آینده پژوهی دفاعی

مقابله با تهدیدات جنگ های آتی، نیازمند شناخت فضای نبرد آینده و استفاده از تمام ظرفیت ها و مؤلفه های قدرت ملی می باشد. در چنین شرایطی عملیات های مشترک می تواند با بهره گیری از کلیه ظرفیت های موجود، باعث افزایش بهره وری و اثربخشی راهبردها و راه کنش ها شود. امروزه یکی از نقاط ضعف حتی ارتش های بزرگ جهان، بخش لجستیک یا آماد و پشتیبانی است. به عبارت دیگر، این بخش هنوز نتوانسته نسبت به سایر بخش ها، سرعت عمل و انعطاف پذیری خود را بالا برد. مسأله اصلی این پژوهش، فقدان مدل آماد و پشتیبانی در فرماندهی مشترک منطقه ای در سطح کشور در فضای نبرد آینده می باشد. این تحقیق از نوع کاربردی است که به روش توصیفی- تحلیلی  با رویکرد آمیخته انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل افسران ارشد، صاحب نظران و استادان دانشگاه های آجا در رسته های مرتبط با آماد و پشتیبانی بوده و حجم نمونه 78 نفر تعیین و نمونه گیری به صورت هدفمند به روش خوشه ای انجام شد و تعداد 13 نفر از جامعه آماری برای مصاحبه برگزیده شدند. ضریب پایایی پرسشنامه (779/0) محاسبه گردید و پرسشنامه محقق ساخته پیش آزمون شد. نتایج تحقیق گویای نوع مناسب ارتباط هر یک از ابعاد آمادوپشتیبانی و  فرماندهی مشترک منطقه ای با یکدیگر است. به عنوان نمونه، خبرگان آمادوپشتیبانی با درنظر گرفتن فضای نبرد آینده اکثراً معتقدندکه "نوع فرماندهی" مناسب در هریک از ابعاد ترابری (%66.7)، خدمات آماد (%59)، نگهداری و تعمیر (%66.7)، خدمات ساختمانی و امورکارگری (53.8%) به صورت فرماندهی کامل، اما در بعد تخلیه و بستری کارکنان (59%)، فرماندهی عملیاتی می باشد.

توسعه منابع انسانی در سازمان های نظامی، به عنوان یکی از زیرساخت های توسعه سازمان، بسیار مهم و حائز اهمیت می باشد. این تحقیق باهدف تبیین الزامات توسعه منابع انسانی در سازمان های نظامی و تأثیر آن در توسعه دفاعی انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است و از نظر روش جزء تحقیقات اکتشافی آینده پژوهانه می باشد که در دو مرحله انجام شده است. جامعه آماری فاز اول تحقیق (دلفی) برای شناسایی شاخص ها تعداد 20 نفر از خبرگان حوزه منابع انسانی سازمان های نظامی می باشند که به روش هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری مرحله دوم تحقیق، کارشناسان سازمان های نظامی می باشند که با استفاده از جدول مورگان، بر اساس چهار طبقه به روش نمونه گیری طبقه ای متناسب، گروه نمونه ای برابر 156 نفر انتخاب گردیدند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو مرحله، از روش تحلیل محتوای کیفی و آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که؛ الزامات توسعه منابع انسانی در چهار بعد؛ الزامات فردی، سازمانی، مدیریتی و محیطی تعیین گردیدند و همبستگی مثبت و معنی داری معادل 726./ بین الزامات توسعه منابع انسانی و توسعه دفاعی به دست آمد.

سیاست گذاری در حوزه کارآفرینی با عدم قطعیت همراه است که به دلیل وابستگی آن به عناصر محیطی برای موفقیت خود می باشد. کارآفرینی راهبردی و آینده نگاری در کنار یکدیگر، روش شناسی لازم برای درک بهتر این عدم قطعیت را ارایه کرده و می توانند به ساماندهی و جهت دهی سیاست گذاری کارآفرینی موفق تر کمک کنند. در این میان نیازمند شناسایی الگوی کلان نگر و  موفق در این عرصه می باشیم. لذا تلاش شده بر مبنای عملکرد کارآفرینی دفاع مقدس با رویکرد آینده پژوهانه این مبانی تولید شود. اقدام های کارآفرینانه در طول دفاع مقدس، سرشار از تجربیاتی است که توجه به آن ها و عوامل و شرایط ظهور و بروزشان می تواند راه گشای بسیاری از مسائل راهبردی باشد، در تدوین راهبرد توسعه ی کارآفرینی بر مبنای الگویی بومی نیز مورد استفاده قرار گیرد. پژوهش حاضر با هدف الگو سازی و تبیین نقش و کارکردهای کارآفرینی راهبردی در دفاع مقدس انجام گرفته است. این پژوهش با توجه به هدف، پژوهشی کاربردی، از حیث ماهیت موردی – زمینه ای، از لحاظ داده دارای رویکردی کیفی است و برای گردآوری داده ها از ترکیبی از روش های اسنادی (مطالعات کتابخانه ای) و مصاحبه با خبرگان بهره گرفته شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش «نظریه ی داده بنیاد» با رویکرد «طرح نظام مند» استراس و کوربین استفاده شده است. ماحصل تحلیل داده ها طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی، منتج به شناسایی مؤلفه ها در قالب الگوی پارادایمی مشتمل بر مقوله ی محوری (انجام اقدام های کارآفرینانه در دفاع مقدس)، شرایط علّی، راهبردها، شرایط زمینه ای، نتایج، پیامدها و نیز مقوله ی فراتحلیلی و روابط مابین این مقوله ها شد.

در دنیای امروز، بودجه ریزی به صورت ابزاری کارآمد جهت مدیریت صحیح دولت و بخش عمومی به شمار می آید. آگاهی مدیران و تصمیم گیران سطوح خرد و کلان از شیوه های نوین بودجه ریزی، علاوه بر استفاده عقلایی از منابع و تخصیص بهینه آن، بستر مناسب برای رشد و کارایی در دستگاه ها و سازمان های دولتی فراهم می سازد و علاوه بر ارتقاء کارایی از اسراف و تبذیر اموال عمومی جلوگیری نموده و توزیع عادلانه و مطلوب منابع ملی را به دنبال خواهد داشت. هدف این پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر آینده پژوهی بر بودجه ریزی سازمان های دفاعی با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی گروهی می باشد. روش این تحقیق توصیفی پیمایشی با ماهیت کاربردی و از لحاظ زمانی مقطعی می باشد. جامعه آماری این تحقیق20 نفر از خبرگان بازنشسته نیروهای مسلح با تجربه و متخصص، در زمینه آینده پژوهی و مدیریت بودجه ریزی سازمان های دفاعی یگان آجا (ارتش جمهوری اسلامی ایران) می باشد که به پرسشنامه های مقایسات زوجی پاسخ دادند. ابزار تحلیل داده ها، نرم افزار Expert Choice11 می باشد. نتایج تحقیق نشان داد از بین 5 عامل اصلی مؤثر آینده پژوهی بر بودجه ریزی سازمان های دفاعی، روندهای اقتصادی آینده با اهمیت نسبی (وزن) 383/0 در اولویت اول، روندهای فناوری آینده با اهمیت نسبی 264/0در اولویت دوم، جهت گیری اسناد بالا دستی با اهمیت نسبی 157/0 در اولویت سوم، رویکردهای مدیریت استراتژیک سازمان با اهمیت نسبی 112/0 در اولویت چهارم و شناسایی تهدیدات و آسیب های احتمالی با اهمیت نسبی 084/0 در اولویت پنجم قرار دارند.

بخش دفاعی، یکی از بخش های کلیدی کشور ایران است که قسمت مهمی از کل مخارج عمومی را به خود اختصاص داده است. لذا تلاش در جهت پیش بینی روند آتی این متغیر از اهمیت ویژه ای برای سیاست گذاران بخش دفاعی برخوردار است. در این مقاله با تکیه بر مبانی نظری مربوط به تابع مخارج دفاعی، به تصریح مدل مخارج دفاعی مناسب برای ایران با هدف دست یابی به پیش بینی مطلوب پرداخته شده است. لذا با هدف پیش بینی روند آتی مخارج دفاعی در ایران تا سال 1404، با استفاده از مبانی نظری در زمینه تابع مخارج دفاعی و به کارگیری آن با دو ابزار الگوریتم ژنتیک و الگوریتم بهینه سازی انبوه ذرات (PSO)، به شبیه سازی تابع مخارج دفاعی ایران طی سال های 1391-1338 در قالب سه معادله خطی، نمایی و درجه دوم پرداخته و سپس با استفاده از معیارهای انتخاب مدل رقیب، الگوریتم و مدل برتر انتخاب و اقدام به پیش بینی میزان مخارج دفاعی تا سال 1404 شده است. بر اساس نتایج به دست آمده می توان گفت که تابع مخارج دفاعی شبیه سازی شده توسط الگوریتم PSO با فرم نمایی، با ساختار ایران سازگاری بیش تری دارد و بنابراین، برای پیش بینی مخارج از نمونه تا سال 1404 انتخاب و برگزیده شده است. نتایج پیش بینی نیز نشان دهنده آن است که مخارج دفاعی در ایران با شیب نسبتاً ملایمی تا سال 1404 افزایش خواهد یافت.

برای موفقیت در دفاع از کشور با توجه به شرایط و ویژگی های جنگ های آینده عوامل زیادی مؤثر هستند؛ مروری کوتاه بر جنگ هایی که در دهه های اخیر به وقوع پیوسته نشان می دهد به کارگیری نیروهای مختلف تحت یک فرماندهی واحد و یکپارچه الزام آور است. بنابراین هدف اصلی از انجام این تحقیق، تدوین الگوی مناسب فرماندهی مشترک منطقه ای مبتنی بر تهدیدات آینده می باشد که به روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد آمیخته انجام شده است. جامعه آماری خبرگی شامل خبرگان، صاحب نظران نظامی شاغل یا بازنشسته و متخصص در طرح ریزی عملیات مشترک می باشد. جامعه آماری کلی شامل امیران، سرداران و افسران ارشد شاغل در نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران با حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد می باشند. جهت تعیین جامعه مورد مطالعه در این تحقیق پژوهشگر مواردی از اسناد، مدارک، منابع مختلف و نظرات صاحب نظران را جمع آوری نموده است؛ پس از تعیین شاخص ها و زیرشاخه های اصلی اقدام به تنظیم پرسشنامه نموده و با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی داده های به دست آمده را تجزیه و تحلیل کرده و در آخر با تحلیل نهایی نتایج نسبت به ارائه الگوی فرماندهی مشترک منطقه ای مبتنی بر تهدیدات آینده اقدام نموده است. از نتایج تحقیق می توان به ارائه الگویی جهت هم افزایی ظ رفی ت های نیروهای مسل ح در یک منطقه، تسه یل فرماندهی و هدایت نی روها در مقابله با تهدیدات، ام ک ان ب ه کارگیری ظرفیت های ملی در مقابله با تهدیدات، افزایش قدرت تصمیم گیری و سرعت عکس العمل در مقابل تهدیدات آینده اشاره کرد.