آینده پژوهی دفاعی

انتخابات به عنوان اصلی ترین نماد مردم سالاری در نظام های مردم سالار شناخته می شود و مسائل مربوط به آن پایه و اساس امنیت ملی و ثبات سیاسی را در این گونه جوامع شکل می دهد. افزون بر این ازآنجایی که مشارکت در انتخابات شاخصی برای سنجش میزان سرمایه اجتماعی در کشورها معرفی می شود، بنابراین میزان مشارکت و کم و کیف برگزاری انتخابات، عامل مهمی در مباحث مربوط به امنیت ملی نیز به شمار می رود. پژوهش حاضر سناریوهای انتخابات ریاست جمهوری 1400 را از نگاه امنیت ملی تدوین کرده است. در این پژوهش با استفاده از دیدبانی، مرور ادبیات و مصاحبه، داده های اولیه گردآوری شده اند. با بهره گیری از خبرگی صاحب نظران از میان انبوهی از عوامل و بازیگران تأثیرگذار بر انتخابات؛ کنشگران تأثیرگذار و مطلوبیت های آن ها، پیشران ها و عدم قطعیت های کلیدی شناسایی و چارچوب سناریو ها تبیین شده است. پنل خبرگان این پژوهش متشکل از صاحب نظران آینده پژوهی، علوم سیاسی و روابط بین الملل بوده اند که مبتنی بر نظرات ایشان چهار سناریو «غروب دلگیر»؛ «در آستان طلوع»؛ «لغزش آرام» و «لغزش دهشتناک» به دست آمده و در پایان نیز شاخص های راهنمای مرتبط با هریک از سناریوها مطرح شده است.

یکی از الزامات توسعه و پیشرفت در هر زمینه ای داشتن بینش نسبت به محیط، تصمیم گیری به موقع و داشتن برنامه ای هدفمند و جامع است و این امر میسر نمی شود مگر این که آینده پژوهی به صورت صحیح و موفق انجام گیرد. مطالعه سند چشم انداز ارتش جمهوری اسلامی ایران در افق 20 ساله نشان می دهد که ارتش با هویت ماموریت محور خود نیازمند توسعه در آینده می باشد و در این میان ستاد فرماندهی ارتش به عنوان مغز متفکر بدنه آجا نقش مهمی در جهت دهی حرکت های آینده نگر مجموعه آجا دارد. این تحقیق که مستخرجه از یک طرح پژوهشی سطح یک در آجا می باشد با هدف ارائه مدل بومی آینده نگاری در ستاد فرماندهی ارتش جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است. لیکن از نظر نوع هدف کاربردی و روش اجرا توصیفی از نوع اکتشافی می باشد. محقق ابتدا با مرور ادبیات و اسناد و مدارک به مطالعه تطبیقی در مورد مدل های مختلف آینده نگاری در سازمان های نظامی و غیرنظامی پرداخته و از نتایج حاصل، ابعاد و مولفه های مدل های آینده نگاری احصاء گردید. در مرحله بعد، از شاخص های مختلف برای نیکویی برازش کلی مدل استفاده گردید. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه فرماندهان و مدیران ارشد ستاد آجا می باشد که در مشاغل مرتبط با موضوع آینده نگاری مشغول به کار می باشند. نتایج تحقیق نشان داد که مدل بومی آینده نگاری در ستاد فرماندهی ارتش در چهار لایه (نتایج، فرآیندها، شبکه سازی و سیاست گذاری) و دارای چهار بُعد (اهداف، مشارکت، روش ها و نتایج) و نُه مؤلفه اصلی می باشد.

شناخت صحیح و ورود به موقع در عرصه های نوین دفاعی، همواره یکی از دغدغه های طراحان و بازیگران حوزه جنگ های سایبری است. ارزیابی قدرت سایبری و شناخت نقاط ضعف و آسیب پذیری ها به منظور پیشگیری از غافلگیری در عرصه جنگ های آینده از اهمیت بسزایی برخوردار است. در پژوهش حاضر، با نگاهی جامع و آینده نگرانه، ابعاد و مؤلفه های قدرت سایبری در بُعد پدافند سایبری نیروهای مسلح مطالعه و سناریوهایی برای ارزیابی قدرت سایبری نیروهای مسلح، ارائه گردید. هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی قدرت سایبری نیروهای مسلح در بُعد پدافند سایبری است. جامعه آماری شامل 20 نفر از خبرگان حوزه سایبر نیروهای مسلح است. نوع پژوهش، کاربردی است. روش پژوهش با استفاده از رویکرد آینده پژوهی و مبتنی بر روش سناریو، انجام شده است. نتیجه آنکه رویکرد پدافند سایبری دارای مؤلفه های چهار گانه شامل: بستر پدافندی، دیپلماسی سایبری، عامل انسانی و افزارها است. همچنین، مؤلفه عامل انسانی، از اولویت بالاتری نسبت به سایر مؤلفه ها برخوردار است. پیشنهاد می شود، معاونت فاوای نیروهای مسلح، نسبت به ارزیابی قدرت سایبری با تأکید بر بعد آفند سایبری و در قالب پژوهشی مجزا، اقدام نماید.

با توجه به توسعه سریع حوزه فناوری اطلاعات و روند مداوم دیجیتالی سازی، عصر کنونی با  تغییر مستمر و همه جانبه زندگی، صنعت و نحوه انجام کار مواجه است. در این امتداد، صنایع مختلف نیازمند آینده نگاری فناوری و تدوین نقشه راه تحول دیجیتال برای انطباق سریع و مؤثر با تحول دیجیتال پیش رو در دو دهه آینده هستند. این مهم در صنایع بخش دفاع کشور، که پس از پایان یافتن تحریم های تسلیحاتی فرصت حضور در بازار جهانی را یافته، به طور ویژه قابل توجه است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل حیاتی موفقیت بلوغ تحول دیجیتال در یک صنعت دفاعی در سه مرحله انجام شد. در مرحله نخست با بررسی نظام مند ادبیات این حوزه و بهره گیری از روش تحلیل تم، عوامل حیاتی موفقیت مؤثر بر بلوغ تحول دیجیتال شناسایی شد. در مرحله دوم در یک مطالعه دلفی فازی، به بسط و پالایش عوامل اکتشاف شده با نگاهی آینده پژوهانه پرداخته شده و در گام نهایی، مؤلفه های تایید شده از دیدگاه خبرگان با کمک روش بهترین و بدترین فازی اولویت بندی شده است. یافته ها نشان می دهند زیرساخت های مدیریتی با 30.8 درصد و زیرساخت های فرهنگی با 27.3 درصد بیشترین نقش را در بلوغ تحول دیجیتال صنعت مورد مطالعه بر عهده دارند. همچنین مولفه های فرآیندها و راهبرد دیجیتال در زیر ساخت مدیریتی، مؤلفه های فرهنگ دیجیتال و تعاون در زیر ساخت فرهنگی، مؤلفه های فناوری و اکوسیستم دیجیتال در زیر ساخت فناوری و مؤلفه های مهارت دیجیتال و بینش مشتری در زیر ساخت انسانی حائز بیشترین اهمیت می باشند. 

هدف از این مطالعه ارایه چارچوبی آینده پژوهانه برای تحلیل موضوعات ژئوپلیتیک دفاعی می باشد. ژئوپلیتیک یا سیاست جغرافیایی ناظر بر اثر محیط و اشکال یا پدیده های محیطی نظیر موقعیت جغرافیایی، شکل زمین، منابع کمیاب، امکانات ارتباطی و انتقالی (زمینی، دریایی و هوایی)، وسایل ارتباط جمعی در تصمیم گیری های سیاسی، به ویژه در سطوح گسترده منطقه ای و جهانی می باشد. در پژوهش حاضر پس از بررسی ادبیات نظری ژئوپلیتیک و آینده نگاری راهبردی و بررسی تطبیقی عوامل ژئوپلیتیک، چارچوبی برای تحلیل موضوعات ژئوپلیتیک دفاعی مبتنی بر آینده نگاری راهبردی ارایه می گردد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف در زمره پژوهش های کاربردی و از نوع توصیفی - پیمایشی است که در آن از روش ترکیبی استفاده شده است. روش گردآوری داده؛ مصاحبه، بررسی و تحلیل اسناد و مدارک و مقالات مرتبط و استفاده از پرسش نامه است. همچنین چارچوب نهایی و توالی گام های فرآیند با استفاده از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری استخراج گردیده است. نتایج نشان می دهند که چارچوب مذکور از پنج سطح تشکیل شده است و دارای گام هایی نظیر؛ تحلیل کنشگران حال و آینده منطقه ای و فرامنطقه ای مؤثر بر ژئوپلیتیک دفاعی، وضعیت های اقتصادی، سیاسی، نظامی، اجتماعی و فرهنگی، کشف و شناخت وضعیت مطلوب ژئوپلتیک دفاعی، شناخت و طرح ریزی ژئوراهبردها و موقعیت های راهبردی، ارزیابی مستمر موضوعات ژئوپلتیک و همسویی اقدام ها و راهبردها با اهداف و علایق ژئوپلتیک می باشد.

این پژوهش با هدف تبیین پیشران های کلیدی مدیریت عملکرد با رویکرد بهره وری کارکنان مبتنی بر پژوهشی آمیخته (کیفی- کمی) و به روش توصیفی-اکتشافی انجام شده است. در این راستا، در ابتدا پیشران های مدیریت عملکرد با رویکرد بهره وری کارکنان با روش تحلیل مضمون شناسایی و در ادامه با مدلسازی نرم ساختاری- تفسیری، به سطح بندی آنان پرداخته شده است. جامعه آماری پژوهش، شامل اساتید خبره دانشگاهی و همچنین مدیران ارشد منابع انسانی فعال در صنعت هواپیمایی بوده است. نمونه خبرگانی تا مرحله اشباع نظری داده ها به تعداد 14 نفر و به روش هدفمند قضاوتی انتخاب گردیده است. ابزار گردآوری داده ها شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته برای احصاء پیشران های کلیدی مدیریت عملکرد و پرسشنامه خبره مبنا برای سطح بندی آنان بوده است. نتایج پژوهش منتج به شناسایی پیشران های مدیریت عملکرد با رویکرد بهره وری کارکنان گردید که شامل؛ پیشران های زمینه ای، سازمانی، مدیریتی و انگیزشی می شوند. در ادامه نیز پیشران های شناسایی شده مبتنی بر نظر خبرگان در سه سطح رتبه بندی گردیدند.