حسابرسی مستمر

تکنولوژی XBRL می تواند زمینه گزارشگری مالی مستمر یکپارچه را فراهم و باعث افزایش دقت در گزارشگری آنلاین اطلاعات مالی گردد. در آمریکا، هیئت نظارت بر حسابداری شرکتهای سهامی عام (PCAOB) رهنمودی را در خصوص خدمات حسابرسی (اعتباردهی به) گزارش های مالی مبتنی بر XBRL منتشر نموده است. با توجه به برنامه سازمان بورس و اوراق بهادار ایران در جهت استفاده از XBRL برای گزارشگری مالی در بازار سرمایه، این تحقیق به بررسی فرصت ها و چالش های مرتبط با بکارگیری XBRL در بازار سرمایه ایران برای حرفه حسابرسی می پردازد. با استفاده از پرسشنامه توزیع شده میان حسابداران رسمی، نتایج تحقیق نشان می دهد که بکارگیری XBRL در سه حوزه قابلیت مقایسه، صحت اطلاعات و شکل ارائه اطلاعات برای حرفه حسابرسی باعث ایجاد فرصت شده و می تواند باعث بهبود در کیفیت حسابرسی شود. از سوی دیگر، ریسک وجود اشتباه در واژه نامه XBRL و همچنین ضرورت تغییر در فرایندهای حسابرسی لازم برای حسابرسی اطلاعات XBRL بعنوان چالش های حرفه حسابرسی در صورت بکارگیری XBRL در بازار سرمایه معرفی گردیده اند.

امروزه بر اثر افزایش کارایی و اثربخشی فناوری اطلاعات، افزایش هزینه های حسابرسی، فعال شدن بازار سرمایه و ضرورت نیاز به اطلاعات دقیق و بهنگام، استفاده از فناوری اطلاعات در حرفه حسابرسی مقرون به صرفه شده است و شرکت های حسابرسی به منظور همراه شدن با این شرایط، نیازمند تغییر تکنیک ها و روش های سنتی خود هستند. حرفه حسابرسی ایران، گرچه تاثیر فناوری اطلاعات بر حرفه و اهمیت آن را درک می کند اما به کندی به آن واکنش می دهد و متأسفانه در حال حاضر عمدتاً حسابرسی بر اساس شیوه سنتی صورت می گیرد و کارهای حسابرسی بطور عمده دستی و براساس شیوه های قدیمی انجام می شود. لذا در این مقاله سعی شده است به بررسی استفاده از فناوری اطلاعات در حرفه ی حسابرسی مستقل ایران و موانع و مشکلات اجرایی شدن آن پرداخته شود، برای این منظور ابتدا به تعریف اصطلاح فناوری اطلاعات پرداخته می شود سپس به ضرورت بکارگیری فناوری اطلاعات در حسابرسی و رابطه ی بین حسابرسی و فناوری اطلاعات می پردازد و در ادامه حسابرسی مستمر که نتیجه استفاده از فناوری اطلاعات در عصر تجارت الکترونیک است تشریح می گردد، موانع و مشکلات استفاده از فناوری اطلاعات در حرفه حسابرسی مستقل ایران بیان شده و در نهایت راه حل هایی برای مشکلات موجود ارائه می گردد.

امروزه، در اکثر کشورها به منظور کاهش اثرات منفی عدم تق ارن اطلاعاتی بین مدیریت و مالکان، کاهش هزینه های نمایندگی، کاهش هزینه های سرمایه و افزایش ارزش شرکت به سازوکارهایی از قبیل گزارشگری مالی تحت وب روی آورده اند. مزایای این رویکرد گزارشگری ازقبیل دسترسی بهتر به اطلاعات، هزینه ی کمتر، امکان گزارشگری مستمر و ارائه اطلاعات پویا موجب گسترش استفاده از این ابزار در جهت گزارشگری مالی گردید. همچنین عوامل محیطی حاکم بر شرکتها تاثیر با اهمیتی بر میزان پذیرش گزارشگری مالی تحت وب در سطح جهان دارد. در این گزارشگری شرکتها علاوه بر عملکرد مالی، توجه قابل ملاحظه ای به افشای سایر جنبه های عملکرد خود از قبیل عملکرد محیطی، عملکرد اجتماعی و رویه های نظارتی دارند. افشای اطلاعات غیر مالی می تواند موجب ازبین رفتن شکاف بین اطلاعات مالی ارائه شده در مدل سنتی و نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان گردد. یکی از مهمترین ابزارهایی که برای انتقال اطلاعات در گزارشگری تحت وب استفاده می شود زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر می باشد. م اهیت زبان گ زارشگری مالی توسعه پذیر به گونه ای است که اطلاعات ارائه شده با این زبان، اطلاعاتی خود توضیح هستند. از آثار گزارشگری مالی تحت وب کمرنگ شدن حدود و مرزهای اطلاعات و نگرانی در خصوص صحت اطلاعات ارائه شده در اینترنت می باشد؛ به منظور ایجاد قابلیت مقایسه، قابلیت اتکا و رفع نیازهای اطلاعاتی عموم استفاده کنندگان، استانداردگذاری برای گزارشگری مالی تحت وب امری ضروری به نظر می رسد.

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی گرایش به استفاده از حسابرسی مستمر توسط حسابرسان داخلی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای دستیابی به این هدف، از حسابرسان داخلی 75 شرکت در خصوص وضعیت استفاده آنها از سیستم حسابرسی مستمر نظرخواهی انجام شد. با تحلیل پاسخ های به دست آمده، علل گرایش حسابرسان داخلی به استفاده از حسابرسی مستمر، با استفاده از تئوری رفتاری مبتنی بر نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از تکنولوژی، مشخص شد. طبق این نظریه، شش دلیل گرایش به استفاده از سیستم حسابرسی مستمر توسط حسابرسان داخلی «ارتقای عملکرد شغلی»، «سهولت استفاده از سیستم حسابرسی مستمر»، «حمایت سازمان از استقرار سیستم حسابرسی مستمر»، «اثر اجتماعی و طرز تلقی دیگران از حسابرس داخلی»، «فروش سالانه» و «استفاده داوطلبانه» معرفی گردید. نتایج یافته ها نشان می دهد که «سهولت استفاده از سیستم حسابرسی مستمر»، «حمایت سازمان از استقرار سیستم حسابرسی مستمر»، «اثر اجتماعی و طرز تلقی دیگران از حسابرس داخلی»، پیش بینی کننده مهمی از گرایش حسابرسان داخلی به استفاده از حسابرسی مستمر می باشند. همچنین فروش سالانه شرکت و استفاده داوطلبانه به طور قابل توجهی، رابطه بین حمایت سازمان ها و اثر اجتماعی را تعدیل می نماید. این در حالی است که ارتقای عملکرد شغلی حسابرسان در نتیجه استفاده از سیستم حسابرسی مستمر از دلایل گرایش به استفاده از سیستم نیست. این نتیجه می تواند حاکی از عدم توجه سازمان ها به حرفه حسابرسی داخلی و در نتیجه کاهش انگیزه حسابرسان برای استفاده از فناوری های جدید باشد.

حسابرسی مستمر مفهومی است که اشاره به تناوب بیشتر گزارشات حسابرسی داشته و سعی بر این دارد که با استفاده از تکنولوژی های جدید، فرایند حسابرسی را به سمت اتوماسیون بیشتر و گزارشگری استثنائات سوق دهد. پیاده سازی این سیستم قطعا نیاز به وجود متغیر های فراوانی دارد.هدف این پژوهش شناسایی و رتبه بندی عوامل اثر گذار بر پیاده سازی حسابرسی مستمر در بخش حسابرسی داخلی است. این پژوهش از نوع بنیادین نظری است و روش آن توصیفی پیمایشی می باشد. با مرور پیشینه تحقیق و مبانی نظری موجود، 421 عامل کلی شناسایی گردید که این عوامل با توجه به مشابهت ها و همپوشانی ها و همچنین رابطه با یکدیگر، به50 متغیر اصلی تبدیل و در قالب 7 گروه طبقه بندی شدند. فرضیه سازی پژوهش بر اساس این 7 گروه و با توجه به ادبیات مربوطه انجام گرفت؛ سپس از طریق مصاحبه با خبرگان حسابرسی، وجود رابطه بین این عوامل و پیاده سازی حسابرسی مستمر مورد بررسی قرار گرفت. داده ها از طریق تکنیک TOPSIS مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته و عوامل رتبه بندی شدند. نتایج نشان داد که 48 متغیر دارای رابطه ای قوی با پیاده سازی حسابرسی مستمر بوده و صلاحیت و شایستگی کارکنان، بالاترین رتبه را در بین این عوامل به دست آورد؛ همچنین رابطه 2 متغیر لزوم برون سپاری حسابرسی مستمر و افزایش مسئولیت اجتماعی شرکت در صورت استقرار سیستم حسابرسی مستمر، تأیید نگردید. نتایج نشان می دهد که عواملی از قبیل صلاحیت و شایستگی کارکنان، استقلال حسابرسان، لزوم استفاده از ابزار های حسابرسی مبتنی بر کامپیوتر، افزایش تقاضا از سوی ذینفعان جهت ارائه گزارشات حسابرسی مستمر، افزایش پاسخگویی مدیریت و استقرار سیستم های مدیریت ریسک، رابطه ای بسیار قوی باپیاده سازی حسابرسی مستمر دارند.

در دنیای امروز همزمان با رشد روز افزون استفاده از فن آوری اطلاعات، تقاضا برای اطمینان بخشی بموقع به انبوه اطلاعات موجود افزایش یافته که تحقق این مهم در حرفه حسابرسی نیازمند گذر از حسابرسی سنتی و حرکت به سوی حسابرسی بدون درنگ (حسابرسی مستمر) می باشد. حسابرسی بدون درنگ نوعی از حسابرسی است که نتایجی را همزمان یا در طی یک دوره زمانی کوتاه مدت پس از رخ دادن رویدادهای مالی فراهم می نماید. طی دهه گذشته و همگام با پیشرفت فن آوری اطلاعات، تحقیقات در زمینه حسابرسی مستمر آغاز شد. دیوان محاسبات کشور نیز همانند سایر سازمانهای امروزی، جهت افزایش کارایی و اثربخشی فعالیتهای خود نیازمند بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات گردید و از این رو طرح ملی پیاده سازی و اجرای پروژه سامانه نظارت الکترونیک (سنا) را در دستور کار خود قرار داد. هدف این تحقیق بررسی تأثیر بکار گیری سامانه نظارت الکترونیک (سنا) دیوان محاسبات کشور بر کیفیت گزارشات حسابرسان این دیوان انجام گردیده است. بررسی ها نشان میدهدکه با توجه به ضرایب مسیر بدست آمده و همچنین مقدار آماره T (t-value) مولفه های طرح سنا و همچنین سایر عوامل خارج از طرح فوق تاثیر معنا دار مثبت بر کیفیت گزارشات حسابرسان داشته است. این مطالعه به لحاظ هدف، در قالب تحقیقات کاربردی و به لحاظ شیوه ی اجرای تحقیق در زمره تحقیقات پیمایشی-تحلیلی است. جامعه مورد مطالعه در این تحقیق را کلیه کارکنان دیوان محاسبات کشور که به هر نحوی با پروژه (سنا) درگیر بوده و به هر نحوی با پروژه سنا درگیر بوده و به نوعی با این سیستم آشنایی دارند، می باشد. نمونه آماری تحقیق حاضر کارکنان بخش فنی و رایانه در استان های تهران، قزوین، زنجان، قم، اصفهان، مرکزی، لرستان، سمنان، آذربایجان شرقی و غربی می باشد.

استفاده از زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر، نه تنها بر ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری تأثیر می گذارد، بلکه بر هزینه، زمان وکیفت حسابرسی نیز می تواند تأثیر گذار باشد. هدف این پژوهش بررسی نقش زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر (XBRL) در حسابرسی مستمر است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش پژوهش تحلیلی-پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش، حسابرسان مستقل و عضو جامعه حسابداران رسمی ایران است که به منظور کسب دیدگاه های آنان، پرسشنامه ای شامل پنج فرضیه و 25 سئوال طراحی گردید و بصورت تصادفی میان 120 نفر از اعضای جامعه، در سال 1396 توزیع گردید و در نهایت 104 پرسشنامه توسط اعضای نمونه تکمیل و جمع آوری گردید. داده ها با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج پژوهش، فرضیه های پژوهش را تأیید و نشان داد که در محیط XBRL، زمان و هزینه حسابرسی مستمر، کاهش و دقت و کیفیت حسابرسی مستمر، افزایش می یابد. همچنین استفاده از زبان گزارشگری مالی توسعه پذیر در حسابرسی مستمر، موجب تسهیل استخراج و تحلیل داده ها و تسریع فرآیند های اجرای حسابرسی مستمر، می گردد.

حدود سه دهه از معرفی مفهوم حسابرسی مستمر میگذرد، اما با وجود پیشرفتهای قابل توجه پژوهشگران در افزایش درک ما از حسابرسی مستمر و همچنین بکارگیری آن در عمل، هنوز چالشهایی باقی مانده است. بهبود روش اجرای حسابرسی، افزایش همکاری بین حسابرس داخلی و مستقل، تقویت نقش حسابرس داخلی در حاکمیت شرکتی از جمله چالشهایی هستند که این مطالعه تلاش دارد به آنها در چارچوب جدیدی با رویکرد حسابرسی مستمر یکپارچه پاسخ دهد. ارائه این رویکرد همراه با توجه به سه بُعد ابزارهای حسابرسی، فرایندهای حسابرسی و نقش گروههای حسابرسی، مشارکت بین گروههای حسابرسی را در قالب تصویری واحد به نمایش در میآورد.

در این پژوهش به بررسی تاثیر حسابرسی مستمر بر کیفیت اطلاعات مالی منتشره تحت وب از دیدگاه حسابرسان پرداخته شده است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی از نوع توصیفی می باشد. قلمرو زمانی این پژوهش سال 1401 می باشد. جامعه آماری این پژوهش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بنابراین تعداد نمونه تحقیق 261 شرکت بوده است. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق نرم افزار spss 23 صورت می پذیرد. نتایج فرضیات پژوهش نشان داد که تمامی فرضیات مورد تایید قرار گرفتند.

هدف اصلی تحقیق شناسایی و ارزیابی شاخص های موثر بر توسعه و ترکیب منطقی تحقیقات حسابرسی به منظور ارائه الگوی مطلوب در زمینه توسعه تحقیقات حسابرسی مستمر می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نوع ترکیبی-از نوع همسوسازی می باشد. در بخش کیفی، جامعه آماری حسابرسان و حسابداران رسمی (دارای کار پژوهشی و دانشگاهی) و اساتید دانشگاهی (رشته حسابرسی و حسابداری ) بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند(اشباع نظری-رویکرد انتخاب افراد کلیدی) تعداد 11 نفر از آنها انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های تحقیق، مصاحبه نیم ساختاریافته و روش تحلیل داده ها، تحلیل مضمون است. در بخش کمی روش تحقیق، پیمایشی-علی است.در بخش کمی، جامعه آماری کلیه حسابداران رسمی بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 341 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند. در بخش کمی، ابزار گردآوری داده های تحقیق، پرسشنامه محقق ساخته است. برای تعیین پایایی و اعتبار پرسشنامه از آلفای کرونباخ، روایی محتوایی و هم زمان استفاده شد. داده های تحقیق در نرم افزار لیرزل و اس پی اس اس مورد تحلیل قرار گرفتند و جهت سنجش مدل از تحلیل تاییدی عاملی استفاده گردید. در بخش کیفی، برای ارائه مدل مطلوب توسعه تحقیقات حسابرسی مستمر بر اساس رویکرد راهبری به عنوان مضمون فراگیر (1 زیر مضمون فراگیر)، 8 مضمون سازمان دهنده و 52 مضمون پایه شناسایی گردید و شبکه مضامین استخراج گردید که این مضمون های اصلی این شبکه عبارت اند از: شاخص های متغیرهای امکانات و تجهیزات، فرهنگی، مالی - حمایتی ، آموزشی-پژوهشی، راهبردی-سیاسی، فردی-روان شناختی و شناختی و ساختاری می باشد. همسویی مؤلفه ها و مضمون های شبکه مضمون ترسیم شده با مبانی نظری و پژوهشی بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. در بخش کمی، اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی بوسیله تحلیل تایید عاملی مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که مدل پیشنهادی تحقیق دارای روایی سازه ای و کفایت می باشند. همچنین نتایج معادلات ساختاری نشان داد که شاخص های فرهنگی، راهبردی-سیاسی، مالی - حمایتی به ترتیب بیشترین تاثیر و شاخص های امکانات و تجهیزات کمترین تاثیر را بر روی توسعه و ترکیب منطقی تحقیقات حوزه حسابرسی مستمر دارد.