آینده پژوهی دفاعی

تهدیدات جهانی تروریسم، قاچاق مواد مخدر و سایر جرایم، نیاز به استقرار منابع امنیتی محدود برای به حداکثر رساندن اثربخشی آنها را افزایش داده است. پیش بینی اقدامات آینده و بررسی تمام راهبردهای ممکن مهاجمان تأثیر زیادی در موفقیت نبرد دارد. نظریه بازی یکی از فنون آینده پژوهی محسوب می شود. در این مقاله به بررسی بازی های امنیتی در محیط فازی پرداخته شده است. بازی های امنیتی مدل رویارویی یک مدافع و چند نوع مهاجم را مورد بررسی قرار می دهد. هدف این مقاله، ارائه یک مدل و روشی برای محاسبه راهبرد بهینه مدافع در شرایط عدم قطعیت است. نحوه مدل سازی تهدیدات امنیتی مراکز حمل و نقل عمومی شرح داده شده است. برای حل مشکل عدم قطعیت مدافع برای رویارویی با نوع مهاجم ناشناخته از رویکرد بازی بیزی استفاده شده است و برای رفع مشکل عدم قطعیت ناشی از ابهام در فهم کارشناسان و قضاوت نادقیق آنها، نظریه فازی به کار گرفته شده است. پس از ارایه مدل، مسأله با استفاده از – برش های اعداد فازی به صورت قطعی نوشته شده است. در نهایت به بررسی مدل به دست آمده و نقش آن در آینده پژوهی تهدیدات امنیتی پرداخته شده است، و اعتبار روش پیشنهادی برای یک نمونه کاربردی مورد بررسی قرار گرفته است.

برابر تدابیر ابلاغی مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) در رابطه با الگوی اسلامی– ایرانی پیشرفت و پس از ابلاغ سیاست های کلی خودکفایی دفاعی و امنیتی در اواخر سال 1391، شناخت روند توسعه علم و فناوری و استقرار فرهنگ دفاعی آینده نگر بدیهی به نظر می رسد. بر این اساس، این مقاله به ارایه ملاحظات سیاستی استقرار فرهنگ دفاعی آینده نگر در راستای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت می پردازد. پژوهش حاضر از نظر هدف، اکتشافی است و با بررسی و تحلیل محتوای بیانات معظم له به شناسایی و تبیین این مهم پرداخته است. رویکرد پژوهش، استقرایی و نحوه انجام آن، کیفی است و با توجه به ماهیت پژوهش، از راهبرد تئوری داده بنیاد استفاده شده است. یافته ها نشان می دهند که توجه به مبانی و اصول اولیه و اساسی در تدوین الگوی مذکور، پرهیز از شتابزدگی و سهل اندیشی و اتخاذ نگاه سامان مند و عملیاتی به مباحث مختلف به منظور ایجاد همگرایی و همراستایی در سیاست ها ضروری است. توجه به ویژگی ها و ساختار خاص بخش دفاع جمهوری اسلامی ایران و تدوین الگوی بومی بر مبنای عدالت محوری می تواند منجر به حرکت توام با بهبود مستمر باشد. در این مسیر پر پیچ و خم، توکل بر خدای متعال، آینده ای پرامید را رقم خواهد ساخت و در سایه تلاش و پشتکار خستگی ناپذیر، پیشرفت به گفتمان اساسی بخش دفاع در سازمان ها و لایه های مختلف تبدیل و منجر به خوداتکایی و خودکفایی کشور در سایه اخلاق مداری و سرمایه اجتماعی روزافزون، خواهد بود.

با تحولاتی که در بازیگران و کنشگران اصلی جنگ ها رخ داده، شیوه های جنگیدن نیز دچار تغییر شده است. بنابراین نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به عنوان اصلی ترین رکن دفاعی و امنیتی در کشور، در حال و آینده باید قدرت دفاعی و بازدارندگی خود را حفظ نموده و ساخت درونی قدرت خود را مستحکم نمایند. لذا این پژوهش با هدف تبیین استحکام ساخت درونی قدرت برای نیروهای مسلح آینده با استفاده از فرمایشات مقام معظم رهبری انجام شده است. این تحقیق با استفاده از روش تحلیل مضمون، چهار مضمون "نیروی انسانی دانشی، انقلابی، بصیر، معنوی، بلند همت"، "نظام تربیتی شهادت طلبانه"، "قدرت نظامی با فناوری های لبه دانشی"، "مردم پایه با اتحاد همه جانبه مردم، مسئولان و نخبگان" را ارائه نموده است.

هدف از این پژوهش، تبیین و شناسایی مؤلفه ها وشاخص های ماهیت عملیات مشترک در تدوین دکترین عملیات مشترک در یکی از سازمان های نظامی می باشد. این پژوهش از نوع کاربردی- توسعه ای و به روش توصیفی با رویکرد آمیخته (کمی/ کیفی) بوده و جامعه مورد مطالعه این تحقیق، اسناد و مدارک و نشریات مرتبط و مصاحبه با خبرگان و صاحب نظران این حوزه می باشد. جامعه آماری این تحقیق از مسئولین سطوح بالای نظامی انتخاب که به علت ویژگی خاص موضوع تحقیق، حجم نمونه بر حجم جامعه منطبق بوده، بنابراین نمونه گیری هدفمند و تمام شمار صورت گرفت. همچنین به منظور جمع آوری اطلاعات از دو روش کتابخانه ای- اسنادی و روش میدانی استفاده شده که ابزار گرد آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای- اسنادی، فیش برداری و در روش میدانی از پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان داد که عوامل ماهیتی عملیات مشترکِ مؤثر بر الگوی تدوین دکترین عملیات مشترک (شامل یک بُعد، سه مؤلفه و نُه شاخص)، حاکی از این است که ابزار تحقیق به نحو مناسبی مؤلفه ها و شاخص های لازم برای بُعد «ماهیت عملیات مشترک» الگوی تدوین دکترین عملیات مشترک یک سازمان نظامی ج.ا.ا را تعیین و نتایج حاصل از مصاحبه با صاحب نظران و نیز جلسات خبرگی صحت آن را تأیید و به این ترتیب هدف پژوهش حاصل گردیده است.

مدیریت سرمایه های انسانی سازمان های آینده نگر، نیازمند بکارگیری مجموعه ای از کارکردهای مدیریت منابع انسانی متناسب با اهداف ویژه سازمان است. هدف این پژوهش، بررسی نحوه ارتباط و میزان اثرپذیری اساسی ترین قابلیت های سیستم فرماندهی آینده سازمان های دفاعی، از فرآیندهای منابع انسانی می باشد. در این راستا، پس از شناسایی مهم ترین قابلیت های فرماندهی آینده و تعیین موثرترین فرآیندهای منابع انسانی بر رشد و توسعه این قابلیت ها به روش دلفی، چگونگی و میزان اثرگذاری فرآیندهای مؤثر منابع انسانی شامل فرآیندهای توسعه مستمر، یادگیری سازمانی، توسعه هدفمند منابع انسانی، مدیریت عملکرد پیش نگر و مدیریت دانش بر رشد و ارتقای قابلیت های محوری فرماندهی آینده شامل توانایی شبکه سازی، توانایی ایجاد اطلاعات با کیفیت، چابکی و انعطاف پذیری و یکپارچگی فرآیندها، از طریق بکارگیری روش تحلیل همبستگی کانونی (CCA) بررسی و تبیین گردید. نتایج حاصل از پژوهش، ضمن تایید وجود رابطه معنادار و وابستگی رشد و ارتقای قابلیت های فرماندهی آینده به برنامه ریزی فرآیندهای منابع انسانی، میزان وابستگی قابلیت های فرماندهی آینده به هر یک از فرآیندهای منابع انسانی را مشخص نمود که از این طریق مبنایی جهت بکارگیری فرآیندهای منابع انسانی در جهت رشد و ارتقای قابلیت های فرماندهی آینده ایجاد گردید.

تغییرات سریع و گسترده محیطی، نظام های سنّتی راهبردپردازی را با چالش مواجه ساخته و آینده نگاری راهبردی به دلیل انعطاف پذیری در برابر بدیل های متغیّر آینده، با استقبال روز افزونی از طرف سازمان های مختلف روبرو شده است. هدف این پژوهش ارائه شیوه ای برای گزینش راهبرد نهایی در فرایند آینده نگاری راهبردی برای سازمان ها با تمرکز بر ارتش جمهوری اسلامی ایران (آجا) است و در پی پاسخ دادن به این پرسش است که در یک فرایند آینده نگاری راهبردی، برای اولویت بندی گزینه های راهبردی و گزینش راهبرد نهایی باید چه گام هایی پیموده شوند. روش کلی تحقیق از نوع کیفی می باشد. ابتدا مبتنی بر تحلیل و تفسیر ادبیات و پیشینه پژوهش، گام هایی برای اولویت بندی گزینه های راهبردیِ مستخرج از فرایند آینده نگاری راهبردی ارائه شدند. سپس به کمک تکنیک دلفی، فهرست گام های ارائه شده مورد اعتبار سنجی قرار گرفت. بر پایه رأی همگرای خبرگان دانشگاهی و نظامی در مرحله دوم دلفی، مقبولیت علمی و کاربردی همه گام ها و برازش کلی آنها مورد تائید واقع شد. در پایان بر اساس گام های ارائه شده، به فرماندهان و راهبردپردازان آجا پیشنهاد شد که از این شیوه برای اولویت بندی گزینه های راهبردی در فرایند خلق راهبرد برای یگان های نظامی استفاده نمایند. نوآوری این تحقیق، ارائه شیوه ای برای گزینش راهبرد نهایی در فرایند آینده نگاری راهبردی است، که با رویکردی یکپارچه در بُعد زمان، گزینه های راهبردی را همزمان در سه افق کوتاه، میان و بلندمدت مورد ارزیابی و اولویت بندی قرار می دهد و علاوه بر "قدرت نظامی هر گزینه" و "احتمال وصول آن قدرت نظامی"، مولفه "هم افزایی گزینه ها" و "زمان وصول قدرت نظامی" را نیز بطوری شفاف در اولویت بندی دخالت می دهد.