه به مبانی مفروض برای انتقام سخت، مانند توحید، عدالت خداوند، معاد وهدف مندی خلقت، علو وبرتری اسلام و نفی سبیل، اصولی بر آن مترتب می شود. این اصول در واقع بایدها و نبایدهای کلی است، که از مبانی استخراج می شوند که برخی از مهمترین اصول انتقام سخت عبارت اند از: اصل انتقام گرفتن، ظلم ستیزی، دفع فتنه، قانون گرایی، توازن تهدید، عدالت در انتقام، عدم استفاده از سلاح کشتار جمعی، اصل مقابله به مثل، حفظ کرامت و جان انسان، مردم پایگی است. (نتایج)

ظهور انقلاب اسلامی در منطقه خاورمیانه توانست زمنیه ساز حکومتی جدید و انقلابی را در دنیا پدیدار سازد که ظلم و استبداد استکبار جهانی را آشکار ساخت. کشور ایران اسلامی از لحاظ ژئوپلیتیکی و اقتصادی در منطقه خاورمیانه از اهمیت زیادی برخوردار است و این مهم، کشورهای غربی و به ویژه آمریکا را وادار ساخته که برای حفظ منافع خود در منطقه خاورمیانه، از هیچ توطئه ای روگردان نباشند. بر این اساس، با تحمیل فشارها و تحریم های اقتصادی، تلاش نمودند تا بتوانند به اهداف خود در تضعیف جایگاه جمهوری اسلامی ایران در دنیا و حتی داخل کشور برسند. لذا با توجه به اهمیت موضوع، رهبر معظم انقلاب به منظور آگاهی سازی خبرگان و مردم عادی، مباحث اقتصادی را در شعار سال مطرح نمودند و به طور خاص دفاع اقتصادی را سرلوحه کار مسئولین نظام قرار دادند. هدف از این مقاله بررسی ابعاد قدرت نرم دفاع اقتصادی از دیدگاه اسلام و در اندیشه دفاعی امام خامنه ای (مدظله العالی) می باشد. در اندیشه مقام معظم رهبری، جنگ اقتصادی، هم نوعی جنگ سخت و نرم محسوب می شود که ملت ایران را از لحاظ مسائل اقتصادی در تنگنا قرار می دهد و مسئولان کشور باید در مقابل فشارهای دشمن، تحریم ها و مواردی مشابه، مقاومت مدبرانه ای داشته باشند تا ایران اسلامی از این برهه به سلامت عبور نماید.