تحقیق در عملیات

این مقاله مسأله بهینه سازی ترکیبی و نیز چگونگی ترکیب تحقیق در عملیات و هوش مصنوعی برای حل این نوع مسأله را، مورد بررسی قرار می دهد. در این تحقیق یکی از مسائل بهینه سازی ترکیبی – مسئله توزیع و مسیر یابی وسیله نقلیه – که به طور خاص در دهه اخیر مورد مطالعه قرار گرفته، بررسی شده است.

اخلاق در تصمیم گیری و علم مدیریت (تحقیق در عملیات) به تازگی مطرح و جذابیت خاصی برای محققین این رشته علمی فراهم نموده و چشم انداز تحقیقاتی فراوانی برای آن می توان متصور بود. علم مدیریت به دلیل ماهیت استراتژیک آن در کمک به تصمیم گیری در حوزه انسانی نسبت به سایر علوم از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که هر تصمیم در این حوزه می تواند بر اقشار مختلف جامعه، محیط و طبیعت اثرگذار باشد. از جمله طرق موثر به منظور وارد ساختن مباحث اخلاقی در امور روزمره انسانی لحاظ اخلاق در تصمیم گیری و متعاقبا تحقیق در عملیات به عنوان یک سیستم پشتیبانی تصمیم می باشد.روش کار: در این مطالعه مروری ضمن مقایسه موقعیت های دنیای طبیعی و دنیای انسانی و قیاس تصمیم گیری در این موقعیت ها به این مساله توجه می گردد که تصمیم گیری در موقعیت های انسانی نیازمند آن است که به سه قطب اثرگذار یعنی منطق، ذهنیت و اخلاق توجه شود. در قطب منطقی مدل های پایه ای تحقیق در عملیات، در بحث ذهنیت استفاده از مدل های تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) و در بحث اخلاق مواردی چون توسعه پایدار، عدالت اجتماعی، آلودگی، ضایعات، تعهدات زیست محیطی، مدیریت مواد خام مطرح می شود. در ادامه نکاتی در برقراری توازن بین این سه قطب در مدل های تحقیق در عملیات بحث می شود و راهکار هایی در این خصوص ارایه می گردد. این مقاله در برگیرنده سوگندنامه تحقیق در عملیات، اخلاق در مدل سازی، نتیجه گیری و پیشنهادات برای تحقیقات آتی نیز هست.نتیجه گیری : تصمیم گیری در حوزه علم مدیریت بدون توجه به مولفه های اخلاق و مسوولیت اجتماعی واقع بینانه نیست. امروزه نویسندگان در خصوص دخالت دادن اخلاق در تصمیم گیری فعالیت کرده و متدهایی را پیشنهاد داده اند. این مقاله ضمن بررسی جامع تحقیقیات گذشته و آخرین دستاوردها به یک متدولوژی چند شاخصه دست یافته است که پژ‍وهشگران و تصمیم گیرندگان را قادر می سازد مسایل اخلاقی را در مدل سازی و تصمیم گیری دخالت دهند.

زمینه: ساخت، کاربرد، پیچیدگی و اهمیت روزافزون مدلهای تحقیق در عملیات، سوالات متعددی در خصوص معیارهای اخلاقی، رابطه مناسب میان سازندگان مدل و کاربران و مسوولیت حرفه ای مدلسازان ایجاد نموده است. تحقیق در عملیات تخصصی است که فعالان آن نقش بسزایی در جامعه ایفا می کنند. بنابراین بنیان گذاردن مبنایی اخلاقی و تسهیم فرهنگی مشترک میان فعالان این حوزه الزامی به نظر می رسد.روش کار: در این مطالعه ضمن پرداختن به جایگاه نظامنامه های اخلاقی در مدلسازی، تلاش شده تا با توجه به روابط مختلف میان تصمیم گیرندگان، فعالان حوزه تحقیق در عملیات، مساله تصمیم گیری، ابزارهای پشتیبان تصمیم، مدل و جامعه راهکارهایی به منظور غلبه بر دامهای اخلاقی که محققان تحقیق در عملیات ممکن است در مسیر انجام ماموریت در آنها گرفتار شوند، ارایه شود.یافته ها: مطالعه حاضر با در نظر داشتن اصول مدلسازی و تحقیق در عملیات پاسخی شایسته به سوالات اخلاقی که بر اساس روابط موجود در مدل اولیه روابط اخلاقی میان عناصر دخیل در فرایند مدلسازی شکل می گیرند، ارایه می نماید.نتیجه گیری: تدوین نظامنامه های اخلاقی، تسهیم فرهنگی مشترک میان فعالان حوزه مدلسازی و پیروی از اصول انجام کار، گام نخست در عملکرد اخلاقیست. علاوه بر آن، مقابله با مشکلهای اخلاقی نیازمند کسب آموزش های لازم در زمینه اخلاقیات است. چنین آموزشهایی می توانند فعالان این حوزه را در بنیانگذاری ارزشهای اخلاقی خاص خود راهنمایی و زمینه را برای حرکت در مسیر تعهداتشان فراهم نمایند.

هدف از تحقیق حاضر تحلیل سناریوهای امکان بهبود رتبه کل کشور در شاخص سهولت انجام کسب وکار است. تحقیق حاضر از منظر هدف جز تحقیقات کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها جز تحقیقات توصیفی می باشد. برای انجام تحلیل، ابتدا داده های شاخص سهولت انجام کسب وکار سال 2019 برای تمامی کشورها مورد استفاده قرار گرفت. سپس روش شناسی شاخص DB در گردآوری داده ها و نیز  تعیین امتیاز و رتبه کشورها مورد بررسی قرار گرفت. پس از آن، بر اساس روش شناسی سهولت انجام کسب وکار در تعیین امتیازات هر یک از زیرشاخص ها، داده ها مجدداً فرمول بندی گردید و در نهایت، با استفاده از روش تکاملی، سه سناریوی مختلف (با هدف گذاری رتبه های 120-110 و 100 ایران در شاخص کلی) بر اساس پنج زیرشاخص سهل الوصول تر از نظر سیاست گذاری در محیط اکسل مورد آزمون قرار گرفت. یافته ها، نشان می دهد که با تغییر جزیی در پارامترهای اصلی این شاخص بویژه رویه و زمان می توان به اهداف رتبه ای فوق دست یافت. به عنوان نمونه، برای رسیدن به رتبه 100 در شاخص کل، باید رتبه زیرشاخص های شروع کسب وکار، مجوزهای ساخت، دسترسی به برق، ثبت دارایی و تجارت فرامرزی به ترتیب 20، 63، 38، 33 و 34 جایگاه بهبود یابند. برای این کار باید در زیر شاخص شروع کسب وکار، زمان مورد نیاز 14 روز و تعداد رویه ها 4 مرحله؛ در زیرشاخص مجوزهای ساخت، تعداد رویه 6 مرحله و زمان 45 روز؛ در شاخص دسترسی به برق، تعداد رویه 1 مرحله و زمان 49 روز؛ در زیرشاخص ثبت دارایی، تعداد رویه ها 3 مرحله و زمان 14 روز و در زیرشاخص تجارت فرامرزی، زمان برای پذیرش مدارک و پذیرش مرزی صادرات به ترتیب 7 و 37 ساعت و زمان برای پذیرش مدارک و پذیرش مرزی واردات به ترتیب 22 و 95 ساعت کاهش پیدا کنند. 

این مقاله، با توجه به گسترش علوم مدیریتی به اهمیت استفاده از روش های مختلف تحقیق در عملیات در رابطه با مدیریت زنجیره تامین می پردازد. دورانی که پیشرفت های سریع سازمان ها وتغییرات سریع محیط برون سازمانی را شاهد هستیم مدیران را برای استفاده از تکنیک هایی که بتوانند خود را با شرایط وفق دهند وادار می نماید تا اینکه به اهداف مورد نظر سازمان دست یابند. یکی ازراه کارهایی که در زمینه مدیریت زنجیره تامین می توان از آن بهره جست استفاده از روش ها و تکنیک های تحقیق در عملیات می باشد. که آسان ترین و سریع ترین و به صرفه ترین راه را با کمک فرمول های ریاضی، آمار، بهینه سازی، تصمیم گیری به ما نشان می دهد. مدیران می توانند با ترسیم یک شبکه زنجیره تامین کارا با استفاده از علم تحقیق در عملیات با کمترین هزینه ها سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهند و در نتیجه سود بیشتری را نصیب سازمان و یا واحد های تولیدی نمایند. رشد اقتصاد جهان در قرن اخیر، باعث مصرف کالاهای فراوان شده و از طرفی، پروسه ی جهانی سازی نیز منجر به شکل گیری جریانات عظیمی از کالاها در اقصی نقاط دنیا شده است؛ پژوهش عملیاتی سابقه ی دیرینه ای در بهبود روش های عملیاتی، به ویژه در کاهش هزینه ها دارد. کاربست پژوهش عملیاتی در مدیریت زنجیره تامین به ویژه در لجستیک میتوان بهینگی هزینه و زمان را به ارمغان آورد.

پژوهش حاضر با هدف مدلسازی تأثیر استرس کووید19 و تاب آوری بر فرسودگی شغلی در شرکت های دانش بنیان انجام شد.. روش پژوهش، کمّی- مقطعی و هدف آن کاربردی بود. جامعۀ آماری، مدیران لایه های اول و دوم و کارکنان شرکت های دانش بنیان نوپا بودند که براساس فرمول حجم نمونۀ آماری از جامعۀ نامحدود، 384 نفر از آنها ارزیابی شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد مسلش و تاب آوری و پرسشنامۀ محقق ساختۀ کووید19 استفاده شد. براساس یافته ها، 65درصد از مدیران و کارکنان شرکت های دانش بنیان نوپا سطح تاب آوری متوسط و پایین تر و 61درصد از نمونۀ آماری، فرسودگی شغلی داشتند. همچنین، میزان استرس ناشی از کووید 19 در میان زنان متأهل بیش از دیگران بوده است. برای طراحی شبکۀ عصبی مصنوعی از روش توابع پایۀ شعاعی استفاده شد. بر این اساس، تعداد نورون ها در لایۀ ورودی برابر با 10، تعداد نورون ها در تنها لایۀ پنهان برابر با 35، تعداد نورون لایۀ خروجی برابر با 1 و سیگما برابر با 10 بود. 70% از داده ها برای آموزش و 30% برای تست به کار گرفته شد. در شبکۀ عصبی مصنوعی طراحی شده، همۀ داده های آزمون به جز یک نمونه و تمامی داده های آزمایش به استثنای دو نمونه، صحیح پیش بینی و خطای RMSE کمتر از 3/0 محاسبه شد. درنهایت، مدل ارائه شده مبتنی بر نتایج به دست آمده تأیید شد.

روش های تحقیق در عملیات به طور گسترده در کاربردهای نظامی استفاده می شود. نظریه بازی شاخه ای از تحقیق در عملیات است و به دو بخش عمده بازی های همکارانه و غیرهمکارانه طبقه بندی می شود. در این مقاله دو کاربرد خاص نظریه بازی غیرهمکارانه در جنگ الکترونیک مورد بررسی قرار می گیرد. در مورد اول به نبرد بین رادار و جمینگ به عنوان دو مبارز و بازیکنان بازی پرداخته می شود. این نبرد به صورت خاص و در یک مدل بازی مجموع صفر دونفره با تصمیم گیری همزمان بازیکنان مدل سازی می شود. مدل بازی با تعیین راهبردهای محض و ماتریس عایدی بازی طراحی می گردد. سپس نحوه تعیین راهبردهای آمیخته بهینه بازیکنان مورد بررسی قرار می گیرد. این مسأله به صورت بازی مجموع صفر مدل سازی می شود. در ادامه به مطالعه تخصیص منطقی منابع در حمله هوایی با وجود عدم قطعیت نسبت به توانایی های دشمن با استفاده از نظریه بازی های غیرهمکارانه پرداخته می شود. این مسأله نیز با استفاده از مدل بازی های مجموع صفر تشریح می گردد. رزم نامه های مختلف در موقعیت های مشابه مورد بررسی قرار گرفته و نحوه تعیین راهکار بهینه بازیکنان تشریح می گردد.

تحقیق در عملیات مجموعه ای از مدل ها برای بررسی مسائل سازمانی است. مدل های کلاسیک این رشته به دنبال بهینه سازی بوده و روی ارزش های کمّی، عینی و قابل اندازه گیری تأکید می کنند. مسائل بسیاری وجود دارند که طیف ذینفعان و ارزش های حاکم آن مسأله، گسترده بوده و با منطق سنتی نمی توان آنها را مورد بررسی قرار داد. محققین تلاش کرده اند با رویکرد اخلاق گفتمانی هابرماس و ارزش های سه گانه مطرح در آن، یک سناریوی هنجاری برای مدل های تحقیق در عملیات ارائه دهند. علت گزینش رویکرد هابرماس در مقایسه با رویکردهای دیگر از جمله فایده گرایی و دیدگاه کانتی، جامعیت آن است. ارزش های مطرح در رویکرد هابرماس عبارتند از: ارزش های عمل گرایانه، ارزش های اجتماعی یا اخلاقی و ارزش های جهان روا که با توجه به این ارزش ها، سه نوع مدل عمل گرا، مشارکتی و هنجاری شناسایی شده اند. علاوه بر این مدل ها، یک مدل مطلوب و ترکیبی نیز برای مسائل سازمانی معرفی شده است. مدل های متکثر به دنبال بهبود بوده، بر ارزش ها و عقلانیت چندگانه تأکید دارند و مبتنی بر فلسفه پراگماتیسم انتقادی هستند. در این مقاله، طبقه بندی پژوهشگران با رویکرد کینی مورد مقایسه قرار گرفته و مزیت های آن طرح شده است.

پیشرفت انقلاب صنعتی چهارم در دو عرصه ی پژوهش و عمل، موضوعات زیادی را از جمله مدیریت عملیات تحت تاثیر قرارداده و مطالعه ی ابعاد آن و فرصت های پیش رو به موضوعی نوظهور و در حال رشد درمیان پژوهشگران تبدیل شده است. هدف این نوشتار نیز، تبیین همین نگرش ها و فرصتهای تحقیقاتی جدید در حوزه مدیریت عملیات است که به کمک مروری بر مطالعات موج چهارم انقلاب صنعتی در میان رشتههای مختلف انجام خواهد شد. بنابراین در ابتدا، به تحلیل مطالعات انجامشده در زمینه انقلاب صنعتی چهارم پرداخته خواهد شد. برای آشنایی با دیدگاه های محققان در این زمینه، در نهمین کنفرانس IFAC MIM برلین در آگوست 2019 از پژوهشگران مهندسی صنایع، مدیریت عملیات، تحقیق در عملیات، کنترل و علم داده یک نظرسنجی گسترده و بینرشته ای در سطح جهانی انجام شده است. با استفاده از یافته های نظرسنجی و تحلیل مبانی نظری، چارچوب های ساختاری و مفهومی قابل درکی ارائه شده است که وضعیت فعلی انقلاب صنعتی را به تصویر کشیده است. درنهایت بر پایه ی این مبانی، فرصت های جذاب پژوهشی را در زمینه مدیریت عملیات استخراج و دراختیار پژوهشگران و علاقه مندان قرار داده است.