مدیریت دانش سازمانی (مدیریت راهبردی دانش سازمانی)

دانشگاه ها برای ایفای نقش در تمدن سازی دو ماموریت اصلی را برعهده دارند که عبارتند از:1) تربیت مدیران و کارشناسان و 2) تولید فکر و دانش. جمهوری اسلامی ایران به عنوان هسته اصلی تمدن نوین اسلامی برای انجام این ماموریت ها نیازمند تعامل علمی دانشگاه با جامعه و صنعت برای شناسایی نظام مسائل خود می باشد. در همین راستا تحقیق حاضر با هدف ارائه چارچوبی برای شبکه سازی دانشی و مدیریت دانش دانشگاه ها جهت ایفای نقش در تمدن سازی انجام شده است. این تحقیق از نوع توسعه ای بوده و با روش تحلیل مضمون انجام شده است. منبع اصلی جمع آوری اطّلاعات جهت کُدگذاری، مجموعه بیانات و مستندات مکتوب رهبر معظم انقلاب ازطریق جست وجوی کلیدواژگان و متن خوانی انجام شده است. بر این اساس پس از غور در داده ها، 77 مضمون پایه و 13 مضمون سازمان دهنده و 3 مضمون فراگیر شامل «هسته دانا»، «شبکه توانا»، «آفت ها» و «نتایج و پیامدها» به شکل نقشه ی شبکه (تارنما)، نمایش داده می شود. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد هسته دانا در دانشگاه تراز انقلاب اسلامی شامل مولفه های مراکز علم و فناوری، پردیس های مدیریت و راهبری، تجاری سازی و انتقال فناوری، و مطالعات آینده پژوهی، نوآوری و مدیریت دانش بوده و شبکه توانای آن در حوزه دستیابی به کادر علم و فناوری شامل شبکه دانشگاه، شبکه نخبگان و فرهیختگان، شبکه دانشمندان و شبکه شرکت های دانش بنیان می باشد.

دانش همواره قدرت و دارایی ارزشمندی برای سازمان ها محسوب می شود و دستاورد آن یک مزیت رقابتی برای سازمان ها است. همان گونه که به اشتراک گذاری دانش پیامدهای مثبتی برای سازمان دارد، پنهان سازی دانش می تواند تاثیرات مخربی بر عملکرد سازمان از جنبه های گوناگون داشته باشد. تشویق عواملی که رفتار پنهان سازی دانش کارکنان را کاهش می دهد، ضروری است و یکی از قوی ترین عوامل این امر، رهبری در سازمان است. هدف این مطالعه مرور سیستماتیک تاثیر سبک های رهبری مختلف بر پنهان سازی دانش با رویکرد فراتحلیل است. از مجموع 167 مقاله که در جستجوی اولیه از پایگاه های استنادی و اطلاعات علمی داخلی و خارجی معتبر به دست آمد، در نهایت بر اساس بندهای پروتکل 24 مقاله برای فراتحلیل انتخاب شدند. تحلیل ها نشان می دهد که با توجه به ناهمگونی مطالعات بررسی شده در ارتباط با فرضیات تحقیق بر اساس اندازه اثر تصادفی تاثیر تمام سبک های رهبری بر پنهان سازی دانش تایید می شود. همچنین نتایج آزمون N ایمن از خطا، پایداری و غیرقابل تغییر بودن نتایج این تحقیق را نشان می دهد. نتایج این تحقیق نشان می دهد سبک های رهبری اخلاقی، نوع دوستانه، دانشی، تحول آفرین و توانمندساز بر پنهان سازی دانش تاثیر منفی و سبک رهبری استثماری بر پنهان سازی دانش تاثیر مثبت دارد.

این پژوهش با هدف تبیین ابعاد و مؤلفه های حکمرانی دانش در سازمان با رویکرد سیستمی انجام شده است. پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با روش فراترکیب انجام شده است. در این پژوهش 451 منبع علمی مرتبط در بازه زمانی قبل از سال 2022 از منابع داخلی و خارجی مختلف انتخاب شد و با استفاده از روش فراترکیب و استفاده از «برنامه مهارت های ارزیابی انتقادی» (CASP)، در نهایت 105 پژوهش علمی در راستای هدف پژوهش مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفتند. در این خصوص، با به کارگیری رویکرد سیستمی و با استفاده از روش کدگذاری باز، کدهای مربوطه در سه مقوله اصلی شامل ورودی، فرایند و خروجی، شناسایی و استخراج گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که ورودی مدل شامل چیستی حکمرانی دانش سازمانی (رویکرد، ماهیت و موضوع) است. همچنین فرایند حکمرانی دانش سازمانی شامل ملزومات، عوامل مؤثر، موانع و ابزارها هستند. خروجی مدل حکمرانی دانش سازمانی به دست آمده نیز شامل کارکردها و دستاوردها است. موضوع (مدل مفهومی حکمرانی دانش سازمانی) و رویکرد (رویکرد سیستمی) پژوهش حاضر جنبه نوآورانه و منحصر بفرد دارد. نتایج پژوهش حاضر می تواند تسهیلگر پیاده سازی حکمرانی دانش در سازمان ها باشد.

موفقیت شتاب دهنده ها مستلزم رشد و بهبود مستمر ظرفیت جذب دانش از منابع درون و برون سازمانی است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف مدلسازی توسعه ظرفیت جذب دانش در شتاب دهنده های استارتاپ انجام گرفت. این پژوهش براساس هدف یک مطالعه کاربردی-توسعه ای است و براساس روش گردآوری داده ها یک مطالعه غیرآزمایشی (توصیفی) از نوع پیمایش مقطعی می باشد. همچنین در این مطالعه از روش پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) استفاده شد. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه ISM بود. برای اعتبارسنجی بخش کیفی از ضریب هولستی استفاده شد. جامعه مورد مطالعه این پژوهش، شامل مدیران شتاب دهنده های استارتاپ است که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و با 15 مصاحبه به اشباع نظری دست پیدا شد. برای تحلیل داده ها در بخش کیفی از روش تحلیل کیفی مضمون و نرم افزار Nvivo استفاده شد. سپس با استفاده از روش مدلسازی ساختاری-تفسیری به ارائه مدل پژوهش پرداخته شد. . در آخر با استفاده از تحلیل MICMACنوع متغیرها با توجه به اثرگذاری و تاثیر پذیری بر سایر متغیرها مشخص شده است، یافته های پژوهشی نشان داد توانمندی منابع انسانی تاثیرگذارترین مولفه می بشاد و در سطح 4 قرار گرفته است در نتیجه برای هرگونه برنامه و اقدام برای ارتقای ظرفیت جذب دانش در شتاب دهنده ها باید به نقش کلیدی و پایه ای این عامل توجه شود. این مولفه در ارتقای طرفیت جذب دانش در شتاب دهنده ها دارای قدرت نفوذ بالا و وابستگی پایینی می باشد و جزء اولویت های اقدام در توسعه جذب دانش در شتاب دهنده های استارتاپ می باشد.

تحولات سریع فناوری، جریان سیال دانش و تغییرات روزافزون، از جمله مشخصه های بارز محیطی به شمار می روند که سازمان های کنونی با آن ها مواجه اند. پیچیدگی های ﻋﺼﺮ اﻃﻼﻋﺎت، هزاره جدید را جولانگاه تاخت وتاز سازمان هایی خواهد کرد که قابلیت های متحیرکننده دانش را به خدمت درآورده و با استفاده از آن در ماراتن نفس گیر رقابت جهانی، موفق تر عمل نمایند. ابزاری که این سازمان ها در جهت توفیق و نیل به اهداف خود در دست دارند، سیستم مدیریت دانش است. لذا پژوهش حاضر با شناسایی پیشایندها و پسایندهای استقرار برنامه مدیریت دانش منابع انسانی براساس سیستم آنبوردینگ منابع انسانی انجام پذیرفت. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از حیث نحوه گردآوری داده ها پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش خبرگان هستند که از میان آن ها 25 نفر به عنوان اعضای نمونه با روش نمونه گلوله برفی و بر اساس اصل اشباع نظری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده در بخش کیفی پژوهش، مصاحبه و در بخش کمی پرسشنامه است. روایی و پایایی مصاحبه پژوهش با استفاده از روش روایی محتوایی و روایی نظری و پایایی درون کدگذار میان کدگذار تایید شد. همچنین روایی و پایایی پرسشنامه پژوهش با روایی محتوایی و بازآزمون سنجیده شد. برای تحلیل داده ها در بخش کیفی از رویکرد تحلیل محتوا و روش کدگذاری با بهره گیری از نرم افزار اتلس تی و در بخش کمی از روش نقشه شناخت فازی استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که مهمترین عوامل پیشایندی، مقابله با پدیده اینرسی دانش، پیاده سازی آنلاین برنامه های آموزشی مورد نیاز سازمان، سهولت در دسترسی به اطلاعات و داده های مورد نیاز کارکنان و مقابله با پدیده احتکار دانش سازمانی هستند. همچنین مهمترین پسایندهای استقرار سیستم مدیریت دانش منابع انسانی بر اساس سیستم آنبوردینگ همگامی با سیالیت دانش و تغییرات روزافزون فناوری، افزایش سواد اطلاعاتی و سواد فناوری کارکنان، تشریک تجربیات میان افراد باتجربه و تازه ورود به سازمان و کاهش هزینه های آموزشی و جامعه پذیری سازمانی است.

امروز با توجه به حفظ محیط زیست و ایجاد درآمد پایدار، زنجیره تأمین حلقه بسته به عنوان راهی برای استفاده مجدد از محصولات در مرکز توجه قرار گرفته است. با این حال، استفاده از مدیریت دانش در این زنجیره ها بدون فناوری های مدرن مثل زنجیره بلوکی مشکل است. به همین منظور زنجیره های بلوکی دانشی شکل گرفته اند تا بتوانند این قابلیت ها را بهبود بخشند. از سوی دیگر شرکت های دانش بنیان در کشور در صورتی که بتوانند از مزایای زنجیره های بلوکی دانشی در ساختار زنجیره تأمین حلقه بسته خود استفاده نمایند؛ قادر خواهند بود تا مزیت های فراوانی را کسب نمایند. این پژوهش به عنوان یک تلاش نوآورانه در تطبیق مدیریت دانش با فناوری مدرن زنجیره های بلوکی دانشی در زنجیره تأمین حلقه بسته شرکت های دانش بنیان صورت گرفته است. هدف این پژوهش، بهبود عملکرد و بهره وری این شرکت ها در مدیریت دانش و بهره گیری از زنجیره های بلوکی دانشی در زمینه زنجیره تأمین حلقه بسته است. بدین منظور در ابتدا با مطالعه پیشینه پژوهش، 10 عامل اثرگذر بر این پژوهش شناسایی گردید. در ادامه و به منظور تأیید اثرگذاری این عوامل بر استقرار زنجیره های بلوکی دانشی در زنجیره تأمین شرکت های دانش بنیان از آزمون میانگین تکی استفاده گردید. با تأیید 10 عامل اثرگذار و با استفاده از اطلاعات 14 شرکت دانش بنیان واقع در پارک علم و فناوری یزد و جمع آوری 83 پرسشنامه، وضعیت فعلی شرکت های دانش بنیان در استقرار زنجیره های بلوکی در زنجیره تأمین حلقه بسته آن ها با استفاده از تکنیک نقشه شناختی فازی شناسایی گردید. بر اساس ساختار سیستمی شکل گرفته، اقدام به طراحی سناریوی رو به عقب و رو به جلو گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که عامل قابلیت همکاری دارای بیشترین اثرگذاری بر رفتار سایر عوامل پژوهش دارد. از دیگر نتایج پژوهش می توان به نقش بالای عامل اطمینان از اعتبار و امنیت بر عامل قابلیت همکاری اشاره نمود.