تأخر فرهنگی

انسان شناسی به عنوان علم دارای هدف و قصد است. هدف آن شناخت انسان است‘ به صورت آنچه در پوست و استخوان و در رفتار هر روزه هست. قصد از مطالعه برای شناخت انسان پیدا کردن راههایی است در جهت به کار گرفتن اطلاعات به دست آمده از پژوهشها در برآوردن نیازها و تمشیت امور اجتماعی مردم. هدفی که گفته شد دلیل و لازمه وجود انسان شناسی است. در مورد قصد‘ بمانند هر علم دیگر‘ گاهی پای بند به آن منافی هدف آن قلمداد می شود. اما چنان که از قرآن مجید و گفتارهای بسیاری از متفکران ایرانی و غربی برمی آید‘ مشروعیت و لزوم آن مورد قبول و گواهی است. دولتهای استعماری در اداره مستعمرات از یافته های انسان شناسی سودهایی برده اند که به چند نمونه آن در این مقاله اشاره شده است. در عمل انسان شناسی کاربردی به کارگرفتن یافته های مردم شناسی در رفع "تأخر فرهنگی" یعنی کوشش برای سازگار ساختن شیوه های سنتی زندگی با تغییرات فنی و بینشی است که در جوامع جهان در هر زمان در حال صورت گرفتن است. راه این سازگاری آموزش عموم به همت کسانی است که در زمینه مردم شناسی و آموزش عمومی تحصیل کرده و تجربه اندوخته اند.

در سال های اخیر، گسترش ضریب نفوذ اینترنت در کشور و عضویت در شبکه های اجتماعی از طریق گوشی های تلفن همراه رشد چشمگیری داشته است. به رغم همه گیر شدن شبکه های اجتماعی، حضور زنان در این شبکه ها و تأثیرات این شبکه ها بر زندگی آنان از منظر جامعه شناختی اهمیت دارد. این مقاله ضمن مروری بر فضای مفهومی و برخی از نظریه های مرتبط با پیوند زنان و تکنولوژی های ارتباطی، نظریه سایبرفمنیسم را نقطه اتکای خود قرار داده و تلاش کرده است نحوه مواجهه زنان با شبکه های اجتماعی را بررسی کند. نویسندگان در چارچوب روش کیفی و با تکیه بر نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند با تکنیک گلوله برفی، با 15 نفر از زنان خانه دار و شاغل در شهر رشت مصاحبه عمیق انجام داده اند. یافته های این مطالعه بیانگر آن است که شبکه های اجتماعی باعث افزایش سطح ارتباطات و روابط اجتماعی زنان و افزایش نسبی مشارکت و نیز آگاهی آنان از مسائل مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی و آموزشی می شود که بدین ترتیب با نظریه های سایبرفمنیسم مطابقت دارد. نویسندگان معتقدند که وجود مسائلی چون نظام مردسالارانه، فقدان مهارت کافی، نبود احساس امنیت در فضای مجازی، بی سوادی و نداشتن مهارت رسانه ای کافی بین زنان، ادعای نظریه سایبرفمنیسم درخصوص توانمندسازی و حضور فعالانه و مثبت زنان در فضای مجازی را در نمونه های موردنظر مقاله تا اندازه ای به چالش می کشد.

مطالعه حاضر، پدیده قتل ناموسی را با استفاده از رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی تحلیل می کند. رویکرد تفسیرگرایی اجتماعی با تأکید بر بینش برساخت گرایانه اجتماعی، بر این باور است که کنشگران اجتماعی نقش اصلی در ساخت و بازسازی زندگی اجتماعی خود دارند و به گونه ای بازاندیشانه و آگاهانه در برابر محیط و تغییرات آن می اندیشیدند و عمل می کنند. قتل ناموسی تلاشی برای دفاع از ناموس و شرف خانوادگی و محافظت از زندگی اجتماعی محلی و سنتی از طریق انتظام درون گروهی مبتنی بر کنترل های اجتماعی غیررسمی در پاسخ به تغییرات و تحولات خانواده و تغییرات سبک زندگی، تحت تأثیر مدرنیته در گذار اجتماعی، به عنوان کنشی برای رهایی از فشارهای درونی فردی و بیرونی اجتماعی، فهم و تفسیر می شود. روش پژوهش حاضر، کیفی است، جامعه آماری آن نیز در بر گیرنده 18 نفر قاتل در زندان شامل 16 مرد و 2 ز ن و افرادی است که تجربه ارتکاب قتل داشتند. همچنین برای انتخاب نمونه هم، از نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. قلمروی جغرافیایی پژوهش، استان آذربایجان غربی بوده و از تکنیک مصاحبه عمیق نیمه ساخت یافته برای گردآوری داده ها استفاده شده است. برای تحلیل داده ها و ارائه مدل، از روش نظریه زمینه یابی با رویکرد ساخت گرای چارمز[1] (2006) استفاده شده است. یافته های به دست آمده شامل 35 مفهوم به عنوان کد های اولیه، 6 مفهوم ثانویه شامل تعین های س اختاری، انتظام درون گروهی، ورود عناصر مدرنیته، تضعیف سنت ها، برون فرهنگ یابی و تقابل فرد و جامعه و 4 مفهوم اصلی به عنوان کدهای کانونی خانواده سنت بنیاد درون انتظام، تغییرات سبک زندگی، خانواده مدرن برون انتظام و برخورداری از فرصت های نامشروع است که مقوله هسته یا نظری این بررسی «تعارض در نظام جدید خانواده (تأخر فرهنگی در حوزه خانواده)» است که مقولات عمده فوق را در بر می گیرد.   [1] Charmaz