نمایه استنادی علوم

در این نوشته به زیربناهای نتیجه گیری از شمارش استنادها و قضاوت درباره کیفیت و یا نفوذ یک نوشته در نوشت های دیگر پرداخته شده است. توجه دوباره به این زیربناها از آن جهت با اهمیت است که پیامدهای بررسی استنادها در حال راهیافتن به معیارهای ارزش گذاری مقالات و به ویژه مجلات فارسی شده است و بحث عامل تأثیر که در پایگاه گزارشهای استنادی علوم ایران که توسط کتابخانه منطقه ای شیراز محاسبه میشود، میرود که برای مجلات فارسی نیز بکار برده شود. هدف از نگارش این چند صفحه بازخوانی زیربناهایی است که کراراً در نشریات متفاوت درباره گزارشهای استنادی علوم مورد بحث بوده است و مناسبات که در تصمیم گیریهای مربوط به استنادها به آن نیز توجه شود.

هدف این مقاله، تحلیل فعالیت دانشمندان حوزه نانوفنّاوری ایران در قالب شاخص های پراستنادی، پرتأثیری، و پرکاری است. جامعه آماری این پژوهش کل مدارک پژوهشگران نانوفنّاوری ایران در نمایه استنادی علوم در سال های 1991 تا 7 آگوست 2011 (4605 رکورد) بوده است. یافته ها نشان داد که شاخص همکاری در هر مدرک 39/3 است. بیشترین شاخص همکاری در سال 1997 با 6 نویسنده در هر مدرک بوده است. درجه همکاری پژوهشگران نانوفنّاوری ایران 96/0 بوده که حاکی از گرایش بیشتر نویسندگان این حوزه به هم تألیفی است. با توجه به ضریب همکاری کلی (64/0)، نویسندگان این حوزه تمایل بالایی به تولید مدارک علمی مشارکتی دارند. سال 1997، بالاترین ضریب مشارکت (83/0) و سال 1991 کمترین ضریب مشارکت (5/0) را به خود اختصاص داده اند.

هدف از پژوهش حاضر سطح همکاری و تحلیل ساختار شبکه همکاری های علمی پژوهشگران ایرانی حوزه علوم پایه پزشکی، درپایگاه استنادی علوم) سال 1996 تا سال 2013) انجام شده است. پژوهش با روش علم سنجی و با کمک شاخص های تحلیل شبکه انجام شد و جامعه آماری پژوهش شامل 1040 مقاله منتشر شده در سه حوزه سلول های بنیادی، پزشکی مولکولی و بیوانفورماتیک از زیرشاخه های علوم پایه پزشکی و از اولویت های علوم پایه در سند نقشه جامع علمی کشور بود. یافته ها نشان داد همکاری درون سازمانی در این حوزه 94/23 درصد، همکاری برون سازمانی 02/52 درصد و همکاری بین المللی 08/23 درصد است. یافته های پژوهش در تحلیل شبکه همکاری های علمی، برای چگالی شبکه عدد 018/0 ، ضریب خوشه بندی شبکه معادل 831/0 ، میانگین فاصله در شبکه همکاری برابر با 334/3  و قطر شبکه 9 است و از مولفه های شبکه همکاری حوزه علوم پایه پزشکی 24 مؤلفه محاسبه شده بود. یافته های شاخص های مرکزیت (خرد)، در مرکزیت درجه شبکه معادل 346/2 درصد، مرکزیت بینیت شبکه معادل 69/31 درصد و شاخص مرکزیت نزدیکی معادل 522/3 و شاخص بردار ویژه شبکه معادل 18/85 درصد بدست آمد. نتایج تحقیق نشان داد شبکه همکاری در حوزه علوم پایه پزشکی از انسجام کافی برخوردار نبوده و ارتباط و همکاری علمی لازم بین پژوهشگران صورت نگرفته است. 

در دهه های گذشته مطالعه و ترسیم نقشه های علمی به عنوان یکی از شاخص های مطالعات علم سنجی در حوزه های مختلف اهمیت و افزایش یافته است. پژوهش حاضر به بررسی تولیدات علمی در نشریه پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی در پایگاه ISC می پردازد.هدف این پژوهش بررسی و سنجش فعالیت های علمی نویسندگان در نشریهپژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی به همراه ترسیم شبکه علمی آن ها به منظور رویت پذیری اطلاعات علمی منتشر شده است که از طریق نشان دادن تعاملات میان نویسندگان و دانشگاه ها دنبال شده است. این پژوهش از نوع مطالعات علم سنجی است که به همراه روش کمی و تحلیل استنادی انجام شد. جامعه پژوهش، تمامی مقالات نشریه پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی در سال های 1390 تا 1398 است که در نمایه استنادی علوم جهان اسلام نمایه شده است. نقشه ها با استفاده از تکنیک های تحلیل هم استنادی و با کمک نرم افزار VOSviewer ترسیم شد. یافته های این پژوهش گویای آن است که مشارکت های علمی نویسندگان نشریه در سطح مطلوبی قرار دارد و بین متغیرهای ارتباطات علمی با تولیدات علمی همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد؛ بدین صورت که نویسندگان دارای تولیدات بیشتر، مشارکت بیشتری با سایر نویسندگان در نوشتن مقالات دارند. نتایج پژوهش حاضر بر اهمیت اهتمام به تألیف مقاله در نشریه پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی و مشارکت علمی بین نویسندگان و دانشگاه ها تاکید می کند.

پژوهش حاضر، شبکه هم نویسندگی بین المللی پژوهشگران نانوفناوری ایران را بر حسب فراوانی هم نویسندگی کشورها و قاره ها، نخستین سال هم نویسندگی کشورها، تمرکز اصلی همکاری میان کشورها، اهمیت موقعیت کشورها در شبکه نحوه تکامل شبکه هم نویسندگی، رواج هم نویسندگی با کشورها، مطرح کردن فکر جدید توسط کشورها و علایق در حال رشد سریع با استفاده از CiteSpace (نرم افزار مصورسازی روندها و الگوها در متون علمی) به وسیله 4605 مدرک استخراج شده از نمایه استنادی علوم از طریق بخش جستجوی پیشرفته پایگاه وبگاه علوم بین سال های 1991 تا 2011 با عبارت جستجوی ساخته شده از اصطلاحات درخت نانوفناوری، شناسایی شده به وسیله اصطلاح نامه اینسپک و کامپندکس، تحلیل کرده است. نتایج نشان داد که پژوهشگران نانوفناوری ایران با 44 کشورخارجی هم نویسندگی داشته و بیش ترین تعداد مدارک هم تألیف را با قاره اروپا و کشور کانادا داشتند. بیش ترین همکاری های علمی ایران در میان کشورهای هم جوار به ترتیب با کشورهای «آذربایجان»، «روسیه»، «پاکستان و ترکیه» و «عمان و امارات متحده عربی» بوده است. ایران با بقیه کشورهای هم جوار همکاری علمی نداشته است. از آن جا که کانادا کشوری پرکار از نظر همکاری بوده و دارای بیش ترین مرکزیت بینیت بوده است، این کشور تاثیر غالبی بر پژوهشگران نانوفناوری کشور ایران داشته است. نخستین اتصالات ایران با کشورهای غیر هم سو با جهت مطالعاتی پژوهشگران نانوفناوری ایران در دوره پنج ساله سوم (2005-2001) اتفاق افتاده است. کشورهای با جهت مطالعاتی یکسان با کشور ایران از فعال ترین کشورهای مشارکت کننده با پژوهشگران نانوفناوری ایران تا سال 2004 بوده اند. از نظر پژوهشگران نانوفناوری ایران، کشور ژاپن با مقدار سیگمای 1.16 بالاترین رتبه را از نظر مطرح کردن فکر جدید به خود اختصاص داده است. "wall-carbon-nanotubes"، "density-functional"، "fe-2-o" و "single-wall-carbon-nanotubes" به ترتیب پرتکرارترین اصطلاحات مورد استفاده در بین تولیدات علمی دارای بیش از یک نویسنده حوزه نانوفناوری ایران بوده است.

مقدمه: در این مطالعه با استفاده از تکنیک مصورسازی به تحلیل استنادی و ترسیم نقشه علمی تولیدات پژوهشگران ایرانی در زمینه سلول های بنیادی نمایه شده در پایگاه نمایه استنادی علوم تا سال 2015 پرداخته شده است. روش کار: این پژوهش از نوع کاربردی توصیفی است که از روش ترسیم نقشه علمی استفاده شده است. جامعه پژوهش، کلیه تولیدات علمی مربوط به حوزه سلول های بنیادی پژوهشگران ایرانی در پایگاه استنادی علوم تا سال 2015 بود که شامل 2317 رکورد می باشد. این داده ها به صورت فایل متن ساده استخراج و توسط نرم افزار هیست سایت تحلیل و نقشه علمی این حوزه ترسیم شد. یافته ها: در زمینه سلول های بنیادی، سلیمانی با تولید 232 مدرک (ده درصد) رتبه بالاتری را نسبت به سایرین کسب نمود. در میان دانشگاه ها و موسسات فعال در این زمینه، دانشگاه علوم پزشکی تهران با تولید 566 مدرک (5/24 درصد) و کسب استنادات محلی و جهانی بالا رتبه نخست را در ایران به خود اختصاص داد. روند رشد تولیدات علمی، تا سال 2014 رو به رشد بوده و از 2014 تا کنون کاهش یافته است. نقشه علمی حوزه سلول های بنیادی بر اساس شاخص استنادات محلی و جهانی شامل دو خوشه مهم بود. نتیجه گیری: مقالات مهم و پراستناد در خوشه های موضوعی این حوزه تاکید بسیاری بر نقش سلول های بنیادی در درمان بیماری ها و شناخت عوامل بیماری زا دارند. با توجه به رتبه بالای دانشگاه علوم پزشکی تهران در این زمینه، به نظر می رسد همکاری علمی بین محققان و دانشجویان این دانشگاه با سایر موسسات منجر به پیشرفت بیشتر شود.

 در این پژوهش هدف آن بوده است که تولیدات علمی مهندسی ایران طی سالهای 1990 تا 2008 در پایگاه اطلاعاتی دایالوگ تجزیه و تحلیل شود. دایالوگ مجموعه ای با بیش از 900 پایگاه اطلاعاتی است که نمایه استنادی علوم آی. اس. آی. را نیز با عنوان سای سرچ از سال 1990 تاکنون تحت پوشش قرار می دهد. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با استفاده از روش علم سنجی و تحلیل استنادی انجام شده است. تعداد مدارک نمایه شده نویسندگان ایرانی در نمایه استنادی علوم در بازه زمانی مذکور 8396 مدرک بوده است. نرخ رشد تولیدات علمی حوزه مهندسی ایران در طی این مدت، 24 درصد به دست آمد و پر تولید ترین و پر استنادترین نویسنده ها نیز شناسایی شدند. بیشترین حجم مدارک ایرانی نمایه شده در پایگاه اطلاعاتی دایالوگ مربوط به موضوع مهندسی شیمی و مهندسی برق بوده است. مجله Chemistry & Chemical Engineering Iranian Journal of با 348 مدرک بیشترین تعداد تولیدات را منتشر کرده است. در بین دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی، دانشگاه صنعتی شریف بیشترین تکرار نام را در بین مدارک بازیابی شده این حوزه به خود اختصاص داده است. مقالات با 24/97 درصد بیشترین سهم از انواع مدارک منتشر شده در مجلات آی. اس. آی. را دارند و زبان انگلیسی با 8/99 درصد، زبان عمده مدارک منتشر شده است. بیشترین میزان مشارکت نویسندگان ایرانی در انتشار مدارک با کشور های آمریکا و کانادا بوده است.