پویش در آموزش علوم انسانی

اهمیت کتاب درسی عربی در نقشی است که در هماهنگی با دیگر عناصر به صورت افقی و عمودی ایفا می کند.آموزش زبان عربی در ایران دارای موانع و مشکلاتی و ویژگی هایی است که برخی مربوط به شیوه سازماندهی محتوای کتاب هاست. از این رو، می توان گفت تحلیل محتوا می تواند گام مهمی در شناخت نقاط ضعف و قوت کتاب باشد. در واقع تحلیل محتوا، تکنیکی برای استخراج داده ها از متن است که دارای ویژگی های خاص خود می باشد. هدف مقاله حاضر این است که با تکیه بر تکنیک تحلیل محتوا، کتاب عربی سال دهم را بر اساس الگوهای تحلیل محتوا و ملاک های سازمان دهی محتوا بررسی نماید و مشخص کند که آیا محتوای کتاب در اجرای صحیح اصول برنامه ریزی درسی و سازمان دهی محتوا، واقعیات اجتماعی و نیازهای فردی و سودمندی، واقعیات سنی و مقتضیات سنی و رشدی دانش آموزان موفق بوده است؟ روش پژوهش، توصیفی– تحلیلی بوده و نتایج مقاله بیانگر این است که بر اساس الگوها و ملاک های تحلیل و سازماندهی محتوا کتاب تا حد زیادی موفق بوده است. و ارزیاب ی کل ی معلم ان از کت اب عرب ی در س طح خیل ی زی اد اس ت. یافته ها نشان داد مشکلات مرتبط با تدوین و سازماندهی محتوای کتاب از نظر قانونمندی های برنامه درسی، واقعیات اجتماعی و نیازهای فردی، در حد مقبول است. و ش ناخت روشه ای مؤث ر در یادگی ری دانش آم وزان و تش ویق آن ان ب ه اعتم اد ب ه نف س و خودب اوری در یادگی ری از دیگ ر نتای ج ای ن تحقیق اس ت.

هدف از انجام این پژوهش تعیین تاثیر روش افسانه زدایی علمی بر رشد تفکر انتقادی دانش آموزان دوره دوم متوسطه بود که با روش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل انجام شد.جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان پایه نهم دوره دوم متوسطه شهرستان تویسرکان در سال تحصیلی 97-98 بودند که از بین آنها 60 دانش آموز دختر (30 نفر گروه گواه و 30 نفر گروه آژمایش) به روش نمونه گیری در دسترس و به صورت غیرتصادفی انتخاب شدند. دانش آموزان گروه آزمایش طی 8 جلسه از طریق بحث گروهی به بررسی برخی باورها و افسانه های موجود در بین مردم پرداختند (روش سایک باسترز) و دانش آموزان گروه کنترل نیز همزمان برنامه آموزشی جاری را دریافت نمودند. جهت جمع آوری داده ها،ازآزمون تفکر انتقادی کرنل استفاده شد. نتایج نشان داد روش افسانه زدایی علمی بر رشد تفکر انتقادی دانش آموزان گروه آزمایش تاثیر دارد. در نهایت پیشنهاد شد مدارس و معلمان جهت رشد تفکر انتقادی دانش آموزان از روش افسانه-زدایی علمی استفاده کنند. همچنین روش آموزشی افسانه زدایی علمی می تواند به عنوان یک فعالیت یادگیری در تالیف کتب درسی مورد استفاده قرار گیرد.

از نظر تاریخی، زبان های ایرانی را براساس تحول، به سه دوره تقسیم می کنند: باستان، میانه و نو. در کتاب تاریخ ادبیات(1) متوسطه قدیم و همچنین در کتاب علوم و فنون ادبی(1) متوسطه جدید، یک درس به زبان، خط و آثار ادبی دوره های باستان و میانه تخصیص داده شده است. هدف از نگارش این مقاله، مقایسه کمیت و کیفیت محتوای این دو درس است. روش کار توصیفی است. بررسی نشان داد که تعداد صفحات مربوط به این موضوع، در کتاب سال دهم متوسطه جدید 1398، نسبت به کتاب چاپ سال 1392 به نصف تقلیل یافته است. در متوسطه قدیم سه مورد و در متوسطه جدید موارد بسیاری برای تصحیح مشخص گشت. تحلیل جدول صفحه 39 کتاب علوم و فنون ادبی(1) نشان داد که از 36 مورد مقایسه نشانه های خطی، 30 مورد نادرست یا ناکامل است و دلایل و پیشنهادات لازم برای اصلاح جدول ارائه گشت. همچنین تاکید شد که زبان فارسی باستان تنها یکی از زبان های دوره باستان ایران است و نباید معادل با آن دوره به کار برده شود. بررسی بخش آثار ادبی مکتوب پیش از اسلام، نشان داد که شعر در دوره باستان و میانه زبان فارسی وجود داشته است. در زبان اوستایی، وزن دسته ای از اشعار هجایی و بعضی دیگر ضربی بوده است. در دوره میانه، گروه زبان های غربی، وزن اشعار هجایی یا ضربی تشخیص داده شده است.

درس پژوهی الگویی موثر برای ترویج و غنی سازی یادگیری و نیز تولید دانش حرفه ای به منظور تحول در آموزش است. هدف از این پژوهش بررسی و اولویت بندی عوامل موثر بر موفقیت در اجرای درس پژوهی و سپس بررسی سهم هر یک از متغیرهای جنسیت، سطح تحصیلات، رشته تحصیلی و سن در این زمینه است. این پژوهش با رویکرد کمی و روش پیمایشی انجام شد و ابزار مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه ای محقق ساخته، با پایایی97/ بود. جامعه آماری شامل تمامی برگزیدگان جشنواره درس پژوهی در خراسان رضوی (سال تحصیلی 1396-1395) و برابر با 1568 نفر بود. براساس جدول مورگان و توسط روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 310 نفر از آن ها به عنوان نمونه تعیین شدند. مهمترین یافته این پژوهش بیانگر آن است که به رغم اهمیت "مرحله طراحی و تدوین مساله" مناسب در انجام یک درس پژوهی موفق، اما از دیدگاه نمونه مورد بررسی"مرحله تدریس و الزامات اجرایی" آن در وهله اول اولویت قرار دارد. همچنین معلمان زن نسبت به مرد و معلمان با سابقه کاری بیشتر نسبت به معلمان تازه کارتر، اهمیت بیشتری برای مرحله تدریس نسبت به سایر مراحل، قائل هستند. معلمان تحصیلکرده در رشته های تحصیلی مرتبط با علوم تربیتی نیز نسبت به سایر معلمان، اهمیت بیشتری به تدریس به عنوان مهمترین عامل موفقیت یک گروه در درس پژوهی، می دهند.

در قرآن کریم بیش از 300 آیه وجود دارد که مردم را به تفکر ،تذکر و تعقل دعوت کرده است .اهمیت تربیت عقلانی به قدری است که برخی آن را شرط توفیق تربیت در سایر جنبه ها انسانی مانند بعد عاطفی ،اخلاقی ،اجتماعی و... دانسته اند.در مقاله حاضر سعی شده است تا جایگاه تعقل و تربیت عقلانی در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران با محوریت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، مشخص شود.علیهذا محققین با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای ،ابتدا بسترها و نشانه ها تعقل را تبیین نموده ونیز به ذکر برخی از موانع اخلاقی وعاطفی رشدعقل پرداخته اند و سپس با رویکردی تطبیقی در جستجوی مصادیق آن ها در سند تحول بنیادین به عنوان یکی از اسناد بالادستی تعلیم و تربیت کشور،برآمده اند .نهایتا این نتیجه بدست آمد که در جای جای سند تحول ،به قاطبه بسترها و نشانه ها تعقل به طورمستقیم پرداخته شده ودر موارد دیگر،دست کم،قرابت مضمونی و مفهومی نزدیکی احساس می شود نیز درمواردی مخاطبین سندمذکور،نسبت به موانع رشد عقل انذار شده اند که این امر نمایانگر اهمیت تعقل وتربیت عقلانی در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران می باشد.

تعلیم و تربیت از مهم ترین ارکان زندگی بشری است و شناخت عوامل این فرآیند از اهمیت خاصی برخوردار است. مهم ترین مسیر آگاهی از عوامل تربیت بشر، واکاوی آموزه های دینی و توحیدی است که از سوی آفریننده ی او ارسال شده است. در این میان قرآن کریم با محتوای اصیل ترین دستورات دینی دارای جایگاه ویژه است. هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل تربیت در قرآن کریم از دیدگاه استاد قرائتی در تفسیر نور است که با روش تحلیل محتوا انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل 11 جلد تفسیر نور بود که همه ی مجلدها به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای اعتبارسنجی از روش هولستی استفاده گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که عوامل اساسی تربیت عبارت اند از: یاری خداوند؛ راهنمایی انبیاء؛ پذیرش توبه؛ هجرت هدف دار؛ الگوهای صالح و تجلیل از آن ها؛ مثال های قرآنی؛ تهدید و ارعاب؛ طاغوت؛ صفات خداوند؛ قرآن و سایر کتب آسمانی؛ بیم و امید؛ وراثت، والدین و خانواده، تغذیه و محیط سالم؛ امکانات مادی؛ عبادت؛ معجزه؛ غرایز انسانی؛ عذاب الهی و فرجام ظالمان و کافران؛ ممنوعیت منکرات؛ پیروی از آیات و دستورات الهی؛ آگاهی عمیق؛ دادن و گرفتن نعمت ها و توجه به آن ها؛ احکام و اوامر و نواهی الهی؛ یادآوری سرگذشت پیشینیان؛ تنبیه و تشویق؛ جهاد؛ شفاعت؛ دوستی،هم نشینی و همراهی ب ا راست گویان؛ یادآوری قیامت؛ ایمان به علم و حضور خداوند به اعمال و افکار؛ شکر؛ بخشش و رحمت؛ انفاق؛ ذکر، تسبیح و دعا؛ پدیده های الهی؛ حسابرسی اعمال؛ آزمایش و بلا؛ تسلیم خدا شدن و عمل به دستورات الهی؛ وحی و نزول آیات محکم و متشابه.

از عصری که در آن قرار داریم با عنوان عصر اطلاعات و ارتباطات نام می برند. امروزه مهمترین ابزار دسترسی به اطلاعات و ارتباطات تلفن همراه است.جوانان و بخصوص دانشجویان یکی از گروههای اصلی استفاده کننده از گوشی های همراه هستند.بررسی تجارب زیسته این گروه از افراد جامعه میتواند بازنمای دقیقتری از نحوه مصرف این وسیله اثر گذار را در اختیار برنامه ریزان فرهنگی و تربیتی قرار دهد.دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نیز یکی از گروههایی هستند که استفاده از تلفن همراه در میان انها متداول و رایج است.این مقاله تلاش کرده است به تجربیات زیسته دانشجویان دانشگاه فرهنگیان در استفاده از گوشی همراه بپردازد.روش پژوهش در این مقاله از نوع روشهای کیفی است.جامعه اماری پژوهش، دانشجویان دانشگاه فرهنگیان البرز هستند و نمونه آماری تحقیق 40 دانشجوی دختر و پسر رشته های تاریخ و علوم اجتماعی این دانشگاه تعیین شدند.روش جمع اوری روایتها روش مصاحبه روایی و روش تحلیل روایتها،روایت پژوهی بوده است.پس از جمع اوری تجربیات زیسته دانشجویان از استفاده از گوشی همراه، به کد گذاری،مقوله بندی و مضمون سازی پرداخته شد.از بررسی روایتها، 10 مقوله و 5 مضمون اصلی استخراج شد و تلاش شده است روایتهای دانشجویان بر اساس پنج مضمون اصلی استخراج شده تحلیل شود.پنج مضمون اصلی استخراج شده از روایتها : مفید و کارامد،مضر و مخرب،همراهِ سرگرم کننده،احساس دوگانه،تکنولوژی ضروری ارتباطی،بازنمای تجربیات زیسته دانشجویان دانشگاه فرهنگیان البرز در استفاده از گوشی همراه هستند.

شعر دو قرن اخیر اسطوره، روایت های افسانه ای و زبان کهن بی اثیر نبوده است. قله رفیع برآمده از پیشینه سترگ ادبیات حماسی ، شاهنامه فردوسی است که از ادب حماسی می توان آن را مادر ادبیات پارسی دری نامید. در دوقرن اخیر اثار حماسی در ادبیات به تبع شاهنامه فردوسی وآثار پیشینیان، در نوع ملی، دینی، تاریخی و نیز حماسه آفرینی های پرشور انقلابی پدید آمد. وجه عام این آثار رنگ و بوی ملی است. حتی در حماسه های دینی این برجستگی را می توان دید. نتیجه بررسی آثار حماسی و حماسه گونه ها این است که ادبیات حماسی در دو قرن اخیر را، می توان به دو دوره تقسیم کرد. دوره قبل از نیما و دوره بعد از نیما : همه آثار حماسی دوره قبل از نیما به تأسی از شاهنامه فردوسی در همان سبک زبانی و وزن و قالب سنتی سروده اند و نوآوری چندانی جز تفاوت مضمون در آنها نیست و فقط می توان آنها را در ردیف آخرین مقلدان شاهنامه محسوب کرد.اما در دوره بعد از نیما، گونه های به کارگیری حماسه در ادبیات معاصر، بیشتر در سه محور نگرش حماسی، زبان حماسی و وزن و قالب حماسی بوده است.

سنت های الهی همان قوانینی هستند که خدای متعال در جهت تدبیر جهان هستی، به مرحله اجرا گذاشته است. یکی از این سنت ها، سنت استدراج است. استدراج به معنای سقوط تدریجی و مرحله به مرحله و نزدیک شدن به عذاب بصورت غیر محسوس است. این مقاله به تبیین دیدگاه دو مفسری که روش تفسیر قرآن به قرآن را به عنوان سبک تفسیری خود انتخاب نموده اند پرداخته است. تفسیر المیزان به عنوان نماینده تفکر شیعی و تفسیر المنار به عنوان نماینده تفکر اهل سنت. مقایسه نظرات این دو مفسر، علاوه بر فهم پذیری بهتر این سنت و درک بهتر آثار تربیتی آن، قدرت نقد و ارزیابی بین دو دیدگاه را فراهم می نماید. یافته های این تحقیق که به روش توصیفی _ تحلیلی مبتنی بر ابزار کتابخانه ای انجام پذیرفته است، حاکی از آنست که دو مفسر علی رغم اشتراک نظر در خصوص مرحله پیش از اجرای سنت استدراج، در بحث گشایش درهای مواهب دنیا و شروع اجرای سنت استدراج، دیدگاه متفاوتی دارند. به دیده علامه، این گشایش نعمت ها، عذاب است؛ ولی رشیدرضا آن را آزمایشی از سوی خدا می داند. به نظر نویسنده با توجه به واژه "نسوا" در آیه، دیدگاه علامه طباطبایی با آیات قرآن سازگار است و نظر رشیدرضا با توجه به قرینه یاد شده، صحیح نمی باشد.