پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی

کتاب های درسی مهم ترین منابع فرایند یاددهی- یادگیری هستند و میبایست محتوای کتب برای هر گروه سنی و مقطع تحصیلی به طور مناسب طراحی و تدوین شوند تا اثر بخشی کافی را به دنبال داشته باشند. یکی از مواردی که باید در تدوین کتب درسی به آن توجه لازم را داشته باشیم، سطح خوانایی کتب است. اهداف این پژوهش بدین قرار است: 1- خوانایی سنجی کتاب علوم و فنون ادبی پایه دهم رشته انسانی بر اساس روش های گانینگ فوگ، فلش و پاور 2- آیا مطالب و محتوای کتاب مورد نظر میتواند بدون نیاز به معلم و به صورت مستقل آموزش داده شوند؟ جامعه آماری پژوهش حاضر، کلیه جملات و کلمات موجود در متن کتاب است و همچنین نمونه آماری پژوهش نیز شامل 3 متن یکصد کلمه ای است که به صورت تصادفی انتخاب شده اند. روش تحلیل متون هم بر اساس روش های گانینگ فوگ، فلش و پاور انجام شده است. نتایج حاصل از داده های بدست آمده نشان میدهند که محتوای کتاب علوم و فنون ادبی پایه دهم رشته انسانی طبق روش های فوگ، فلش و پاور از نظر سنی مناسب پایه دهم نیست. همچنین محتوای کتاب را نمیتوان به طور مستقل و بدون معلم فرا گرفت. لذا میبایست برنامه ریزان مجددا نسبت به بازبینی و تغییر محتوای کتاب اقدام فرمایند.

درس انشا، از جمله دروسی است که ارتباط مستقیمی با خلّاقیت دارد؛ دانش آموزان با به کارگیری کلمات و همچنین جمله سازی مناسب و بهره گیری از قوّه خلّاقیت خود درباره موضوع موردنظر فکر می کنند؛ لذا، درس انشا در برنامه های درسی، همانند جایگاه هنر نمایش در میان دیگر هنرهاست. همه هنرها در هنر نمایش، نمود می یابند و انشا هم مانند این هنر، بازآفرینی و ادراک فرد از آفرینش است. تحقیق حاضر، علل و عوامل بی انگیزگی دانش آموزان پایه دهم را مورد پردازش قرار می دهد. طرح تحقیق، توصیفی و از نوع تحقیق عملی(اقدام پژوهی) که با استفاده از روش کتابخانه ای و پیمایش در راستای حل مسأله ایجاد شده و تلاش جهت بهبودی بی انگیزگی در درس انشا می باشد. با توجّه به ماهیّت اقدام پژوهی تحقیق، از تجارب همکاران، راهنمایی و مصاحبه با والدین و دانش آموزان برای عملکرد بهتر استفاده شده است. یافته های تحقیق بیانگر این است که مهمترین علل بی انگیزگی دانش آموزان در درس نگارش و انشای فارسی بی علاقگی به درس، عدم مطالعه غیردرسی، عدم آگاهی دانش آموزان به موضوعات اجتماعی اطراف خود بوده است که در این خصوص، راه کارهای تخصّصی و عمومی، ارائه گردیده است.

نوشته حاضر، با هدف تبیین جایگاه موتیف و بن مایه خردورزی در اشعار پروین اعتصامی صورت گرفته است. رویکرد پروین به بسیاری از مناسبات اجتماعی، تعلیمی و تربیتی و بر مبنای خرد و تعقل شکل گرفته است و صدای پیرخرد در سرتاسر شعر پروین طنین انداز است. پروین در سروده هایش، معلمی دلسوز و حکیمی کمال گرا است که با چراغ عقل، دل های شکسته و خاطر افسرده را با بیانات حکیمانه و تسلیت های عارفانه به سوی سعی و عمل، امید حیات، اغتنام دم، کسب کمال و هنر، همت مضاعف و اقدام و عمل، نیک بختی و فضیلت رهنمون می کند. پرسش این تحقیق این است که پروین این تعالیم را با چگونه بیان کرده است که از گفتار پیشینیان متمایز گشته است؟ پروین در سایه خردورزی و با بهره گیری از امکانات ادبی و بیانی، بسیاری از تعالیم سازنده را که موجب سعادت انسان می شود در ذهن و زبان فاخر و پویای خود پرورانده و بازنمایی کرده است. این پژوهش با روش اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است.

پیشینه و اهداف پژوهش: یکی از باورهای بشر در همه ادیان آسمانی و آیینی و بویژه دین اسلام تأکید بر اعتقاد عرفانی است. باورهای عرفانی از قرون ابتدایی اسلام در میان گروهی از مسلمانان رواج پیدا کرده است. وادی هایی که تعدادشان از نگاه عطار به هفت عدد می رسد. دانستن، شناختن و پیمودن این مراحل برای هر سالک در مسیر عرفان بایسته است. از این رو، معرفیِ کامل تر وادی های عرفانی عطار که در کتاب درسی سال دوازدهم آمده است، برای آشنایی بیشتر نسل جوان با این مفاهیم، لازم و ضروری است. یافته ها: معرفی کامل مراحل عرفانی از دیدگاه مثنوی های (منطق الطیر، اسرارنامه، الهی نامه و مصیبت نامه) عطار با نمونه شواهدی از اشعار و تفسیرهای اجمالی در هر مرحله به ثبت رسیده است. در اثنای پژوهش، نقطه نظراتی از محققان این حوزه برای تکمیل تعریف وادی ها به نگارش درآمده است. با توجه به اهمّیّت عطار به عنوان الگو در سرزمین عرفان، در کتاب فارسی دوازدهم، درس چهاردهم، «سی مرغ و سیمرغ» به تشریح اندیشه های عرفانی و وادی های (طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فنا) به صورت توصیفی- تحلیلی می پردازد. نتیجه گیری: در معرفی وادی ها و تشریح آشکارتر آنها به این باور دست یافته شد که ساختار همه مثنوی های عطار بر پایه همین هفت مرحله است که سالک برای رسیدن به معشوق ناچار است تا از این مراحل بگذرد. شناخت و آگاهی بیشتر مخاطبان به این منازل، مسیر پیمودن سالکان را هموارتر خواهد کرد.

این پژوهش به بررسی خطاهای املایی دانش آموزان مقطع دوم و سوم ابتدایی بر اساس الگوی گارمن (۱۹۹۶) پرداخته است. هدف: هدف از انجام این پژوهش این است که آموزگاران را با مشکلات و موانع تحقق اهداف آموزشی در درس املا آشنا کند و آن ها را در جهت برطرف نمودن مشکلات این درس یاری نماید. با طبقه بندی خطا می توان به این مسئله دست یافت که بیشترین مشکل دانش آموزان در کدام سطح است و با استفاده از راهکارهای مختلف به بهبود و رفع این مشکل پرداخت. روش: روش پژوهش مذکور به صورت توصیفی- تحلیلی است که با جمع آوری ۲۰۰ املا تصحیح شده از دو پایه ی دوم و سوم ابتدایی شهرستان جهرم به بررسی این موضوع پرداخته شده است. خطاها طبقه بندی شده (9طبقه) و از لحاظ کمی وکیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: از نتایج به دست آمده از داده های پژوهش چنین استنباط می شود که بیشترین بسامد خطا در دانش آموزان هر دو پایه دوم و سوم ابتدایی مربوط به واژه هایی است که چند صورت نوشتاری دارند وکمترین بسامد خطا در دانش آموزان پایه دوم مربوط به ادغام است و کمترین بسامد خطا در دانش آموزان پایه سوم مربوط به واجی است که نوشته می شود اما خوانده نمی شود.

پیشینه و اهداف: هدف از انجام این تحقیق تبیین رابطه بین هوش زبانی معلمان درس زبان و ادبیات فارسی شهر قروه با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه است. جمعیت پژوهش شامل کلیه معلمان درس زبان و ادبیات فارسی دوره دوم متوسطه شهر قروه است و ازآنجاکه حجم جامعه پژوهش حدود 100 نفر است، کل جامعه به عنوان نمونه انتخاب شد. از این معلم ها، به روش نمونه گیری سرشماری هر 100 نفر از معلمان ادبیاتی که در سال تحصیلی 1401-1402 در دوره متوسطه شه قروه مشغول به تدریس هستند، انتخاب شدند. همچنین دانش آموزان حاضر در کلاس ها نیز به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. روش ها: روش پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر اجرا توصیفی از نوع همبستگی بود، به منظور تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری ضریب همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون استفاده شد. یافته ها و نتایج: نتایج نشان داد که وضعیت هوش زبانی معلمان زبان و ادبیات فارسی شهر قروه در حد مطلوبی قرار دارد و تفاوت معناداری بین هوش زبانی معلمان خانم و آقا وجود ندارد. میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان این شهرستان در درس زبان و ادبیات فارسی در حد مطلوبی است و بین وضعیت پیشرفت تحصیلی درس ادبیات فارسی دانش آموزان دختر و پسر تفاوت معنادار است. پیشرفت دانش آموزان دختر در درس ادبیات فارسی، بهتر از دانش آموزان پسر و بین هوش زبانی معلمان ادبیات فارسی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس ادبیات فارسی رابطه معنادار مثبت وجود دارد. باتوجه به هوش زبانی معلمان، میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در ادبیات فارسی را می توان پیش بینی کرد.